दिल्लीका कोल्डस्टोरमा पसिना बगाउँदै

बैतडी, सिगासका उज्ज्वलसिंह धामी चार वर्षदेखि यही कोल्ड स्टोरमा काम गर्दै आएका छन् । गाउँकै दाजुभाइको लहैलहैमा लागेर उनी आजादपुर आइपुगेका हुन् ।

सबै जनाको दैनिकी बिहान ५ बजे सुरु हुन्छ र राति ९ बजे टुंगिन्छ । दिउँसो दुई घण्टा खाने समय छुटयाइन्छ । ट्रकबाट आएका सामानलाई ठेकेदारले भनेअनुसार विभिन्न तलामा रहेका चिस्यान केन्द्रमा पुर्‍याउने र त्यहाँबाट ल्याएर गाडीमा लोड गर्ने– यसैगरी बित्छ उनीहरूको दिन । साँघुरो भर्‍याङमा करिब ६० किलोको भारी बोकेर नौ तलासम्म ओहोरदोहोर गर्छन् उनीहरू । ‘सुरुमा निकै गाह्रो भयो, पछि बानी पार्दै गयो,’ उज्ज्वलले भने ।

उज्ज्वलसँगै वर्षौंदेखि पसिना बगाइरहेका छन् धनवीर, गगनसिंह, करणसिंह, हरिसिंह धामी । उनीहरूका अनुसार आजादपुर तरकारी बजारमा रहेका पाँचवटा ठूला कोल्ड स्टोरमा सिजनका बेला एउटैमा पन्ध्रभन्दा बढी नेपाली हुन्छन् । अझ दिल्लीको छिमेकी राज्य हरियाणाको समेत हिसाब गर्ने हो भने त्यो संख्या हजारभन्दा बढी नाघ्छ ।

धनवीरसिंह धामी नेपाली विषयमा आईएड उत्तीर्ण छन् । दिल्ली आउनुअघि शिक्षा आयोगदेखि लोकसेवासम्मका परीक्षा पनि दिए । तर, नतिजा अपेक्षित भएन । अनि पढाइ, सरकारी जागिरका अठोट र सबै सपना हापेर दिल्ली हान्निए ।

मलेसिया तीन वर्ष बसेका कैलालीका हरिसिंह धामी स्कुलको पढाइ छाडेर १७ वर्षको उमेरमै दिल्ली आएको बताउँछन् । केही समय होटलमा काम गरेपछि उनलाई पनि कोल्ड स्टोरको चिसोले लोभ्यायो । बीचमा तीन वर्ष मलेसिया गए, फर्किएर फेरि आजादपुरमै आइपुगे । ‘मलेसियामा काम केही सजिलो भए पनि तलब खासै बच्दैनथ्यो,’ उनले भने ।

गगनसिंह धामी २२ वर्ष मात्रै भएका छन् । उनी दिल्ली आएको पाँच वर्ष भयो । आएकै दिन ६० केजीको बोरा बोक्नुपर्‍यो । ‘दिल्लीमा राम्रो काम पाइन्छ भन्ने लागेको थियो तर सुरुका दिन कति गाह्रो भयो भनिसाध्य छैन,’ उनले भने, ‘केही दिन त थलै परें ।’ त्यसयता उनको दिल्ली आउने–जाने क्रम टुटेको छैन ।

४० वर्षीय करणसिंह धामीलाई भने अरूभन्दा केही सहज छ । एउटै कोल्ड स्टोरमा २० वर्ष बिताइसकेका उनले दस वर्षयता भारी बोकेर भर्‍याङ उक्लिनुपरेको छैन । गाडीबाट सामान झार्दा वा राख्दा बोक्नुपरे पनि उनको मुख्य काम मुन्सीगिरी अर्थात् लोड र अनलोड भएका पेटी र बोराको हिसाब दुरुस्त राख्ने हो । ‘अनुभव र मिहिनेतकै कारण होला, ठेकेदारले मलाई विश्वास गरेर हिसाबकिताबको काम दिएको छ,’ उनले भने । २०५५ सालमा पहिलो पटक उनी दिल्ली आउँदा सामान्य मजदुरी गर्नेले महिनामा बढीमा हजारदेखि बाह्र सयसम्म कमाउँथे । तर, कोल्डस्टोरमा भने तीन हजारभन्दा बढी थियो ।

कमाइ सबैको समान छ । दिनभरिमा कसले कति काम गर्‍यो भन्ने भोलिपल्ट एकमुस्ट हिसाब हुन्छ । अहिले चलेको दर साठी केजी एउटा पेटीको चार रुपैयाँ दस पैसा र करिब सय केजीको बोराको पाँच रुपैयाँ । त्यसको हरहिसाब मुन्सीले राख्छन् । दिनभरिको पेटी र बोराको संख्यालाई चार रुपैयाँको हिसाबले जम्मा हुने रकम ठेकेदार, मुन्सी र भरियालाई बराबर भाग लगाइन्छ । यसरी हिसाब गर्दा हुने आम्दानीबाट सबै खर्च कटाएर महिनामा १० देखि १२ हजार भारु जोगिने गरेको उनीहरू बताउँछन् ।

ज्यालाका अतिरिक्त दसौं तलामा नाम मात्रको सुत्ने कोठाबाहेक उनीहरूले कुनै सुविधा पाउँदैनन् । बिरामी परेका बेला औषधिमूलो पनि आफैं गर्नुुपर्छ । नौ तले भवनमा तलमाथि गर्दा कुनै दुर्घटना भइहाल्यो भने त्यसमा ठेकेदारले चासो दिँदैन । कोल्ड स्टोरको रसायन र चिसोले स्वास्थ्यमा पर्ने दीर्घकालीन असर त परको कुरा भयो । ‘भित्र हिउँजस्तै चिसो हुन्छ बाहिर पूरै गर्मी, त्यसले पनि होला ज्वरो आउने गर्छ,’ उज्ज्वलले भने, ‘भगवानको कृपाले अहिलेसम्म कसैलाई पनि त्यस्तो ठूलो चोटपटक लागेको छैन ।’