चुरोट ठूलो कि रक्सी ?

चुरोट अलि संवेदनशील भएर बोले, ‘भोजको कुरा छोडिस्योस् न, आत्मीय गफ, महत्त्वपूर्ण गफ, जमघटमा, बिहान होस् कि बेलुका, घरमा होस् कि बाहिर मलाई कति प्यारो गरी चोरऔंला र माझीऔंलाले च्यापेर सरर तानेको देखिसिन्न ? अझ माया गरेर एकले तानेको अर्कोलाई तान्न दिँदा जुठो पनि मान्दैनन् ।’ अर्को तर्फबाट जोडले ताली बज्यो । चुरोट र रक्सीको वादविवाद चल्दैछ ।

सभाहलमा चुरोटको तर्फबाट विभिन्न देशी/विदेशी ब्रान्डका फिल्टर भाका–नभाका चुरोटहरू उपस्थित छन् । चुरोटलाई साथ दिन खैनी, सुर्ती, गुट्खा, जर्दा, तमाखु पनि उपस्थित छन् । विशेष उपस्थितिमा विदेशदेखि सिगार, पाइप, ठाँट जमाएर बसेका छन् ।

त्यस्तै रक्सीतिर पनि विभिन्न स्वदेशी/विदेशी ब्रान्डका सभ्य भएर बसेका छन् । बियर, वाइन,
ह्विस्की, ब्रान्डी एकातिर बसेका छन् भने जांँड, छ्याङ, खोयाबिर्के, तोम्बा, तीनपाने आफ्नै समूह बनाएर बसेका छन् । विशेष कुर्सीमा कोग्नाक, तकिल्ला, स्पिरिट, साके पनि छन् । अझ कोही–कोहीलाई त चिनिँदै चिनिँदैन । कुन जाति हो भनेर तर अनुमान गर्नचाहिँ सकिन्छ कि विरादरी एउट हो भनेर ।

रक्सी फेरि भन्न थाले, ‘हामी किन ठूलो भने नि, हामीलाई परम्परादेखि चलाउँदै आएको । कतिपय समाजमा हाम्रो उपस्थिति बिना शुभकामनै चल्दैन । कत्तिले त हामीलाई खानाकै एक परिकारजस्तै मान्छन्, पाहुनालाई सम्मान गर्नुपर्‍यो मै, पीर पर्‍यो मै, खुसी भयो मै, हर्षोल्लास मनाउनुपर्‍यो मै ।’

चुरोट बोले, ‘अनि कलेजो बिगार्नमा हजुर नै, मुटु फुलाउनमा हजुर नै, घर बिगार्न हजुर नै, साथीभाइ झगडा गराउन हजुर नै । उस्तै परे नालीमा सुताउने पनि हजुर, गोप्य कुरा खोल्न लगाउने पनि हजुर । अझ भन्ने हो भने हजुरलाई नै सेवन गर्दा–गर्दा भएभरको कमाइ सिध्याउनेले छोराछोरीको भविष्य उजाड गरेकोलाई के भन्ने खै ? हजुरलाई लोग्नेले खाए स्वास्नीको आँसु, स्वास्नीले खाए लोग्नेको पीडा त अर्कै व्यथा छन् । लोग्ने–स्वास्नी दुबैले खाए केटाकेटीको बिल्लीबाठ ।’ यो पल्टचाहिँ चुरोटतिर ठूलै ताली बज्यो ।

चुरोट र रक्सीको वादविवाद कस्तो हुँदोरहेछ भनी दर्शक बन्न गएका मान्छेहरू पनि रमाए । रक्सी नखानेले जोडले ताली पिटे भने खाने लाजले निहुरमुन्टो लगाए । रक्सी अलि लाज मान्दै उठे र सानो स्वरले बोल्न थाले, ‘यस्तो सारो त बेइज्जत नगरिस्या भए हुन्थ्यो ।’ अब सुनिस्योस्, हजुरको पनि स्वर ठूलो पार्दै ‘फोक्सो कालो पार्दै विभिन्न भएभरका रोग, दम, क्यान्सर गर्ने काम कसको ? मुखको क्यान्सर कसरी हुन्छ ? मुटुको ठूलठूला रोग के हो ? पेटको रोग के हो ? प्रेसर के हो ? दाँत, छाला, कलेजो, रगत, आन्द्रा, हड्डी, स्तन, सबै अंग– कहीं पनि छोडिसिन्न हजुर त झन् । भन्दै जाने हो भने ’नि मान्छे अस्पताल जानुपर्ने प्रमुख कारण नै हजुर हो । नसर्ने रोग भनाउँदा धेरैजसो रोग नै हजुरसँंग सम्बन्धित छ’, उत्तेजित हुँदै गए रक्सी ।

यस्तो कुरा सुनेर चुरोट खाने मान्छेहरू झस्किए– ए † हामीलाई त थाहै थिएन कि के हो भनेर थाहा पाउनेहरू आत्मग्लानि गरिरहे ।

रक्सी बोल्दै गए– ‘तर थाहा छ ? हामीले मान्छेको स्वास्थ्यमा हानि गरिराखे पनि उनीहरूमा हाम्रो प्रभुत्व कायमै गरिराख्याछौं । हामीले उनीहरूको जिब्रोको स्वाद, नराम्रो लत, खराब आचरणलाई दुरुपयोग गर्न सफल भाछौं । अझ भन्ने हो भने त उनीहरूको लोभलाई प्रयोग गर्‍याछौं । पसल चलाउने होस् कि डिपार्टमेन्टल स्टोर, फ्याक्ट्री खोल्ने होस् कि सरकार सबैलाई पैसा चाहिया छ, अनि हाम्रो व्यापार बढाउन जे पनि गर्छन् । स्वास्थ्यको ख्याल कसले गर्‍या छ र ?’

चुरोट र रक्सीको कुरा सुनिराख्ने निर्णायक मुसुमुसु हाँस्दैछ । चुरोट बोले, ‘त्यो त हाम्रो पनि त्यस्तै हो । हाम्रो व्यापारबाट पनि ठूलै आम्दानी गर्छन् । व्यक्तिले पनि गर्छन््, सरकारले पनि । अझ हाँसोउठ्दो कुरा त हाम्रो कर बढाएर अस्पताललाई सहयोग गर्ने रे ? रोग बढाएपछि केको अस्पताललाई सहयोग ? अस्पताललाई पैसा सहयोग गर्नुभन्दा जनताको स्वास्थ्यमा हानि पुर्‍याउने चिज कम गरेर रोग रोकथाम गर्नुपर्ने होइन ? जे होस्, हाम्रो प्रयोग मान्छेहरूले गरिनै राख्या छन् । अनि ठूलो भइएन त ?’

‘हजुरको भन्दा त हाम्रो मान धेरै छ, बाटाहरूमा होर्डिङ बोर्ड हेरिस्योस् न, ह्यान्डसम बिउटिफुल युवादेखि सभ्य भनाउँदा व्यक्तित्वहरूको माझ हामीलाई नै राखेर विज्ञापन गर्छन् । फलफूल, सागसब्जीको विज्ञापन छैन, हाम्रो छ । ठूलाबडाको घरमा बार सजाउन होस् कि सानो होटलदेखि फाइभ स्टार होटलको बार, हिमालमा होस् कि तराई, गाउँमा होस् कि सहर, जहाँ–तहीँ हामी । बरु खानेकुरा नपाइएला, हामी त पक्का । कोही–कोही त उपहार नै हामीलाई दिन्छन् ।’ रक्सी फेरि हौसियो ।

मान्छेहरू कानेखुसी गरे– हो नि साँच्चै अस्वस्थकर खानाकै विज्ञापन धेरै हुँदोरहेछ । यस्तो रक्सी पनि के उपहार दिया होला है ?

‘कुरो त हामीसँंग पनि मिल्यो । हामी पनि जहीँ–तहीँ । पानपसलमा पनि पाइने, नाङ्लो पसलमा पनि पाइने, डिपार्टमेन्टल स्टोरमा त पैसा तिर्ने नजिकै राखिदिने । नपाइने त ठाउँ नै छैन होला । अस्पतालकै अगाडिको पसलमा त राख्छन् । आजभोलि अलिक तर्साउन चुरोटको बट्टामा क्यान्सरको फोटो राख्छन् । तर केही छैन, खानेले त्यो बुझ्दै बुझ्दैनन् वा बुझ्न चाहँदैनन् । यसो पसलेले बुझाइ दिए हो, तर आम्दानी गर्न बस्नेले किन बुझाउँथे ?’ चुरोटले आफ्नो कुरो राख्यो ।

‘तर हजुरको विज्ञापन गर्न पाइँदैन नि ।’

‘प्रत्यक्ष पो गर्दैनन् त अप्रत्यक्ष त गर्छन् नि । फिलिममा चुरोट तान्या कति देखाउँछन् । पसलमा त्यस्तै, कार्यक्रमको सौजन्य हाम्रै नाममा हुन्थे, आदि–इत्यादिमा भइरहन्छ ।’ निर्णायक छक्क पर्दैछ । दुबैको कुरामा दम छ । जिताउने कल्लाइ हो भनेर ।

रक्सी– ‘हाम्रो बोतल हेर्नु न, कस्तो आकर्षक बनाउँछन् ? डल्लो, सुलुत्त परेको, च्याप्टो, गोलो, रंग पनि विभिन्न खालको । हाम्रो उमेर पनि भिन्न–भिन्न । कुनै भर्खर बनाएका, कुनै पुरानो । कति महत्त्व दिन्छन्, हामीलाई ।’

चुरोट– ‘हाम्रो पनि कम छैन । प्याकेट त गजबकै गर्छन् । तर जेजस्तो आकर्षक बनाए पनि, हजुर होस् वा हामी, हामीले गर्ने असरचाहिँ राम्रो हुँदै होइन ।’

रक्सी– ‘त्यो त पक्कै हो । र पनि समष्टिमा हेर्दा त हामी नै ठूला छौं है समाजमा ।’

चुरोट– ‘हाम्रो हिसाबमा त हामीलाई नै ठूलो मान्छन् ।’

धेरै सोच्दै निर्णायकले निर्णय सुनाए– ‘अहिलेसम्मको चुरोट र रक्सीको तर्क/वितर्क सुन्दा दुबैलाई यो समाजले ठाउंँ दिएको देखियो । यद्यपि चुरोट, रक्सीले आआफ्नो अनेकन खराब असर गर्ने तर्क प्रस्तुत गरिरहँदा पनि र मान्छेले थाहा पाए तापनि समाजमा यसको ठूलो स्थान देखियो । असर र महत्त्वको हिसाबले चुरोटभन्दा रक्सी केही फरकजस्तो देखिए पनि समाजले दिएको स्थानमा धेरै फरक देखिएन । तसर्थ चुरोट र रक्सी– हजुरहरू दुवै ठूला भए पनि हजुरहरूको खराब असरले गर्दा सानो भई बस्न वा बस्दै नबस्न अनुरोध छ ।’

मान्छेहरू छक्क परे । हामीले यिनीहरूलाई खाइराख्या भन्ठानेको त यिनीहरूले पो हामीलाई खाइराख्या रहेछन् । एकाधको कानमा हेडफोन भएर नसुन्ने बाहेक सबैले मनमनै निधो गरे– यिनीहरूलाई हामीले समाजमा न्यून गर्नै पर्छ ।

छ्या, चुरोट र रक्सी पनि बोल्छन् त भन्दै हात चलाउँदा– छ्याङल्याङ्ग (नजिकैको रक्सीको बोतल खसेर फुटेछ । भुइँभरि चुरोटका ठुटाहरू ।)

अहा ! कस्तो विपनामै सपना देखिएछ । तर राम्रो चुरोट, रक्सी आआफ्ना नराम्रा असर आफै भनिराख्या । अठोट गरिन्छ– अब म चुरोट, रक्सी छुँदै छुन्न ।