अलमलमा अलैंची किसान

भुटानको मूल्य पनि भारतकैसँग मिल्दोजुल्दो छ । तैपनि तीनै देशका किसान अहिलेको मूल्यसँग सन्तुष्ट छैनन् । तुलनात्मक रूपमा कम भएको बताउँछन् ।

चिन्ता मूल्यको मात्रै नभएर बजारको पनि छ । लगातार घटिरहेको मूल्य र बढदो उत्पादनका कारण भविष्यमा बजार नै नपाउला कि भन्ने चिन्ता किसानको छ । किनकि तीनै देशको उत्पादन खाडी राष्ट्रमा जान्छ । अहिलेसम्म भारतले १०, नेपाल र भुटानले २/२ प्रतिशतको हाराहारिमा मात्रै आफ्नो देशमा अलैंचीको खपत गरिरहेका छन् । बाँकी सबै तेस्रो मुलुकमा निर्यात गर्नुपर्छ ।

तीन देशका किसान, व्यापारी र सरकारी अधिकारीको भेलाले सबैतिर उस्तै पिरलो रहेको निष्कर्ष निकालेका छन् । अलैंचीको बजार कमजोर बनिरहेका बेला ताप्लेजुङ सदरमुकाम फुङलिङको मेवाखोला हिल रिसोर्टमा भएको दुईदिने भेलाले उत्पादनदेखि बजार व्यवस्थापनसम्मको समस्या रहेको निष्कर्ष निकाले ।

भेलामा नेपालको कृषि विकास मन्त्रालयका निर्देशक, भारत सिक्किम राज्य र भुटानका कृषि मन्त्रालयका सरकारी अधिकारी सहभागी थिए । नेपाल, भारत र भुटानमा एकै रङ, एकै स्वादको अलैंची उत्पादन हुन्छ । यहाँको दाना रातो छ । अलैंची चीन, भियतनाम, इन्डोनेसियालगायत मुलुकमा पनि उत्पादन हुन्छ । त्यहाँको रङ सेतो हुन्छ । तीनै देशको अलैंची भारतीय बजारमा निर्भर छ ।

नेपालको पूरै अलैंची विराटनगरको जोगबनी भन्सार भएर भारत जान्छ । भुटानको भने ४० प्रतिशत बंगलादेश र ६० प्रतिशत भारत निर्यात हुने भुटानका डिपार्टमेन्टल अफ एग्रिकल्चर मिनिस्ट्रीका निर्देशक किन्ले टेसरिङले वताए । तीनै देशमा अलैंचीको मूल्य बढेको छ । हिमाली क्षेत्रमा अर्गानिक अलैंची उत्पादन गरेर पनि खपत हुने मुलुकमा यसको प्रचार गर्न नसकिएको कतारमा अलैंची निर्यात गर्दै आएका सीपी भट्टराईले बताए । उनले अलैंचीको विषयमा उत्पादकलाई नै बुझाउन नसक्नु सबैभन्दा बढी दुःखदायी भएको सुनाए ।

काठमाडौंको भाटभटेनी सुपर मार्केटमा ३ क्विन्टल अलैंची राखेको तीन वर्षमा पनि नबिकेको उनले बताए । ‘खाडी मुलुककाले लगेर खाने अलैंची नेपालीले पनि खान पक्कै मिल्थ्यो होला तर किन खाने भनेर अध्ययन र प्रचार हुन सकेन,’ भट्टराईको गुनासो छ, ‘खेती सुरु भएको दुई सय वर्षसम्म पनि निर्यात मात्रै गर्ने र यसको उपयोगका विषयमा आफ्ना नागरिकलाई जानकारी गराउन नसक्नु सरकारको कमजोरी हो ।’ कृषि मन्त्रालयका महानिर्देशक सूर्यप्रसाद पौडेलले यसमा विभागको ध्यानाकर्षण भएको र अध्ययनमा जोड दिने बताए ।

इसिमोड नेपालको समन्वयमा भएको भेलाले तीन देशले समन्वय गर्ने, तीनै देशको अलैंचीलाई हिमालयन अलैंचीका रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पुर्‍याउने, आगामी सेप्टेम्बरमा हुने सार्क बैठकमा एउटा देशको अलैंची अर्को देशमा लैजाने वातावरण मिलाइदिने प्रस्तावका लागि सम्बन्धित निकायलाई अनुरोध गर्ने र तीन देशका अलैंची किसान र व्यवसायीबीच सञ्चार सम्पर्क गराउने सहमति पनि भएको छ ।

ताप्लेजुङमा अलैंचीसम्बन्धी तीन वर्ष अध्ययन गरेको इसिमोडले नेपालको अलैंची चीनमा बिक्रीका लागि पहलसमेत गरेको थियो । कुनै प्रगति नभएको इसिमोडका सुरेन्द्र जोशीले बताए । जोशीका अनुसार तीन देशको अलैंची एकैखाले भएको र बजारको समस्या पनि समान किसिमको भएकाले समन्वयका लागि भेला गरिएको हो ।