काठमाडौं — पिसाबमा फिज देखिन थालेको लामो समयपछि थिमीका न्हुच्छे श्रेष्ठ वीर अस्पताल पुगे । परीक्षणपछि दुवै मृगौला फेल भएको रिपोर्ट निस्कियो । ‘प्रेसर बढिरहन्थ्यो, यसकै कारण पिसाबमा फिँज आएको भन्ठानें, मृगौला कामै नलाग्ने पो भैसकेछ,’ उनले भने । हाल उनी वीर अस्पतालमा साताको दुईपटक मृगौलाको डायलेसिल गराइरहेका छन् ।
स्वास्थ्यमा कुनै गम्भीर असर नदेखिएसम्म अस्पताल नपुग्ने प्रवृत्तिलाई आम मानिन्छ । मृगौला रोगीमा यो समस्या झन् बढी भएको त्रिवि शिक्षण अस्पतालकी मृगौला विशेषज्ञ डा. दिव्या सिंह बताउँछिन् । ‘यो रोगको खासै गम्भीर लक्षण हुँदैन, सानातिना लक्षणलाई बिरामीले वास्तै गर्दैनन्,’ उनले भनिन्, ‘हामीकहाँ बिरामीको मृगौला फेल भइसकेको अवस्थामा आइपुग्छन् ।’ विश्व स्वास्थ संगठनको तथ्यांकअनुसार नेपालमा प्रतिदस हजारमध्ये एक जनाको मृगौला फेल हुन्छ ।
नेपालमा बर्सेनि तीन हजार व्यक्तिको मृगौला फेल हुने संगठनको तथ्यांक छ । मृगौला फेल भएका बिरामीमध्ये ९० प्रतिशतले दुईतीन महिनामै ज्यान गुमाउने गरेको मृगौला रोग विशेषज्ञ पुकारचन्द्र श्रेष्ठ बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘सामान्य लक्षण देखापर्नासाथ उपचार गराउने हो भने मृगौला बचाउन सकिन्छ, अधिकांश बिरामी अन्तिम अवस्थामा मात्रै अस्पताल आइपुग्छन् ।’
सरकारले अहिले मृगौला बिरामीका लागि डायलेसिस नि:शुल्क गर्ने व्यवस्था गरेको छ । पहिले एकपटक डायलेसिस गर्दा २५ सय रुपैयाँ लाग्थ्यो । नि:शुल्क उपचारबारे थाहा नपाउँदा निजी अस्पतालमा चर्को मूल्य तिरेर उपचार गराउने प्रवृत्ति पनि घट्न सकेको छैन । यस्ता बिरामी महँगो औषधिको कारण पनि उत्तिकै पीडित छन् । कति त औषधि खर्च जुटाउन नसकेर अस्पताल वरपर माग्न बसेका देखिन्छन् । मृगौला रोग विशेषज्ञ ऋषिकुमार काफ्ले भन्छन्, ‘बिरामीको मासिक खर्च २० देखि ३० हजारसम्म हुन्छ, गरिब विपन्नले धान्नै सक्दैनन्, कति उपचारै छाडेर बस्छन् ।’
सरकारले मृगौला प्रत्यारोपण सेवा पनि नि:शुल्क गरेको छ । डा. श्रेष्ठ भन्छन्, ‘नि:शुल्क प्रत्यारोपणबारे चेतना बढ्न पनि सकेको छैन, उपचार नपाएरभन्दा चेतनाको अभावका कारण मृगौला रोगी ज्यान गुमाइरहेका छन् ।’ सरकारले मृगौला प्रत्यारोपण सेवा नि:शुल्क घोषणा गरेपछि भने वैशाखयता डेढ सय बिरामी यसबाट लाभान्वित भएका छन् । नि:शुल्क मृगौला प्रत्यारोपण सेवाका लागि सरकारले नेपालभर तीनवटा सरकारी अस्पताललाई केन्द्र तोकेको छ (वीर अस्पताल, मानव अंग प्रत्यारोपण केन्द्र भक्तपुर, महाराजगन्जस्थित त्रिवि शिक्षण अस्पताल (टिचिङ) ।
मृगौला प्रत्यारोपणका लागि सरकारले केन्द्रलाई एक जना बिरामी बराबर ४ लाख ५० हजार दिन्छ । बिरामी र मृगौला दान गर्ने व्यक्तिलाई भने प्रत्यारोपणपछि औषधि उपचारका लागि थप डेढ लाख रुपैयाँ पनि सरकारले दिने गरेको छ । स्वास्थ्य सेवा विभागको व्यवस्थापन महाशाखाका उपस्वास्थ्य प्रशासक डा. रामराज पन्थी भन्छन्, ‘लक्षित वर्गले भन्दा, हुने–खानेले नै यो सेवाको उपभोग गरिरहेका छन्, विपन्नलाई थाहै छैन ।’
मधुमेह, उच्च रक्तचाप, पत्थरी रोगका बिरामी बढी मृगौला फेल हुने जोखिममा भएको डा. दिव्या सिंह बताउँछिन्, ‘परिवारका सदस्यमध्ये कसैको यस्तो समस्या भए आफू पनि सजग हुनुपर्छ, यो वशांणुगत रोग हो ।’
प्रकाशित : पुस ५, २०७४ ०८:५६
