हजारौं क्विन्टल सेतकचिनी सड्दै, ऋणमा डुबेको व्यवसायीको गुनासो
(हुम्ला) — जिल्लाका जडीबुटी व्यसायीले स्थानीयसँग संकलन गरेका ठूलो परिमाणको सेतकचिनी (खिरौला) सड्ने अवस्थामा पुगेको छ । स्थानीय किसानबाट खरिद गरेर पनि जिल्ला बाहिर लैजाने छुट पुर्जी नपाउँदा व्यवसायीले संकलन गरेको ठूलो परिमाणको सेतकचिनी सड्ने अवस्थामा पुगेको हो ।
डिभिजन वन कार्यालयका अनुसार सेतकचिनी जिल्ला बाहिर लैजाने छुट पुर्जीका लागि व्यवसायीले १० हजार क्विन्टलभन्दा बढीको माग गरेका छन् । कानुनी जटिलताका कारण जिल्लाबाट बाहिर लैजान पाँच सय क्विन्टलभन्दा बढीको छुट पुर्जी दिन नसकिने अवस्था रहेको कार्यालयले जनाएको छ । पाँच सयमध्ये पनि तीन सय राष्ट्रिय वनबाट संकलन गरेको र दुई सय सामुदायिक वनबाट संकलन गरेका व्यवसायीलाई मात्र दिन सकिने व्यवस्था छ । छुट पुर्जीका लागि माग गर्ने व्यवसायीमध्ये हालसम्म प्रतिव्यवसायी १ सय ५० किलोग्रामका दरले दुई सय व्यवसायीलाई तीन सय क्विन्टलको मात्र छुट पुर्जी दिइएको छ ।
वनको स्रोत सर्भेक्षण (ईआईए) नभएका जडीबुटीका लागि कार्ययोजनाअनुसार पाँच सय क्विन्टलभन्दा बढी जिल्ला बाहिर लैजाने अनुमति नभएको अधिकारीको भनाइ छ । ‘ईआईए नभएका हरेक जडीबुटीको निश्चित परिमाण तोकिएको हुन्छ,’ कार्यालय प्रमुख तोयानाथ पौडेलले भने, ‘वन ऐन र नियमावलीअनुसार तोकिएको निश्चित परिमाणभन्दा बढीको छुट पुर्जी दिन सकिँदैन ।’ बढी आवश्यक भए वनको स्रोत सर्भेक्षण (एआईई) गर्नका लागि सम्बन्धित व्यवसायी वा उद्योगीले वन मन्त्रालयमा नै पहल गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।
स्थानीय किसानबाट खरिद गरी पाँच सय क्विन्टल जम्मा पारेका सिमकोट गाउँपालिका ५ का व्यवसायी लालु रोकायाले आफू ऋणमा डुबेको बताए । बिक्री गर्न जिल्ला बाहिर लैजाने छुट पुर्जी पाउने आसले बैंकबाट ऋण लिएर स्थानीय किसानबाट संकलन गरेको सेतकचिनी गोदाममै थन्क्याएको उनको भनाइ छ । ‘बिक्री गर्न नपाउँदा ऋणको ब्याज मात्र तिर्न पनि समस्या भएको छ,’ उनले भने ।
जिल्लामा व्यवसायीले पाँच सयदेखि दुई हजार क्विन्टलसम्म सेतकचिनी जम्मा गरेको डिभिजन वन कार्यालयका रेन्जर लोकजंग शाहीले बताए । उनका अनुसार जिल्लामा फार्म दर्ता गराएर व्यवसाय सुरु गरेका १ सय ४७ व्यवसायी छन् । सबै व्यवसायीसँग कम्तीमा पाँच सय र बढीमा दुई हजार क्विन्टल सेतकचिनी मौज्दात छ । बिक्रीका लागि लैजान नपाउँदा व्यवसायी मर्कामा परेका छन् ।
सेतकचिनी गत वर्षदेखि जिल्लामा खरिद बिक्री गर्न थालिएको हो । यो जडीबुटी चीन जान थालेपछि व्यवसायीले अन्य जडीबुटी छोडेर सेतकचिनी खरिद बिक्री गर्न थालेका हुन् । व्यवसायीले संकलन गर्न थालेपछि स्थानीय किसानले आफ्नो खेतबारीमा र राष्ट्रिय तथा सामुदायिक वनबाट संकलन गरी व्यवसायीलाई बिक्री गर्ने गरेका छन् । विगत वर्ष जडीबुटी व्यवसायीले जटामसी, कुटकी, अत्तिसजस्ता जडीबुटी खरिद बिक्री गर्ने गरेकामा गत वर्षदेखि सबै व्यवसायी सेतकचिनीमा लागेका छन् ।
यो पनि पढौं : सेतकचिनी निकासीमा डेढ दर्जनविरुद्ध उजुरी
सहजै संकलन गर्न सकिने यो जडीबुटी स्थानीय किसानले आफ्ना घरका छतछतमा सुकाएका छन् । जिल्ला बाहिर लैजाने छुट पुर्जी नपाएपछि व्यवसायीले स्थानीय किसानबाट खरिद गर्न छोडेका छन् । व्यवसायीले खरिद गर्न छोडेपछि संकलन गरेका स्थानीय किसान पनि मर्कामा परेका छन् । संकलन गरिसकेका सेतकचिनी बिक्री हुन नसके घरमै सड्ने उनीहरूको चिन्ता छ ।
वन ऐन तथा नियमावलीअनुसार ईआईए नभएका कारण पाँच सय क्विन्टलभन्दा बढीको छुट पुर्जी नपाउँदा व्यवसायीको गत वर्ष मात्रै ठूलो परिमाणमा जटामसी सडेर खेर गएको थियो । चंखेली गाउँपालिकाको पुमा गाउँका रामचन्द्र बुढाले आफ्नो गाउँका छवि बुढाको एक हजार क्विन्टल बढी जटामसी गाउँमै सडेको बताए । सिमकोट गाउँपालिका १ दोजामा गाउँ निवासी इन्द्र लामाको पनि हजार क्विन्टलभन्दा बढी जटामसी गोदामै सडेको छ । गत वर्ष जटामसी सडाएका जिल्लाका १ सय ४७ व्यवसायी यो वर्ष सेतकचिनी पनि सडाउन बाध्य छन् ।
सिमकोट गाउँपालिकाको डाडाफया गाउँको एउटा घरमा सुकाउँदै गरिएको सेतकचिनी । तस्बिर : जयबहादुर रोकाया /कान्तिपुर