कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२०.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५७

चिनियाँ नयाँ वर्ष

चेतनाथ आचार्य

काठमाडौँ — परम्परागत पात्रोअनुसार चिनियाँहरूको नयाँ वर्षलाई वसन्त चाड भनिन्छ ।

चिनियाँ नयाँ वर्ष

नेपालमा तामाङ, शेर्पा, गुरुङ, मगर, थकालीहरूले ल्होसार मनाएर सुँगुर वर्ष भित्र्याएजस्तै चिनियाँहरूले पनि यही माघ २२ गतेदेखि कुकुर वर्षलाई बिदा गरेर सुँगुर वर्ष भित्र्याउँदै छन् ।


परम्परादेखि चिनियाँहरूको रातो रङसँग घनिष्ट सम्बन्ध छ । चिनियाँ नयाँ वर्षमा घर र सडक तथा गल्लीको सजावट पनि राता रङका लालटिन र फूलहरूले गरिएको हुन्छ । चीनमा रातो रङलाई शक्ति, खुसी, असल भाग्य र शुभ संकेतका रूपमा लिइन्छ । वसन्त चाडमा सडक, गल्ली, घर, बजार, कार्यालय, विद्यालय, कलकारखाना सबैतिर लालटिन (रातो गोलाकार सजावटमा भित्रपट्टि बिजुली बत्ती) र भाग्यशाली गाँठो (रातो धागोबाट बनाइएको कलात्मक गाँठो) सजाइएको हुन्छ । चिनियाँहरू यो चाडमा रातो रङको भित्री पोसाक लगाउँछन् र रातै सजावटले घर सिँगार्छन् । विशेषगरी सुँगुर वर्षमा जन्मिएका मान्छेले यो वर्षको वसन्त चाडमा भित्री पोसाक अनिवार्य रूपमा रातो रङको लगाउनुपर्छ । राता पोसाकले बजार पनि राताम्मे देखिन्छ । अब सुँगुर वर्ष सुरु हुने भएकाले बजारभरि सुँगुरकै खेलौनाहरू बेच्न राखिएका हुन्छन् ।


वसन्त चाड चिनियाँहरूको सबैभन्दा ठूलो पर्व हो । यो पर्व मनाउने चलन नेपालको दसैं र तिहारसँग कतिपय कुराहरू मिल्दाजुल्दा हुन्छन् । नयाँ वर्षमा चीनमा बालबालिका र आफूभन्दा सानालाई रातो खाम (होङपावो) मा पैसा राखेर दक्षिणा दिने चलन छ । दक्षिणा राख्ने खाम रातै हुनुपर्छ । चिनियाँ भाषामा ‘होङ’ भनेको रातो हो भने ‘पावो’ भनेको खाम हो ।


वसन्त चाडमा रातो खाममा पैसा राखेर दिनेबारेमा चीनमा एउटा कथा छ । परापूर्व कालमा कुनै गाउँमा राक्षसले सुतिरहेका बालबालिकाको टाउकामा छुने गर्दथ्यो । राक्षसले छोएपछि बालबालिकाहरू सिकिस्त बिरामी हुन्थे वा मर्थे । दु:ख पाएपछि त्यहाँका मानिसले भगवान्को प्रार्थना गरे । भगवान्ले ८ वटी अप्सरालाई बालबालिकाको रक्षा गर्न पठाए । ती ८ अप्सरा आफ्नो रूप बदलेर सिक्काको रूप लिई बालबालिकाको सिरानीमुनि पसे । जब राति राक्षस आयो, सिक्काको रूपमा रहेका ती अप्सराले चम्किलो प्रकाश छरेर राक्षसलाई भगाए । त्यो दिन नयाँ वर्षको दिन थियो । त्यसपछि वसन्त चाडमा बालबालिकालाई पैसा दिने चलन सुरु भएको हो । नयाँ वर्षमा राक्षसलाई भगाउन पटाका पड्काउने चलन पनि सुरु भएको चिनियाँहरू बताउँछन् ।


चिनियाँ नयाँ वर्षमा लामो बिदा हुने भएकाले टाढा रहेका आफन्तहरू भेट गर्न आउँछन् । आफन्तहरू भेट गरेर आपसमा शुभकामना तथा आशीर्वाद आदानप्रदान गर्ने काम नेपालको दसैंमा जस्तै हुन्छ । यो समयमा चीनमा धेरै पटाका पड्काइन्छ । घरमा बिजुली बत्ती झिलिमिली बनाएर पटाका पड्काउँदाचाहिँ यो पर्व नेपालीको तिहारजस्तै हुन्छ । हिजोआज वातावरण प्रदूषण रोकथाम गर्नका लागि पटाका पड्काउने चलन धेरै कम भएको छ ।


वसन्त चाडको समयमा विभिन्न पार्क र मन्दिरहरूमा मेला लागेको हुन्छ । त्यस्ता मेलामा मानिसको घुइँचो छिचोल्न नसक्ने खालको हुन्छ । मेलामा विभिन्न सांस्कृतिक कार्यक्रम, सर्कस, जादू, खेलहरू, एक्रोब्याटिक, प्रदर्शनी र प्रतियोगिताहरू आयोजना हुने गर्छन् । यसका साथै चिनियाँ ओपेरा, सिंह नृत्य र लौरीखुट्टी नृत्यको पनि प्रदर्शन गरिन्छ । हाम्रो दसैंजस्तै चिनियाँहरूको वसन्त चाड खर्चिलो हुन्छ । चिनियाँहरू वर्षभरिको एक तिहाइ खर्च यही वसन्त चाडमा गर्दछन् ।


वसन्त चाडमा चिनियाँका केही अनौठा चलन पनि छन् । चिनियाँ नयाँ वर्षको अघिल्लो साँझलाई छु सी भनिन्छ । यो रात बत्ती निभाउनु हुँदैन र चाँडै सुत्नु पनि हुँदैन । नयाँ वर्षको स्वागत गर्नका लागि घरपरिवारका सबै व्यक्ति रातको १२ बजेसम्म बसेका हुन्छन् । सो साँझ नेपालको लक्ष्मीपूजासँग ठयाक्कै मिल्ने खालको हुन्छ । यो साँझ कचौरा, प्लेट, कप फुटाइयो भने त्यसलाई सबैभन्दा ठूलो अशुभ मानिन्छ । भुलेर पनि कुनै व्यक्तिलाई गाली गर्ने वा हप्काउने गर्नु हुँदैन । विशेषगरी बालबच्चालाई गाली गर्नु हुँदैन भन्ने विश्वास छ । यो दिन घरमा बडारकुँडार गर्ने र घरको फोहोर बाहिर फाल्नु पनि हुँदैन । फोहोरसँगै नयाँ वर्षका लागि साँचिएको धनसम्पत्ति पनि फयाँकिन्छ भन्ने विश्वास चिनियाँमा छ ।


चिनियाँहरूको नयाँ वर्षको पहिलो दिन गर्न नहुने ठानिएका केही प्रचलन यस्ता छन्– घर सर्नु हुँदैन । बिरामी भए पनि सकेसम्म डाक्टरलाई देखाउनु हुँदैन । लुगाकपडा र सिरकका खोल तथा बेड कभर धुनु हुँदैन । कपाल काट्नु हुँदैन । कुराकानीका क्रममा कसैसँग पनि मृत्यु र रोगका प्रसंग उठाउनु हुँदैन । यसो गरे वर्षभरि नै यस्तै समस्याका विषय आइलाग्ने विश्वास छ । अझ अनौठो कुरा, नयाँ वर्षको पहिलो दिन बिहे गरेर घर गएकी छोरी माइतीघरमा आउनु हुँदैन ।


नयाँ वर्षको दोस्रो दिन बिहे गरेकी छोरी कोसेली र उपहार लिएर माइतीघर आउने चलन छ । तेस्रो दिनमा कोही पनि घरबाहिर जानु हुँदैन र आफ्ना साथीहरूलाई पनि घरमा भेट्न निमन्त्रणा गर्नु हुँदैन । चौथो दिन परिवारका सदस्यहरू घरमै बसेर रमाइलो गर्छन् । पाँचौँ दिनमा सबैजनाले एक हप्तादेखिको फोहोर सफाइ र घर बडारकुँडार गर्छन् । छैटौँ दिन आफन्तसँग भेटघाट गर्ने, साथी तथा आफन्तकोमा जाने र आफ्नो घरमा पनि निमन्त्रणा गर्ने चलन छ । वसन्त चाडको अन्तिम दिन अथवा नयाँ वर्षको सातौँ दिन पनि सक्केसम्म घरबाहिर जानु हुँदैन भन्ने विश्वास छ ।


वसन्त चाडको एक हप्ताभरि कुनै पनि हतियार चलाउनु हुँदैन, मारकाट गर्नु हुँदैन । जनावर मार्नाले घरमा प्रकोप उत्पन्न हुने ठानिन्छ । त्यसैले चिनियाँहरू एक हप्ता अगाडि नै मासु किनेर फ्रिजमा राख्ने गर्छन् । बजारबाट किनेर ल्याएको मासुलाई समेत टुक्रा गर्न नहुने भएकाले सबै हातहतियार लुकाएर राख्छन् । कपाल काट्ने कैचीदेखि नङ काट्ने नेलकटर पनि यो अवधिमा चलाउन पाइन्न ।


वसन्त चाडका अवसरमा परिवार भेला भएर खाइने सबैभन्दा लोकप्रिय खानेकुरालाई चिनियाँ भाषामा ‘चिआवो च’ भनिन्छ । यो एक प्रकारको म:म हो तर पानीमा डुबाएर पकाउने गरिन्छ ।

प्रकाशित : माघ २०, २०७५ ११:५१
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?