“फ” चाख्नुहोला !

पेसाले होटल सेफ बाओसाग नवीनको बिस्तारै मन मिल्दै गयो । अर्को एउटा पढाइको अवसर पाएर नवीन उइ–सी बाओलाई लिएरै अमेरिकाको हवाई पुगे, इन्फर्मेसन टेक्नोलोजीमा स्नातक हुन् । पढाइ जेजसो भए पनि नवीन र उई–सी दुवै जना ‘फुडी’ थिए, रुचि र स्वभावमा । यो जोडी सन् २०१० मा नेपाल फर्कियो, अनि सुरू भयो– साइगन फ । अर्थात्, भियतनाम–कम्बोडियाको भूभाग छोएर बहने ‘साइगन’ र, भियतनामी नुडल सुप ‘फ’ ।

‘एक त मेरी श्रीमती उइ–सी बाओ दक्षिण–पूर्वी एसियाली मुलुकको खानपिनको पारखी सेफ थिइन्, अर्को त काठमाडौंमा भियतनामी खानाको माग पनि देख्यौं,’ लाजिम्पाटस्थित साइगन–फको बार्दलीमा बसेर नवीनले सुनाए, ‘सुरूको वर्ष महाराजगन्ज, चक्रपथमा अपस्टेयर्स क्याफेबाट सुरू गरेको यो ‘फ’ बिजिनेस अहिले बौद्ध, झम्सिखेल र पोखरासम्म पुगिसकेको छ ।’ चिल्लो, पिरो कम भएको र जडीबुटी मिसिएजस्तो झोलिलो भियतनामी नुडलका पारखी काठमाडौंमा भने यहााका अधिकांश कूटनीतिक नियोगका विदेशी कर्मचारी रहेछन्, बौद्धमा भने कम्बोडिया–भियतनामका बौद्धमार्गी र लामा, भिक्षु वा भन्तेहरु पनि साइगन फको ब्रान्चहरुमा छिर्ने रहेछन् ।

संयोगले इतिहासमै पहिलोपटक, नेपालका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली दक्षिण पूर्वी एसियाली मुलुक कम्बोडिया र भियतनाम (मे ९–१५) जाने भएपछि नवीन सारु आफ्नो ससुराली देशलाई ध्यानमा राखेर भएजति जानकारी बााडिरहेका थिए । प्रधानमन्त्री ओली ती बौद्धमार्गी मुलुकमा रहेका नेपाली र विशेषतः बहुराष्ट्रिय चिनारीमा ज्वाइँ वा बुहारी बन्ने नेपालीका बारेमा पनि नवीनले प्रशस्तै जानकारी दिए । काठमाडौंमै जन्मेर हुर्किरहेकी २ वर्षीया छोरी अमिरा उई सारुलाई नवीन नेपाल, कम्बोडिया र भियतनामको प्रेममैत्रीको प्रतीकका रुपमा चिनाउन चाहन्छन् ।

लालसिंह–स्वक्चान
(कम्बोडिया)

लालसिंह खड्का बागलुङको गलकोटमा जन्मिए, हुर्किए । होटल व्यवसायको काममा २० वर्षअघि कम्बोडिया पुगेका उनी अहिले नोम्पेह, सेमरिनजस्ता सहरमा ५ वटा चेन–रेस्टुराँका सञ्चालक हुन् । ‘ठाउँ मन पर्‍यो, काम पनि रुचिकर बन्यो,’ लालसिंहले सुनाए, ‘भाषा, रहनसहनसँगै मन पनि मिल्दै गएर यतैकी युवती स्वक्चानलाई बिहे गरें ।’ कस्तो रमाइलो भने यतिखेर श्रीमान् लालसिंह कम्बोडियाको रेस्टुराँ व्यवसायलाई धानिरहेका छन् भने श्रीमती स्वप्चान खड्का बागलुङ, गल्कोटमा छोरो मिलन र छोरी मलिनालाई पढाएर/बढाएर घर चलाइरहेकी छिन् । अरूभन्दा बौद्धमार्गी बासिन्दाले भरिएको कम्बोडियाका जोकोही शान्त, सौहार्द र मिजासयुक्त हुने भएकाले पनि आफूलाई यता बस्ने माहोल निकै सहज भएको लालसिंहले सुनाए ।

प्रज्वल–प्रतिमा
(भियतनाम)

काभ्रे, पनौतीमा जन्मे–हुर्केका प्रज्वल श्रेष्ठ ४ वर्षयता भियतनाम, हनोईका बासिन्दा भएका छन् । भियतनामका विभिन्न सरकारी स्कुलमा अंग्रेजी शिक्षक पढाउने योजना अपोलो स्कुल पार्टनरसिपका म्यानेजर श्रेष्ठ खासमा अंग्रेजी शिक्षणको कामकै लागि हनोई पुगेका थिए । ‘हनोई राजधानीमा हामी बढीमा १० जना नेपाली छौं, हो–चि–मिन्ह, डाराङ र नेचाङमा पनि केही नेपाली छौं,’ प्रज्वलले सुनाए, ‘त्यसमा पनि धेरैजसो अंग्रेजी शिक्षकका रूपमा कार्यरत छौं ।’ भियतनाम वा कम्बोडियाजस्ता मुलुकमा रहेका नेपालीका लागि प्रमुख प्रशासनिक सम्पर्क वा कागजातको प्रमाणीकरण, पासपोर्ट आदि काममा सबैभन्दा कठिनाइ रहेको प्रज्वलले सुनाए । उनकी श्रीमती प्रतिमा पनि शिक्षण काममै हनोईमा साथै बस्छिन् । प्रशासनिक कठिनाइको कुरा गर्दा उतै जन्मिएकी छोरी एमा श्रेष्ठका लागि पासपोर्ट झिक्नै एक वर्षजति लागेको उनको अनुभव छ । भियतनाम मामला कहिले म्यानमारले हेर्ने र कहिले थाइल्यान्डले हेर्ने भनेरै झुलाउने काम भएको उनले सुनाए ।
हनोईकै ब्रिटिस युनिभर्सिटीमा अर्थशास्त्र विषय प्राध्यापन गर्ने वीरगन्ज मूल घर भएका शशि चौधरी भने विगतमा नेपाल राष्ट्र बैंक, बालुवाटारमा उपनिर्देशक तहमा कार्यरत थिए । पीएचडी गर्ने क्रममा भियतनाम पुगेका उनी ५ वर्षयता हनोईवासी भएका हुन् । ‘यहाँ अदक्ष कामदारका रूपमा आएर टिक्न धेरै मुस्किल छ,’ चौधरीले सुनाए, ‘अंग्रेजी भाषा र अरू विशेष सीप भएपछि मात्रै यहाँ काम गर्न सकिन्छ ।’ चौधरीलाई पनि भियतनाममा नेपाल सरकारको कुनै प्रकारको सम्पर्क कार्यालय नरहेका कारण कूटनीतिक वा अन्य कागजात प्रमाणीकरण आदिमा कठिनाइ कायमै रहेको अनुभव हुने गरेको छ ।

नवीन र उई–सी
(नेपाल)

काठमाडौं साइगन–फ रेस्टुरेन्टको ‘चेन बिजिनेस’ गर्ने नवीनका बुझाइमा हिजोआज चाइनिज, कोरियन, जापानीसँगै भियतनामी खानपिनको लहर सहरमा भने बढेको छ । ‘हाम्रो खाना धेरै ‘स्पाइसी’ छ, बेसार र मसलाको प्रयोग अत्यधिक हुन्छ,’ नवीन भन्छन्, ‘यसकारण झोलयुक्त र स्वस्थकर खानाका लागि पनि भियतनामी स्वादको लहर बढेको छ ।’ फेरि दक्षिण–पूर्वी एसियाली मुलुकमा खानपिनको संस्कृतिसँगै होटल/रेस्टुराँमा सानो/ठूलो, धनी/गरिब जो ग्राहक आए पनि ‘गेस्ट इज गेस्ट’ भन्ने चलन स्थापित भएको र यो सभ्यतालाई हामी नेपालीले सिक्न अझै बाँकी रहेको नवीनले बताए । ‘कम्बोडियन र भियतनामीको खानपिनमा समान विशेषता पनि हुन्छ– चामलको नुडलमा । तर, कम्बोडियनको गुलियो प्रयोग अलिक बढी हुन्छ, भियतनामीको भने सागसब्जी धेरै प्रयोग हुन्छ । जस्तो, भियतनामीमा सुँगुर पकाए पनि त्यसमा फर्सी मिसाइन्छ । यो स्वास्थ्यका लागि राम्रो कुरा हो,’ नवीनले थपे ।
भियतनाम, लाओस, म्यानमार, कम्बोडिया आदि एसियाभित्रका ‘राइजिङ’ मुलुकहरू हुन्, फेरि बौद्धमार्गी पनि हुन् । नेपालका हकमा, ‘बुद्ध वाज बोर्न इन नेपाल’ मात्रै भनेर नपुग्ने धारणा राख्दै नवीनले यो प्रामाणिक इतिहास र पवित्र भूमिलाई बौद्धमार्गी मुलुकमै चिनाउन बाँकी रहेको बताए । ‘आज प्रधानमन्त्री ओलीको तहमा कम्बोडिया/भियतनाममा विशिष्ट तहको भ्रमण हुन लाग्दा हाम्रो द्विपक्षीय सम्बन्ध पक्कै पनि निकै राम्रो हुनेछ, यो बेला ती मुलुकमा कन्सुलर खोल्ने वा सम्बन्धका आयाम थप्ने कुरा सहज हुन सक्छ ।’ अरूभन्दा पनि नवीन–उई–सीका विचारमा, प्रधानमन्त्री ओलीले ती मुलुकको भ्रमण गरेर देशभित्र कामको सम्मान गर्ने परिपाटी हुर्काउन मद्दत गर्न सक्नेछन् । कम्बोडियामा क्यासिनो, रेस्टुराँ तथा अन्तर्राष्ट्रिय संघसंस्थामा कार्यरत गरेर ३ सय जति नेपाली छन् ।
‘कम्बोडिया–भियतनाममा गरिखानेका लागि ३६५ दिन खुला हुन्छ, हरक्षण त्यहाँ चलायमान हुन्छ,’ नवीनले थपे, ‘तर यहाँ त्यस्तो भइदिएन । हामीलाई अरू कुरा केही चाहिन्न, सधैं देश खुला गर्ने, कसरी गर्ने भन्ने ‘ट्रिक’ मात्रै चाहियो ।’