क्लिंकरको आयात घटयो, सिमेन्टको बढयो

वीरगन्ज भन्सार नाकाबाट क्लिंकर आयात हुन्छ भने तयारी सिमेन्ट बढीजसो सिर्सिया सुक्खा बन्दरगाह नाकाबाट आयात हुन्छ । दुवै भन्सारको तथ्यांकले क्लिंकरको आयात घटेको र तयारी सिमेन्टको आयात बढेको देखाएको छ ।

वीरगन्ज भन्सारको तथ्यांकअनुसार गत आवमा यो नाका हुँदै ९ अर्ब २३ करोड रुपैयाँ बराबरको ८८ करोड २६ लाख किलो क्लिंकर आयात भएको छ । अघिल्लो आवमा यसै नाकाबाट ८ अर्ब ५४ करोड रुपैयाँ बराबरको १ अर्ब ७ करोड किलो क्लिंकर आयातभएको थियो ।

सुक्खा बन्दरगाह भन्सार कार्यालयको तथ्यांकअनुसार भारतबाट आयात हुने तयारी पोर्टल्यान्ड सिमेन्टको आयात झन्डै दोब्बरीले बढेको छ । गत वर्ष यो नाका हुँदै भारतबाट ३० करोड ८६ लाख रुपैयाँ बराबरको ३ करोड २२ लाख किलो तयारी सिमेन्ट आयात भएको छ । अघिल्लो आर्थिक वर्षमा यसै नाकाबाट १७ करोड ६५ लाख रुपैयाँ बराबरको १ करोड ७९ लाख किलो तयारी सिमेन्ट आयात भएको थियो ।

सुक्खा बन्दरगाह भन्सार कार्यालयका सूचना अधिकृत धनबहादुर बरुवाल यो नाकाबाट आयात हुने तयारी सिमेन्ट बढीजसो नेपालका निर्माणाधीन जलविद्युत् आयोजनाहरूले ल्याउने गरेको बताउँछन् । तयारी सिमेन्टको आयात गर्दा प्रतिटन ४ हजार ५० रुपैयाँ भन्सार शुल्क, प्रतिटन १ सय ८० रुपैयाँ अन्त:शुल्क र १३ प्रतिशत मूल्य अभिवृद्धि कर लाग्ने गरेको छ ।

रक्सौल रेल्वे स्टेसनले सिमेन्ट उद्योगको मुख्य कच्चा पदार्थ क्लिंकरको लोड अनलोडको काम २०१७ को डिसेम्बर २२ बाट बन्द गरेको थियो । त्यसको असर करिडोरका सिमेन्ट उद्योगहरूमा नराम्रोसँग परेको छ । भारतीय रेल्वेले रक्सौल रेल्वे स्टेसनबाट क्लिंकर लोड अनलोड बन्द गरेपछि पर्सा पर्सा बारा औद्योगिक करिडोरका सिमेन्ट उद्योगले नारायणपुर रेल्वे स्टेसनबाट क्लिंकर ढुवानी गरी ल्याउन थालेका छन् ।

रक्सौलवासीको विरोधपछि भारतीय रेल्वेले अचानक नेपालतर्फको क्लिंकरको ढुवानी र बुकिङसमेत बन्द गरेको थियो । स्थानीयको स्वास्थ्यमा असर परेको भन्दै रेल्वेले वीरगन्जस्थित सिर्सिया सुक्खा बन्दरगाहमा क्लिंकरलगायत सिमेन्ट उद्योगका अन्य कच्चा पदार्थ ल्याउने तयारी गरेको थियो ।

नेपाल सरकारले सुक्खा बन्दरगाहमा क्लिंकर अनलोड गर्न विमति जनाएपछि भारतीय रेल्वेको त्यो योजना तुहिएको थियो । त्यसको असर करिडोरका १३ सिमेन्ट उद्योगलाई पर्‍यो । ३ वर्षअघिको महाभूकम्प पछिको पुनर्निर्माण तथा ठूला जलविद्युत् आयोजनालगायतका विभिन्न आयोजनाहरूको निर्माण कार्य जारी रहँदा मुलुकमै सिमेन्टको माग अत्यधिक रहेको छ ।

हाल रक्सौलबाट करिब १ सय ५० किमिको दूरीमा रहेको नारायणपुर रेल्वे स्टेसनदेखि करिडोरस्थित उद्योगसम्म क्लिंकर ल्याउन सिमेन्ट उद्योगले प्रतिटन २ हजारदेखि २ हजार २ सय रुपैयाँसम्म अतिरिक्त खर्च गरिरहेका छन् । उत्पादन लागत बढेपछि करिडोरका सिमेन्ट उद्योगले मूल्य बढाएका छन् । जसले गर्दा भारतीय सिमेन्टले नेपालको बजार लिन सहज भएको छ ।

केही उद्योगले क्लिंकर नारायणपुरबाट टिपरमा ल्याई रक्सौलमा अनलोड गरिरहेका छन् । केही उद्योगले भने उद्योगसम्मै क्लिंकर ल्याउँदै छन् । रक्सौलमा क्लिंकर लोड अनलोड बन्द गरिए पनि सिमेन्ट उद्योगका अन्य कच्चा पदार्थ जिप्सम, फ्लाइएस, कोइला आदि भने हाल पनि रक्सौल रेल्वे स्टेसनमै आइरहेको छ । तर, प्रमुख कच्चा पदार्थ क्लिंकरको आयात नै प्रभावित भएपछि सिमेन्ट उद्योगहरू संकटमा परेका हुन् ।

करिडोरका अधिकांश सिमेन्ट उद्योग यसको कच्चा पदार्थहरू क्लिंकर, कोइला, जिप्सम, स्ल्याग, फ्लाइएसलगायतका वस्तुमा भारतमै निर्भर छन् । भारतको उडिसा, मध्यप्रदेश, आसामलगायतका राज्यबाट यी कच्चा पदार्थ नेपाल ल्याइन्छ ।

करिडोरका नेपाल सालिमार सिमेन्टलगायतका केही उद्योगले थोरै परिमाणमा क्लिंकर उत्पादन गरे पनि यसको कच्चा पदार्थ भारतबाटै ल्याउनुपर्ने बाध्यता छ । क्लिंकरकै प्लान्ट राखेर आफूलाई मात्र चाहिने क्लिंकर उत्पादन गर्न सिमेन्ट उद्योगले सकेका छैनन् । यसका लागि लागत अत्यन्त बढी लाग्छ ।

भारतबाट सहज रूपमा कच्चा पदार्थ आयात हुन नसके करिडोरका सिमेन्ट उद्योग केही दिनमै बन्द हुन्छन् । करिडोरका सिमेन्ट उद्योग भारतकै कच्चा पदार्थ लक्षित गरी स्थापना भएकाले भारतबाट कच्चा पदार्थ नआए यहाँका प्राय: सबै सिमेन्ट उद्योग बन्द हुन्छन् ।