रिक्सा चलाएरै भएपनि स्नातकोत्तर पढ्ने धोको

धादिङ खनियाँबास गाउँपालिका- ५ का तामाङको दैनिकी बिदाको दिन बाहेक यस्तै व्यस्त हुन्छ । व्यस्त नहोस् पनि किन? ३ छोरीका पिता उनको काँधमा परिवार पाल्नुपर्ने जिम्मेवारी छ भने आँखामा स्नातक पुरा गर्ने सपना पनि । बिहान उठेदेखि नै पढाइको सपना र परिवारको खुशीका लागि दिनभरि उनी कडा मेहनत गरिरहन्छन् ।

बिहान साढे ४ बजेदेखि नै रिक्सा चालकहरू सामान ढुवानीको काम गरिरहेका हुन्छन् । तर साढे ६ बजेदेखि कलेज लाग्ने भएकाले तामाङ भने एकाबिहानै मनमैजुबाट प्रदर्शनीमार्गको रत्नराज्यलक्ष्मी क्याम्पसको मानविकी संकायको स्नातक तहको पहिलो वर्षको कक्षामा पुग्छन् । उनले पढ्ने मेजर विषय हो- अंग्रेजी र राजनीतिशास्त्र । क्याम्पस छुट्टि भएपछि होटेलमा खाना खान्छन् उनी।

अनि पुग्छन् विष्णुमति किनार रामघाट । त्यहाँको ग्यारेजबाट रिक्सा निकाल्छन् । र, व्यापारीको फोन आउने बित्तिकै भनेको स्थानमा सामान पुर्‍याउने, ल्याउने गर्छन् । बेलुका ६/७ बजेतिर डेरामा पुग्छन् । डेरामा उनकी श्रीमती छिन्, जुम्ल्याहा छोरीहरू ४ वर्ष भए र कान्छी छोरी तीन महिना पुगिन् । दुई छोरी जीवनज्योती बोर्डिङ स्कुल मनमैजुमा एलकेजीमा पढ्दैछन् ।

परीक्षा नजिकिएकोले ट्युसन पढिरहेका छन् । २६ वर्षीय तामाङले भने, ‘यो बीचमा धेरै दिन पढाइ छोडियो । घरमा पनि पढाइलाई खासै समय दिन नसकेकाले ट्युसन पढिरहेको छु । आर्थिक अवस्थाले भ्याएसम्म स्नातकोत्तरसम्म पढ्नेछु ।’

तामाङले धादिङकै स्कुलबाट प्लस टु पास गरेका हुन् । मेजर अंग्रेजी लिएर २०६९ सालमा प्लस टु पास गरे । ३ दिदी र ३ भाइमा कान्छा उनलाई पढ्ने रहर भएपनि घरको आर्थिक अवस्थाले नभ्याएकाले अगाडि पढ्न सकेनन् । २१ वर्षमा विवाह पनि भयो ।

एक वर्ष गाउँमै ज्यामी काम गरेर गुजारा चलाएका उनी काठमाडौं आएको चार वर्ष लाग्दैछ । आएदेखि नै शारीरिक श्रम गरेरै गुजारा चलाइरहेका छन् । दुई वर्षपहिलेसम्म उनी ठेलागाडा धकेल्थे । पछि आफैंले २४ हजार रुपैयाँ लगानी गरेर सामान बोक्ने रिक्सा तयार पारे ।

‘सुरुमा काठमाडौं आउँदा साहुहरूसँग चिनजान थिएन । नयाँ ठाउँमा काम कसरी गर्ने थाहा थिएन,’ उनले अहिले आएर स्नातक पढ्न थाल्नुको कारणबारे बताए, ‘कमाइ नहुने भएपछि पढाइमा लगाउन सकिनँ । अहिले पढ्न पैसा छ ।’ महिनामा २५/२६ हजारसम्म कमाइ हुन्छ । शरीरले साथ नदिएको बेलामा आम्दानी ह्वात्तै घट्छ । उनको ठेलामा भएको सामानको परिमाण र दुरीले भाडा निर्धारण गर्ने उनी बताउँछन् ।

यो काम छाडेर विदेश जाने इच्छा उनलाई कहिल्यै भएन । ‘विदेशमा गएर पनि शारीरिक मेहनत गर्ने नै हो,’ उनले भने, ‘त्यो पसिना बरु नेपालमै बगाउँला, परिवार र देश छाडेर बाहिर नजाने संकल्प गरेँ ।’ राजनीतिमा रुची राख्ने उनी भर्खरै स्थानीय तहको चुनावमा वडाध्यक्षमा चुनाव लड्न महिनादिन घर बसेपनि नतिजा आफ्नो पक्षमा पार्न सकेनन् ।

उनकी श्रीमती कमाइले भ्याएसम्म पढ्न सुझाउँछिन् । कलेजमा पनि उनलाई शारीरिक श्रम गरेको भनेर हेपेको वा नराम्रो बोलेको अनुभव उनीसँग छैन । ‘केहीलाई नराम्रो लाग्यो भने पनि मलाई मेरो कामप्रति कहिल्यै नराम्रो लागेन,’ उनले थपे, ‘आफैंले मेहनत गरेर खानुमा केही लाज छैन ।’

उनीसँगै कलेज पढ्ने साथी कहिलेकाँही काम गरिरहँदा भेट हुन्छन् । जिविका चलाउन कुनै न कुनै पेशा अँगाल्नैपर्छ, र उनलाई आफूले अँगालेको पेशाप्रति कुनै हिनताबोध छैन । शारीरले बढी मेहनत आवश्यक साथ दिन छाडेपछि पेशा परिवर्तन गर्ने मनसाय छ उनको ।

शिक्षासँगसँगै उनले शारीरिक श्रमबाट चल्ने सवारी साधन चालकमाथि ट्राफिक प्रहरीबाट दुर्व्यवहाहार भएको बताउँछन् । कार्यालय समयमा शारीरिक श्रमबाट चल्ने रिक्साहरूले गर्दा नै जाम भएको भन्दै चलाउन दिँदैनन् । दिनहुँ काम गरेर हातमुख जोर्नुपर्ने श्रमिकलाई महानगरको यो नियमले गाह्रो बनाइरहेको उनको भनाइ छ । मजदुरहरूको मर्का राज्यले नबुझेर नियन्त्रण गर्न खोजेकोमा उनको गुनासो छ ।