श्मशान एकता

एक फ्रेन्चकट दाह्रीले आकाशतिर हेरेर भन्यो, ‘आज मौसम धुम्म छ ।’ ‘धुमधामले पानी पर्ने छाँटकाँट देखिन्छ, डाक्टरसाब ।’ सँगैको क्लिनसेभ्ड अनुहारले पनि मास्तिर टाउको उचाल्यो ।

‘अचेल मौसमको कुनै ठेगान छैन, मित्रहरू ।’ अर्काे झ्वाम्म दाह्रीजुंगा भएकोले पनि थप्यो ।
‘राजनीतिको पनि के ठेगान छ र कमरेड †’ एकाएक छेउबाट कडा टिप्पणी आयो ।
‘राजनीति कुनै मौसम होइन माटसाब ।’
‘तर मौसमी राजनीति त चलनचल्तीमा छ नि कमरेड ।’
‘तपाई कुराकानीलाई अर्काेतिर नलग्नोस् ।’
‘मैले कुराकानीलाई कहाँ लगेंँ र कमरेड †’

‘माटसाबले भन्नुभएको कुराको म पुरै समर्थन त गर्दिनँ ।’ फ्रेन्चकट दाह्रीले दुवैबीच हाम्फालेर भन्यो, ‘तर अहिलेको राजनीतिको मौसम पनि उतिसारो राम्रो छैन कमरेड ।’

‘जताततै काला–काला बादलहरूका बिगबिगी छ, डाक्टरसाब ।’
‘यो जबर्जस्त आधी पानीको संकेत भएकोमा कुनै शंका छैन ।’
‘होइन, तपाईहरू भन्न खोज्नुभएको के हो ?’
झ्वाम्म दाह्रीजुंगाबाट देखिएको कमरेडको अलिकति अनुहार रातो भएको थियो ।
‘हामी त सामान्य कुराकानी गरिरहेका छौं, कमरेड ।’
‘कस्तो सामान्य कुराकानी ?’
‘यही अहिले मुलुकमा चलिरहेको राजनीतिको कुरा ।’

‘त्यही त, के राजनीतिको कुरा मिठारामजी ?’ कमरेडको क्रोध मत्थर भइसकेको थिएन, ‘तपाईहरू मलाई प्रस्टसँग भन्नोस् ।’

‘तपाईहरूका पार्टी एकताको के भयो कमरेड ?’ अघिदेखि चुपचाप रहेको क्लिनसेभ्ड अनुहारले स्पष्टसँग भन्यो ।
‘तपाईहरू केवल एकता–एकता भन्नुहुन्छ ।’ मिठाराम (टियुका भूपू प्राध्यापक) मुस्कुरायो, ‘खोइ त एकता ?’
‘हाम्रो एकता हुन्छ ।’ कमरेडको संक्षिप्त किन्तु दृढ जवाफ ।

‘कहिले हुन्छ त एकता कमरेड ?’
‘यही एकता हुन्छ भनेको त महिनौं भइसक्यो नि †’
‘भर्खरै वैशाख नौ गते हुन्छ भनेको एकताको मिति पनि टर्‍यो ।’
‘यो त मोबाइल एकता भयो ।’ (पश्चात हाँसोको लहर) ।
‘हेर्नाेस्, तपाईहरू खास राजनीति नै बुझ्नुहुन्न ।’ कमरेडको स्वर विलकुलै शान्त थियो, ‘हाम्रो एकताको वातावरण तयार भइसकेको छ ।’

‘केवल वातावरण कमरेड ?’
‘वातावरण त चुनावअघि नै तयार भइसकेको होइन र ?’
‘यत्रो ठूलो एकताका लागि समय त लाग्छ नि पत्रकारजी ।’
‘कति समय लाग्छ, कमरेड ?’
‘हाम्रा श्रद्धेय दुई अध्यक्ष कमरेडहरूले छिट्टै एकता गर्नुहुनेछ मित्रहरू ।’

यता एकताको तात्तातो बहस चलिरहेको थियो भने उता नदी किनारमा राखिएको लासनेर हलचल सुरु भयो । अर्थात् लास जलाउन अगावैको विधिगत कार्यक्रम । एउटा पण्डितजस्तो लाग्ने श्वेत परिधानधारीले मन्द–मन्द मन्त्रोच्चारण गरेर लास परिक्रमा गर्न थाल्यो । र केही बेरपछि टक्क अडेर शंख ध्वनिले वातावरण गुञ्जायमान गर्‍यो । त्यसपछि थोरै शान्ति । अनि एक्कासी मृतकका आफन्तहरू ‘सुँक्क–सुँक्क’ गर्न थाले र एक–दुई ‘रोदन क्रिया’मा जोड–जोडले सामेल (पत्नी एवं पुत्र हनुुपर्छ) ।

‘तपाईहरूका एकता हुँदैन कि कसो कमरेड ?’ यस पटकको प्रश्न सामुहिक थियो ।

‘हाम्रो एकता जरुर हुन्छ ।’ कमरेडको दृढ उत्तर ।
‘होइन, के चाहिँ कुरा मिलिरहेको छैन कमरेड ?’
‘सबै कुराहरू मिलिसकेका छन्, मित्रहरू ।’
‘पदादिको बाँडफाँड पनि मिलिसकेको हो र ?’
‘आलोपालो प्रधानमन्त्री र पार्टी अध्यक्षताको
कुरा पनि ?’
‘सबै मिलेकै हो त कमरेड ?’
‘राजदूतको पनि ?’
‘भने नि, सबथोक मिलिसकेका छन्, मित्रहरू ।’
‘तब किन हुँदैन त एकता ?’ फ्रेन्चकट डाक्टरसाबको बोलीमा आश्चर्य थियो, ‘एकता हुन्छ भनेपछि त एकता हुनुपर्‍यो नि ।’

‘मलाई त यो एकता होला जस्तो लाग्दैन, डाक्टरसाब ।’ क्लिनसेभ्ड अनुहारले फ्रेन्चकटतिर हेरेर भन्यो, ‘सायद यो एकता नहुने खालको एकता हो ।’

‘आकाशमा त बादल सफा भयो नि ।’ एकाएक माटसापले आकाशतिर टाउको उचालेर भन्यो ।
‘हो, आकाश पुरै सफा भयो ।’

‘यी बादलहरूका के ठेगान †’ टियुका भूपू प्राध्यापक मिठारामलाई राजनीतिक संवाद मौसममा बदलिएको त्यति मनपरेको थिएन, ‘राजनीति जस्तै मौसम पनि फेरिन बेर लाग्दैन ।’

‘बादलहरू आइजाइ गरिरहन्छन्, मिठारामजी ?’
‘एकता हुने भयो त कमरेड ?’

‘लौ तपाईहरू पनि आउनुपर्‍यो । एक जनाले हतार–हतार आएर जनाउ दियो, ‘सबैले जलार्पण गरिसके ।’
‘त्यसपछि भीषण बहस त्याग गरेर बुद्धिवादीहरू नदी किनारतर्फ तीव्र वेगले लागे । त्यहाँ फूलमालाहरूले ढपक्क ढाकिएको लासको मुखमात्र देखिएको थियो । रातो अबिरले लतपत । त्यसमा सबैले पालैपालो सम्पूर्ण पवित्र भावनाका साथ जलार्पण गरे । अनि श्रद्धापूर्वक ‘अन्तिम प्रणाम’ गरेर सुस्तरी आआफ्ना स्थानमा फर्किए ।
‘साँच्चिकै एकता होला त कमरेड ?’

‘किन हुँदैन एकता ?’
‘कहिले हुन्छ त एकता ?’
‘छिट्टै एकता हुन्छ ।’
‘एकता हुने नै भयो त कमरेड ?’
‘एकता हुन्छ मित्रहरू ।’
नदी किनारमा यावत विधिविधान सक्याएर एकमात्र पुत्रद्वारा मुखाग्नि पाएको लास, आकाश छुनेगरी ह्वारह्वार्ती बलिरहेको थियो ।