व्यापार घाटा ६२ प्रतिशतले बढयो

भन्सार विभागको तथ्यांकअनुसार पहिलो महिनामा १ खर्ब १३ अर्ब ६८ करोड रुपैयाँ बराबरको व्यापार घाटा भयो । यो अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा तुलनामा ६२.३८ प्रतिशतले बढी हो । अघिल्लो वर्षको पहिलो महिनामा ७० अर्ब २ करोड रुपैयाँ बराबरको व्यापार घाटा भएको थियो ।

जानकारका अनुसार मुलुक आयातमुखी अर्थतन्त्रमा परिर्णत भएकाले घाटा निरन्तर बढ्दै गएको हो । सरकारले आयात प्रतिस्थापन गर्न सकिने वस्तुमा ध्यान नदिंदा पनि घाटा चुलिएको उनीहरूको दाबी छ । विभागका अनुसार साउनमा १ खर्ब २० अर्ब ६१ करोड रुपैयाँको आयात भएको छ । अघिल्लो वर्ष पहिलो महिनामा ७६ अर्ब ७३ करोड रुपैयाँको आयत भएको थियो ।

‘सरकारसँग निर्यात वृद्धि र आयात प्रतिस्थापन गर्ने ठोस कार्यक्रम नै छैन । विज्ञहरूले दिएको सुझाव पनि कार्यान्वयन हुँदैन,’ पूर्व वाणिज्य तथा आपूर्ति सचिव पुरुषोत्तम ओझाले भने, ‘जसले गर्दा व्यापार घाटा निरन्तर बढ्दै गएको हो ।’ यसअघि निजी क्षेत्रले आयात प्रतिस्थापनका लागि उच्च सम्भावना बोकेका आठवटा क्षेत्रका उद्योगको पहिचान गरेका थिए ।

ती क्षेत्रअन्तर्गतका वस्तुुमा दुुई वर्षभित्र मुलुकलाई आत्मनिर्भर बनाउने योजना अघि सारेका थिए । जसअनुसार खाद्य वस्तुु प्रशोधन तथा प्याकेजिङ उद्योग, क्लिंकर तथा सिमेन्ट उद्योग, औषधि उद्योग, पल्प तथा कागज उद्योग, फुुटवेयर उद्योग र फुुटवेयर उद्योगलाई उच्च प्राथमिकतामा राखेका थिए । तर, सरकारले नीतिगत प्रयास कार्यान्वयन नगर्दा उपलब्धि हासिल नसकेको ओझाको दाबी छ ।

‘उत्पादन वृद्धि र प्रवद्र्धनात्मक कार्यक्रम हल्ला मात्रैको भयो । उत्पादन गरिएको वस्तु पनि निर्यात हुन सकेको छैन,’ ओझाले भने । आयात व्यवस्थापन गर्नुपर्ने उनले बताए । मुख्यत: ४ वस्तुको आयात हुँदा घाटा बढेको विभागले जनाएको छ ।

गत साउनमा १ अर्ब ४४ करोड रुपैयाँको आयात भएको हवाइजहाज तथा पार्टपूर्जा हाल १३ अर्ब ३० करोड रुपैयाँको आयात भएको छ । ९ अर्ब ६९ करोड रुपैयाँको आयात भएको इन्धन ८७ प्रतिशतले बढेर १८ अर्ब १० करोड रुपैयाँको भएको छ । फलाम तथा स्टिल वस्तुहरूको आयात पनि ६९ प्रतिशतले बढेको छ । अघिल्लो वर्षको पहिलो महिनामा ८ अर्ब ६३ करोडको आयात भएका फलाम बढेर १४ अर्ब ६२ करोड रुपैयाँ पुगेको छ ।

विभागका अनुसार गत वर्ष साउनमा बाढी तथा डुबानका कारण तराईका जिल्लामा रहेका केही भन्सार विन्दुहरूमा आयात, निर्यात, प्रभावित भएको थियो । विगतका वर्षको प्रत्येक महिनाको औसतमा करिब १ खर्बको आयात हुन्थ्यो । तर, बाढी डुबानले गत वर्षको साउनमा ७६ अर्ब रुपैयाँको मात्रै आयात भएको थियो ।

जसले गर्दा यो महिनाको आयातको वृद्धि उच्च देखिएको विभागको दाबी छ । यी ४ वस्तुबाहेक चालु आर्थिक वर्षमा ७५ अर्बको आयात भएको जनाएको छ । ४ वस्तुबाहेकको तुलनामा आयात बढी नै रहेको तथ्यांकमा उल्लेख छ । वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयका सहसचिव एवं प्रवक्ता नवराज ढकालले पनि उत्पादन र खपत बढी हुँदा आयात बर्सेनि बढेको बताए ।

व्यापार घाटा कम गर्न मन्त्रालयले कार्ययोजना बनााएको उनले बताए । ‘वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले नीति तथा तथ्यांक मात्रै बनाउने हो । कार्यान्वयनका लागि मुख्य भूमिका कृषि मन्त्रालयको हो । लगानीमैत्री वातावरणको निर्माणको जिम्मेवारी अर्थ मन्त्रालयको हो,’ उनले भने, ‘केही सुधारका काम भइरहेको छ ।’

मन्त्रालयले सुधारका काम भइरहेको दाबी गरे पनि कृषिजन्य वस्तु पनि आयातमै निर्भर रहेको जानकारहरू बताउँछन । ‘खुर्सानीदेखि बेसारसम्मको आयात गर्नुपर्ने बाध्यता छ,’ ओझाले भने, ‘मुख्यत: मन्त्रालयबीच समन्वय नहुँदा समस्या देखियो ।’ विभागको तथ्यांकअनुसार आयातसँगै निर्यातमा पनि केही मात्रामा बढेको छ । चालु आर्थिक वर्षको पहिलो महिनामा ३.१९ प्रतिशतले बढेको छ । तथ्यांकअनुसार ६ अर्ब ८२ करोड रुपैयाँको निर्यात भएको छ ।

अघिल्लो वर्षको पहिलो महिनामा ६ अर्ब ७० करोड रुपैयाँको निर्यात थियो । तथ्यांकअनुसार सबैभन्दा बढी भारतबाट ७१ अर्बको आयात भएको छ । उक्त अवधिमा भारतमा ३ अर्ब ९८ करोडको निर्यात भएको छ । दोस्रो नम्बरमा चीनबाट आयात भएको छ ।

तथ्यांकअनुसार एक महिनाको अवधिमा १४ अर्ब ९३ करोड रुपैयाँको आयात भएको छ । भने, चीनतर्फ ८ करोडको निर्यात भएको छ । यस्तै, फ्रान्समा क्रमश: १२ अर्ब ८२ करोड, यूएईबाट २ अर्ब १८ करोड, क्यानडाबाट १ अर्ब ९७ करोड रुपैयाँको वस्तु आयात भएको विभागको तथ्यांकमा छ ।