मूल्य नतोक्दै यार्साको व्यापार

लामो समयसम्म भण्डारण गर्दा यार्सागुम्बु बिग्रने जोखिम भएकाले मूल्य नतोकेरै भए पनि बेच्न बाध्य भएको संकलकले बताएका छन् ‘जेठमै टिपेको किरा बचाएर राख्नै मुस्किल हुन्छ,’ काँडाका घुरन बोहराले भने, ‘राम्रोसँग भण्डार गर्न सकेन भने ढुसी पर्छ, कालो हुन्छ । किरा बिग्रेपछि मूल्य पनि कम पाइन्छ, त्यही भएर दर नतोकेरै दिनुपरेको हो ।’ उनले ठूला व्यापारीले यार्सा काठमाडौं लगे पनि बिक्री भइ नसकेको भन्दै हालसम्म भुक्तानी नदिएको बताए । भदौ पहिलो साता बिनादर यार्सा बिक्री गरेका संकलकले हालसम्म पैसा पाएका छैनन् ।

यार्सागुम्बु निकै मूल्यवान् भएका कारण घरमा लामो समय राखिरहँदा चोरको पनि डर हुने भएकाले विश्वासकै भरमा स्थानीय व्यापारीलाई जिम्मा लगाएको अर्का संकलक रुन्छे बोहराले बताए । ‘त्यत्रो सम्पत्ति कति दिनसम्म रुँगेर बस्नु, कसैले लुटिदियो भने वर्षभरिको कमाइ स्वाहा हुन्छ,’ उनले भने, ‘बरु १/२ लाख रुपैयाँ कम पाए पनि व्यापारीलाई बुझाएपछि ढुक्क भइन्छ ।’ यार्साकै आम्दानीको भरमा गुजारा चलाइरहेका संकलकहरू भुक्तानी नहुँदा समस्यामा परेको उनले बताए ।

स्थानीय व्यापारीले यार्साको मूल्य तोक्नका लागि संकलकलाई गाउँबाट यार्सा सदरमुकाममा ल्याउन लगाउने गरेका छन् । सदरमुकाममा ल्याएपछि समयमै मूल्य नतोक्दा आफूसँगै राखिरहनु जोखिम हुने गरेकाले पछि मूल्य तोक्ने सर्तमा भए पनि दिनुपर्ने बाध्यता रहेको काँडाकै संकलक पूर्ण बोहराले बताए ।

बोहराले मात्र पछि मूल्य तोक्ने सर्तमा एक स्थानीय व्यापारीलाई डेढ किलो यार्सा जिम्मा लगाएको बताए । ‘तिम्रो सामान कस्तो छ नहेरेरै कसरी मूल्य तोक्ने ? चैनपुरमा ल्याऊ, हेरेपछि मूल्य भन्छौं भन्छन्,’ उनले भने, ‘चैनपुरमा ल्याएपछि हामीलाई पनि चिनियाँले मूल्य तोकेको छैन, काठमाडौं लगेपछि जतिमा बिक्री हुन्छ त्यही आधारमा दिन्छौं भन्छन् । जोखिम मोल्नुभन्दा त घाटा खाएरै भए पनि अन्धाधुन्ध बुझाउनुपर्ने बाध्यता छ ।’ केही संकलकले स्थानीय व्यापारीबाट पहिले नै पेस्कीस्वरूप रकम लिएको हुनाले पूर्वसर्तअनुसार मोल नतोकेरै दिएको उनले बताए ।

बझाङका स्थानीय व्यापारीले संकलकबाट यार्सा एकठ्ठा गरी काडमाडौं लगेर चिनियाँलाई बिक्री गर्ने गर्छन् । काठमाडौंमा कति मूल्य पाइने हो भन्ने यकिन नभएका कारण मूल्य नतोकेरै यार्सा उठाउनुपरेको स्थानीय व्यापारीहरूको भनाइ छ । चिनियाँ व्यापारीले यार्साको मूल्य नतोकेका कारण आफूहरूले पनि संकलकबाट मूल्य नबताएरै यार्सा खरिद गरेको उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष दानबहादुर सुर्मेलीले बताए ।

‘काठमाडौंमा कति रेट लाग्छ भन्ने थाहा छैन, त्यही भएर रेट नकाटेरै उठाएका हौं,’ उनले भने, ‘चिनियाँले जति दिन्छन्, त्यसमा आफ्नो सामान्य मार्जिन राखेर संकलकलाई दिने हो । पहिलेदेखि नै यस्तै चल्दै आएको छ ।’

अर्का व्यापारी फुन्जुक लामाले कसै–कसै संकलकसँग मात्र मूल्य नतोकेर यार्सा लिएको भए पनि अधिकांशको तोकेरै खरिद गरेको दाबी गरे । उनले १ सय किलोभन्दा बढी यार्सा खरिद गरेको बताए । उनले संकलकलाई १० देखि १३ लाख रुपैयाँसम्म प्रतिकिलो मूल्य दिएर खरिद गरेको बताए ।

चिनियाँ व्यापारीले यार्सा नउठाइदिएका कारण संकलकको रकम दिन नसकिएको र यार्सा बिक्री भएपछि चाँडै रकम भुक्तानी गरिने व्यापारीले बताएका छन् । संकलकबाट मूल्य नतोकेरै यार्सा खरिद गर्ने गरेका कारण ज्यान जोखिममा राखेर यार्सा टिप्ने संकलकले कम मूल्य पाउने र स्थानीय व्यापारीले बढी फाइदा लिने गरेको संकलकहरू बताउँछन् । यार्साको मूल्यका सम्बन्धमा सरकारले विदेशी ग्राहकसँग सहजीकरण गरेर निश्चित मूल्य तोकिदिएमा ठूलो संख्यामा रहेका स्थानीय संकलकलाई फाइदा हुने संकलक बताउँछन् ।