महिलावादीहरूले सन् १९७० को दशकमा पुरुषले पुरुषका लागि पुरुषका कथा लेखेको अर्थात् ‘हिस्ट्री इज हिज स्टोरी’ भनेर समग्र मानव इतिहासमाथि प्रश्न उठाए र महिलाका कथालाई केन्द्रमा राखेर कथा लेख्न, फिल्म बनाउन, जीवनकथा र महिलाका आत्मकथालाई प्राथमिकतामा राख्न थाले ।
विवाह भन्दा अहिले पनि आम रूपमा उमेर पुगेका दुई विपरीतलिंगी मानिसहरूबीचको सम्बन्ध भनेर बुझ्ने–बुझाउने गरिन्छ । धेरैका लागि विवाहमा महिला अनि पुरुष हुन्छन् । समाज विज्ञानमा पनि लामो समयसम्म र आज पनि विवाहको कुरा आउँदा महिला वा पुरुषको सवाल बढी र बाँकी सवालहरू कम उठाइन्छ ।
अमेरिकी समाजशास्त्री सिराइट मिल्सको विश्वचर्चित पुस्तक ‘द सोसियलजिकल इम्याजिनेसन’ का केही सारमध्ये एउटा छ- ‘व्यक्तिको जीवन हेरे कुनै पनि समाजका बारेमा बुझ्न सकिन्छ ।’
दोरम्बा गाउँपालिकाकी निवर्तमान उपप्रमुख कृषला घिसिङले आफ्नो फेसबुकमा लेखेको पोस्टबाट यो लेखको शीर्षक सापटी लिइएको हो । उनको पोस्टलाई थोरै तोडमोड गरी शीर्षक बनाइयो । खासमा कृषलाले लेखेकी थिइन्, ‘के युवा महिला अध्यक्ष बन्न योग्य हुन्न र ?’ र, उनको प्रश्न स्थानीय तह अर्थात् गाउँपालिका वा नगरपालिका प्रमुखको विषयमा थियो ।
शीर्षकको चर्चाबाटै लेखको सुरुआत गरौं । शीर्षक मलाई गरिएको प्रश्न हो, छिमेकी काकाले म नियमित रूपमा साँझको बेला फरकफरक बाइकवालाको पछि बसेर क्याम्पस गएको देखेपछि सोधेको । उनले प्रश्न गरेको दिन म दिक्क हुँदै पठाओ पर्खेर उभिइरहेकी थिएँ ।
बेलाबेलामा हामी कुनै डाक्टर वा प्राध्यापक (केही दशकअगाडि सम्म विद्यालयका शिक्षक–शिक्षिका) वा समाजले बौद्धिक भनेको मानिसले सामाजिक रूपमा गलत मानिएको काम गर्यो भने ‘त्यत्रो पढेको मानिस भएर पनि’ वा ‘त्यत्रो पढेर पनि’ जस्ता फुँदा जोडेर उसका गल्तीहरूमाथि गफ गर्छौं । यस्ता गफहरूमा प्रायः विश्वविद्यालयका प्राध्यापकले आफ्ना महिला विद्यार्थीलाई गर्ने दुर्व्यवहार, बौद्धिकताको खोल ओढेका भ्रष्ट व्यक्ति, घरपरिवारप्रति प्रतिबद्ध नभएको जस्ता सन्दर्भको लामो सूची बनाउन सकिन्छ ।
नेपालमा जब–जब महिला, दलित, सीमान्तकृतका सन्दर्भमा बहस अगाडि बढ्छ कतिपय मानिसहरू ती विभिन्न सन्दर्भभन्दा पनि वर्गीय विश्लेषणमा ध्यान दिनुपर्नेमा जोड दिन्छन् । योपटक त त्यो सवाल न्यायको सर्वोच्च निकाय अर्थात् सर्वोच्च अदालतबाट नै फैसलाका रूपमा आयो ।
व्यक्तिगत रुपमा पछिल्लो समय मलाई लागिरहन्छ चुपचाप आफ्नो काम गरौँ, आफ्नो परिवार र कार्यक्षेत्र भन्दा बाहिरका मानिससँग खासै सम्पर्कमा नरहुँ । मोबाइलमा सामाजिक सञ्जालका एपहरुलाई डिलिट गरेकी छु । धेरै साथीहरुको सम्पर्कमा छैन ।
