रेस्टुरेन्ट वर्गीकरण गरिँदै

विभागका अनुसार होटल, रेस्टुरेन्ट, भोजनालय, मिठाई पसल, चिया पसल, क्याटरिङ एवं क्यान्टिनलाई बर्गीकरण गरिनेछ । यसका लागि निर्देशिका तयार गरी कृषि मन्त्रालयमा पेस गरेको विभागका महानिर्देशक सञ्जीव कर्णले बताए । ‘उपभोक्ताको स्वास्थ्य तथा सुविधाका लागि खाद्य नियमावली २०२७ को नियम ३३ (क) ले दिएको अधिकार अनुसार खाद्य स्वच्छताको आधारमा होटल रेटुरेन्ट स्तरीकरण गर्ने सम्बन्धी निर्देशिका २०७४’ तयारी अवस्थामा छ,’ उनले भने, ‘मन्त्रालयबाट स्वीकृतसँगै कार्यान्वयन गर्छौं ।’ सरकारले पटक/पटक अनुगमन गरे पनि अधिकांश होटल/रेस्टुरेन्टमा सुधार हुन सकेको छैन । अनुगमनको क्रममा फोहोर, अस्तव्यस्तता र मनपरी मूल्य असुल्ने गरेको पाइन्छ । 

अनुगमनबाट सुधार हुन नसकेपछि उपभोक्ता सचेतनाका लागि ‘तारा चिह्न’ लगाउन लागिएको हो । निर्देशिकाअनुसार होटल रेस्टुरेन्टले प्राप्त गरेको अंकको आधारमा वर्गीकरण गरिनेछ । वर्गीकरणका लागि ५० वटा प्रश्नावाली तयारी गरिएको छ । सोही आधारमा अतिउत्तम (तीन तारासहित हरियो), उत्तम (दुई तारासहित हरियो), सन्तोषजनक (एक तारासहित हरियो) र सामान्य (पहेंलो स्टिकर) लगाइने जनाएको छ । विभागले यसअघि पनि हरियो, पहेंलो र रातो स्टिकर लगाउने जनाएको थियो । तर, प्रभावकारी हुन सकेन । त्यसलाई व्यवस्थित बनाउन पुनी तारा चिह्न लगाउन लागेको प्रवक्ता पूर्णचन्द्र वस्तीले बताए । ‘होटल/रेस्टुरेन्ट क्षेत्रलाई व्यवस्थित बनाउन खोजेका छौं । तारा चिह्नले राम्रो देखिन्छ,’ उनले भने, ‘सर्वसाधारणहरू सुसूचित हुन्छन् ।’ उक्त प्रमाणपत्र/लोगोको समयअवधि एक वर्ष हुनेछ । 

स्थानीयस्तरमा सञ्चालित होटल/रेस्टुरेन्टमा खाद्य स्वच्छता कायम गर्न होटल/रेस्टुरेन्टलाई खाद्य स्वच्छताका आधारमा स्तरीकरण गर्ने कार्यमा सहयोग गर्न स्थानीय तहमा स्थानीय खाद्य स्वच्छता समूह गठन गरिने भएको छ । त्यसका लागि छुट्टै कमिटी गठन गरिएको छ । निर्देशिकाअनुसार अनुगमन टोलीले लोगो वा प्रमाणपत्र प्रदान गरेका होटल/रेस्टुरेन्टको पुन: फलोअप अनुगमन/निरीक्षण गर्दा निर्धारित खाद्य स्वच्छता कायम नगरेको नपाइएमा लोगो तथा प्रमाणपत्र कुनै पनि बेला फिर्ता, जफत हुन सक्छ ।

निर्देशिकाअनुसार वर्गीकरण गर्दा होटलको बाहिरी परिधि सफा तथा फोहोरमुक्त भए/नभएको, भुइँ, भित्ता र सिलिङ नसोस्ने, सजिलै सफा गर्न सकिने किसिमले बनाइएको/नबनाइएको र तिनीहरू ठीक अवस्थामा रहे/नरहेको, खाद्य वस्तुको सम्पर्कमा आउने स्थलहरू उपयुक्त सामग्री प्रयोग गरी निर्माण गरिएको/नगरेको मूल्यांकन गरिनेछ । सरसफाइ गर्न प्रयोगमा ल्याइने रसायन तथा विषादीलाई खानेकुराहरूभन्दा टाढा, लेबल लगाई उपयुक्त तवरले भण्डारण गरिएको, खाडल नाली तथा चर्पीबाट बग्ने सबै फोहोर पानीलाई राम्रोसँग ढल निकासको व्यवस्थित प्रणालीमा जोडिएको हेरिनेछ । पानी आपूर्तिका पाइप तथा अन्य प्रयोगका पाइपहरू नचुहिने गरी जडान गरिएका, खाना बनाउने, खाना खुवाउने तथा भण्डारण कोठामा प्राकृतिक वा कृत्रिम प्रकाशको प्रर्याप्त व्यवस्था गरिएको समेत मूल्यांकन गरिनेछ । 

यस्तै, प्राकृतिक र यान्त्रिक भेन्टिलेसनको पर्याप्त व्यवस्था गरिएको, ढाकिएका फोहोरमैला राख्ने भाँडाहरूलाई खानेकुराहरू तयार गर्ने ठाउँ तथा त्यसको परिसरबाट अलग्गै राख्ने पर्याप्त व्यवस्था भएको, फोहोरमैला राख्ने भाँडाहरू नियमित रूपमा खाली गरी सफा गरिएको निरीक्षण गरिने निर्देशिकामा उल्लेख छ । कीट, चरा मुसाहरूलाई भित्र प्रवेश गर्नबाट रोक्न खुल्ला गरिने झ्याल तथा अन्य निष्क्रिय भेन्टिलेसनलाई जालीले ढाकिएको, खानेकुराको सम्पर्कमा आउने सम्पूर्ण उपकरण, भाँडाबर्तन तथा सतहलाई खानामा प्रयोग गर्न सकिने जीवाणु नाशक वस्तु र तातो पानी प्रयोग गरी सरसफाइ गरिएको मूल्यांकन हुन्छ । सरसफाइ प्रयोजनका लागि पर्याप्त पानीको आपूर्ति भएको, पिउने प्रयोजनका लागि प्रशोधित तथा पिउन योग्य पानीको व्यवस्था भएको, भान्छा, खाना खुवाउने स्थान, काउन्टरमा बसेर धुम्रपन गर्न, खाने र थुक्ने निषेध गरिएको, व्यक्तिगत सरसफाइका सवालका बारेमा सबै कर्मचारीहरूलाई राम्ररी तालिम दिने तथा नियमित रूपमा सुपरिवेक्षण गरिएको आधारमा वर्गीकरण हुने जनाएको छ । सोही आधारमा विभागले होटललाई तारा चिह्न उपलब्ध गराउने जनाएको छ ।

निर्देशिकाअनुसार ९० अंकभन्दा माथि प्राप्त गर्ने होटल अतिउत्तमभित्र पर्छन् । ती होटललाई ३ तारा र (क) सहित अतिउत्तम लेखिएको हरियो स्टिकर उपलब्ध गराइन्छ । यस्तै, ८० भन्दा माथि ८९ सम्म प्राप्त गर्ने होटलहरू उत्तमभित्र पर्छन् । ती होटललाई २ तारा र (ख) सहितका उत्तम लेखिएको हरियो स्टिकर उपलब्ध गराइन्छ । 

यस्तै, ६५ देखि ७९ अंक प्राप्त गर्ने होटलहरू सन्तोषजनकभित्र पर्छन । ती होटललाई १ तारा र (ग) सहित सन्तोषजनक लेखिएको हरियो स्टिकर दिइने जनाएको छ । ५० देखि ६४ अंकसम्म प्राप्त गर्ने होटललाई सामान्यअन्तर्गत वर्गीकरण गरिन्छ । ती होटललाई (घ) सहित सामान्य लेखिएको पहेलो स्टिकर उपलब्ध गराइने निर्देशिकामा उल्लेख छ । वर्गीकरण गरिएका होटलहरूले नियम उल्लंघन गरेमा एक महिनाभित्र सुधार गर्नुपर्ने हुन्छ । ६ महिनाभित्रमा पुन: निरीक्षण गर्दा सुधार भएको नपाइएमा स्तरीकरण लोगो एक तह घटाउने वा स्तरीकरण लोगो खारेज हुनसक्ने उल्लेख छ ।