प्रतिस्पर्धाले सुधार

विगतको जस्तो कोचाकोच गरेर यात्रुसमेत खाँदिदैनन् । नयाँ आएका सगरमाथा, सूर्योदय र नागरिक बसले चोक पुग्नुअघि नै यात्रुहरूलाई झर्न तयारी रहन माइकिङ नै गर्छन् । ‘इटहरी चोकमा ओर्लनुहुने यात्रु महानुभावहरू तयारी अवस्थामा रहनुहोला’ चोक पुग्न लाग्दा माइकबाट यस्तो आवाज आउँछ । इटहरी मात्र हैन यी बसहरूमा हरेक चोक पुग्ने बेलामा चोकको नामसहित माइकिङ हुने गर्छ ।

सडक सञ्जालको विस्तारसँगै यातायातका साधन थपिने क्रम तीव्र छ । एक वर्षभित्र विराटनगरबाट चल्ने सार्वजनिक यातायातका साधन मात्र झन्डै २ सयको हाराहारीमा थपिएका छन् । यहाँबाट मेचीदेखि महाकालीसम्म यात्रुबाहक बस चल्ने गर्छन् । पूर्वको काँकडभिट्टा, ताप्लेजुङदेखि धनकुटा, भोजपुर, दिक्तेल, ओखलढुंगासम्म दैनिक यात्रुबाहक बस सञ्चालन हुन्छ भने पश्चिमतर्फ पोखरा, नेपालगन्ज, धनगढीसम्म बस चल्ने गर्छन् । विराटनगर बसपार्कबाट मात्र दैनिक १ हजार २ सय बस गन्तव्यका लागि निस्कने गर्छन् ।

नयाँ कम्पनीले छोटो दूरीको यात्रामा पनि टिकट अनिवार्य दिन्छन् । उनीहरूले यात्रुसँग गर्ने व्यवहार पनि सभ्य छ । यी कम्पनीहरूले आफ्ना कर्मचारीलाई तालिम दिएका छन् । पूर्व नेपाल यातायात व्यवसायी कम्पनीका अध्यक्ष राजन कँडेल पछिल्लो समय यात्रुको आवश्यकताभन्दा बढी बस सञ्चालनमा रहेको बताउँछन् ।

‘अहिले यात्रुभन्दा गाडी बढी भइसके,’ उनले भने, ‘सरकारले कुन क्षेत्रमा कति गाडी आवश्यक पर्छ भन्ने कुराको अध्यायन गर्नुपर्छ ।’ सडक विस्तार भए पनि सार्वजनिक यातायातका साधन सञ्चालन गर्न सक्ने अवस्थामा नरहेको कँडेलले बताए । ‘सडक बढेको छैन, गाडी मात्र थपिएका छन्,’ उनले भने, ‘पुराना गाडी विस्थापित गर्ने र नयाँ गाडी थप्ने नीति सरकारले ल्याउनै सकेको छैन ।’ पछिल्लो समय सरकारको नीतिका कारण यातायातमा लगानी गर्ने वातावरण नरहेको उनको भनाइ छ । अन्य क्षेत्रको तुलनमा पूर्व क्षेत्रमा सबै खाले सार्वजनिक यातायात सहज रहेको व्यवसायीहरू बताउँछन् । विराटनगरमा २ सयभन्दा बढी निजी भाडाका साना सवारी साधन छन् भने हरेक सहरमा त्यत्तिकै संख्यामा निजी सवारी साधन हुनाले यात्रुहरूलाई सहज छ ।

मेची राजमार्ग पनि सहज
झापाको चारआलीदेखि ताप्लेजुङसम्मको मेची राजमार्ग निर्माण भएयता चौडा गर्ने काम भएको छैन । तर, यो राजमार्गमा सवारीको चाप भने थेगिनसक्नु छ । मेचीका पहाडीसहित तेह्रथुमको संक्रान्ति क्षेत्रमा समेत यही राजमार्ग भएर सवारी साधन जाने गरेका छन् । त्यस्तै सीमावर्ती भारतीय क्षेत्रका सवारी साधन पनि यो क्षेत्रमा उत्तिकै दौडन्छन् । सवारी साधनको चाप तीव्र भए पनि राजमार्गलाई चौडा पार्ने काम हुन सकेको छैन । सूर्योदय नगरपालिकाले नगर क्षेत्रभित्र मेची राजमार्गलाई चौडा गर्ने अभियान थाले पनि प्रभावकारी हुन सकेको छैन । नगरपालिकाले कन्याम क्षेत्रमा सडक चौडा गर्ने भन्दै १५ मिटरभित्र ट्रयाक बढाउने काम गरे पनि स्तरोन्नतिको थप काम गरेको छैन ।

यी जिल्लाका गाउँगाउँसम्म सडक बनेकाले गाडी र मोटर साइकलको संख्या थपिँदो छ । हरेक जिल्लामा मोटरसाइकलका सोरुम खुलेका छन् । इलाम सदरमुकाममा रहेको यातायात व्यवस्था कार्यालयमा सवारी नवीकरण गर्ने तथ्यांकले अघिल्लो वर्षमा भन्दा ठूलो संख्यामा सवारी नवीकरण भएको देखाउँछ । ‘यहाँ बाहिर पनि नवीकरण गर्ने उत्तिकै भएकाले यो राजमार्गमा कति सवारी चल्छन् भन्न कठिन छ,’ कार्यालयका निमित्त प्रमुख दुर्गा दुलालले भने, ‘तर, सवारी साधनको चापचाहिँ बर्सेनि बढेर गएको छ ।’

कार्यालयमा आव ०७४/७५ मा ६ हजार ५ सय ९७ वटा सवारी साधन नवीकरण भए । २०७१ मा खुलेको यो कार्यालयमा आव ०७२/७३ मा ३ हजार ५ सय ६६ वटा सवारी साधन दर्ता भएका थिए । सबैभन्दा धेरै मोटर साइकलको संख्या बढेको हो ।

जिल्ला ट्राफिक कार्यालय इलामलाई पनि सवारी र मालबाहक गाडीको संख्या बढेसँगै ट्राफिक व्यवस्थापनमा हम्मे छ । वर्षौंदेखि उस्तै जनशक्तिले वढ्दो भार थेग्नुपरेको छ । ‘गाडी र मोटर साइकलको संख्या नियमित बढ्दो भएकाले व्यवस्थापनमा पनि उत्तिकै चुनौती छ,’ ट्राफिक प्रमुख पदम राईले भने, ‘अहिले नमुनाका लागि मेची राजमार्गको १० किलोमिटर क्षेत्र र इलाम बजारमा नमुना ट्राफिक व्यवस्थापन कार्यक्रम लागू गरिएको छ ।’ यो राजमार्गमा दिनमा १ हजार ५ सय धेरै सवारी साधन ओहोरदोहोर गर्ने अनुमान छ । यसमा अढाई सयभन्दा धेरै ट्याक्सी र जिप इलामबाट मात्र तराईका जिल्ला र गाउँगाउँका लागि छुट्छन् । पाँचथर र ताप्लेजुङमा करिब डेढ सय यस्ता गाडी आउजाउ गर्छन् ।

इलाम बजार र पशुपतिनगरबाट काठमाडौंका लागि ४ वटा रात्रि बस छुट्छन् । पशुपति धरान २ वटा बस र इलाम विराटनगर एउटा बस लाग्ने गरेको छ । इलामबाट ६ वटा माइक्रोबस काठमाडौंका लागि जान्छन् । केही सुमो र स्कर्पियो पनि काठमाडौं जाने गरेका छन् । इलाम, पाँचथर र ताप्लेजुङमा सामान ढुवानी र यहाँको उत्पादन निर्यातका लागि ५० हाराहारीमा ठूला ट्रक चल्छन् । यो राजमार्ग र भित्री गाउँसम्म २ सय जति टयाक्टर कुद्छन् ।

यो राजमार्ग र गाउँसम्म मोटर साइकल दगुर्ने क्रम भने धेरै छ । तीनवटै जिल्लामा गरी १ हजार धेरै मोटर साइकल कुद्ने अनुमान छ । सवारीका साधन बढेसँगै राजमार्ग जीर्ण हुने क्रम पनि उस्तै छ । मुख्यगरी इलामको गोलाखर्क, किटेनीलगायत खण्डमा सडक भासिने क्रम बढ्दो छ ।