हङकङमा भीसी
भीसी विजेता एकमात्र जीवित नेपाली रामबहादुर लिम्बूले केही समय हङकङमा बिताए । उमेरले नेटो काटे पनि उनको फुर्तीले धेरै प्रभावित भए ।
भीसी विजेता एकमात्र जीवित नेपाली रामबहादुर लिम्बूले केही समय हङकङमा बिताए । उमेरले नेटो काटे पनि उनको फुर्तीले धेरै प्रभावित भए ।
बेलायतको सबैभन्दा ठूलो सैनिक पदक भिक्टोरिया क्रसबाट सम्मानित १३ नेपालीमध्ये एक्ला जीवित हुन् रामबहादुर लिम्बू । हङकङ भ्रमण सकी हालै स्वदेश फिरेका उनको चर्चा यो प्रवासी भूमिमा अझै ताजै छ ।
सात दशक नाघेका लिम्बूलाई बुढ्यौलीले गाला मुज्जा पारिसकेको छ । यी लौरोको सहाराबिना धेरै बेर अडिन सक्दैनन् । तर स्थानीयका मायाले फुर्किएका पाकाले दोहोरीमा कम्मर मर्काउँदा भने लौरो बिर्से । युद्धमा देखाएको अदम्य साहस र बहादुरीका लागि यिनलाई सन् १९६६ फेब्रुअरी १२ मा बि्रटिस सेनाको सर्वोच्च युद्ध पदक प्रदान गरिएको थियो । विकिपिडियाका अनुसार हालसम्मका १ हजार ३ सय ५३ भीसी विजेतामध्ये आठजना मात्र जीवित छन् ।
उमेरले पाका भए पनि उनको स्मरण शक्ति तन्नेरीलाई पनि पछार्न सक्ने खालको छ । दुश्मनसँग भिडेका दिन सम्झन अनुरोध के गरियो उनी जोसिलो पारामा फरर सुरु भए । वर्षौंअघिका कुरासमेत मस्तिष्कमा ताजै रहेछन् । लिम्बू सम्मिलित बटालियन उबेलाको बि्रटिस कोलोनी मलाया -हाल मलेसिया) मा खटिएको रहेछ । '२१ नोभेम्बर १९६५ को दिन थियो त्यो, दिउँसोको करिब दुई बजेको हुँदो हो,' छजनाको आफ्नो समूह दुश्मन -इन्डोनेसियाली सेना) ले खनेको सुरुङमाथि परेको सम्झँदै उनले भने, 'हामीमाथि गोली बर्सियो, तीनजना थरर काम्दै ठहरै भए अरू घाइते ।'
साथी सबै ढलेपछि उबेला २९ वर्ष मात्र पुगेका लिम्बूको रगत उम्लिएछ । 'सुरुङभित्रबाट हामीमाथि गोली बर्सिएको देखें,' अनुहार रातो पार्दै उनी बोले, 'हतार हतार ३५ र ३६ नम्बरको गि्रनेड उतै मिल्काएपछि सबै एकै चिहान भए ।' त्यसपछि घाइते साथीहरूलाई घिसार्दै सुरक्षित स्थलतर्फ लगेको समेत उनले सुनाए ।
जुन देशका विरुद्ध लडियो त्यससँग मातृभूमिको कुनै दुश्मनी नरहेको उनले बुझेका थिए । 'तर कुनै पश्चात्ताप रहेन, कर्मप्रति बफादार बनें,' उनले तर्क पेस गरे । 'सेनाबाहेक पनि नेपालीहरू संसारभर विभिन्न पेसामा कार्यरत छन्,' उनले भने, 'इमानदारी, साहस र वीरता नै हाम्रो चिनारी बनिसक्यो, युद्धमैदानमा मैले पनि यही धर्म निभाएको हुँ ।' महारानी एलिजावेथले बेलायतस्थित भव्य बकिङ्घम प्यालेसमा आयोजित समारोहमा तक्मा भिराइदिँदा छाती गर्वले फुलेको सुनाए यिनले । त्यसपछि त उनी सबैका हिरो भए । विश्वभर नेपालीलाई चिनाउन आफ्नो पनि थोरबहुत योगदान रहेकामा गर्व रहेछ यिनलाई ।
'तिमी भर्ती भए गाईवस्तु कल्ले हेर्छ त ?' पल्टनमा जान लागेको थाहा पाएर दाजु भाउजूले सोधेको कुरा सम्भ“mदै उनी फेरि वर्षौंअघि फर्के । पुर्खौली पँाचथर च्याङथापुका लिम्बू उतिबेला २२ वर्षका रहेछन् । राम्रो कमाइ, मीठो खान र राम्रो लाउन, ठूलो सहर घुम्न पाइने भन्दै यिनीजस्ता दर्जनौं युवालाई गल्लावालाले लोभ्याइसकेका थिए । 'उमेरै त्यस्तो कसैका कुरा सुनिएन,' यसो भन्दै उनी छेवैमा बसेकी पत्नी पुनिमायालाई हेर्दै हँासे ।
भर्ती हुनुअघि नै आमाबाबु गुमाइसकेका लिम्बू दार्जिलिङ, सिलिगुढी, गोरखपुर, नौतनवा हुँदै रुपन्देहीको पक्लिहवा पुगेछन् । त्यहीं उनी महिनाको चालीस भारतीय रुपैयँा तलब पाउने गरी बि्रटिस सेनामा भर्ती भएका थिए । २८ वर्ष सेनामा बिताएका यिनले सन् १९८५ मा क्याप्टेन पदबाट अवकाश पाएका हुन् । यिनको भिक्टोरिया क्रसबारे बेलाबखत विवाद सुनिन्छ । पदक बेच्यो, बेलायतले सक्कली फिर्ता लगी नक्कली दियो आदि इत्यादि । 'यो सब कसैले चलाएका हल्ला मात्र हुन्,' उनले कसिलो बोली बोले । 'केही वर्षअघि बेलायत सरकारका प्रतिनिधिले संग्रहालयमा राख्ने भन्दै पदक मागेका थिए,' यसबारेको भ्रम चिर्दै उनले भने, 'तर मैले म बँाचुन्चेल दिन्नँ भनेपछि फेरि कर गरेनन् ।'
पुख्र्यौली थातथलोमा स्कुल, पुस्तकालय, मन्दिर, धारा लगायत निर्माणमा सहयोगी बनेर बुढ्यौलीमा समेत लिम्बूले आफूलाई विभिन्न सामाजिक क्रियाकलापमा सक्रिय राखेका छन् । राजनीतिमा निकै चासो राख्ने यिनलाई कहिले सुधि्रन नसकेको देशको अवस्थाले भने पिरोलेको रहेछ । 'मुलुक परिवर्तनका लागि अब नयँालाई नेतृत्व सुम्पनुपर्छ,' उनले भने ।
प्रकाशित : आश्विन १३, २०६९ ११:२१
सात दशक नाघेका लिम्बूलाई बुढ्यौलीले गाला मुज्जा पारिसकेको छ । यी लौरोको सहाराबिना धेरै बेर अडिन सक्दैनन् । तर स्थानीयका मायाले फुर्किएका पाकाले दोहोरीमा कम्मर मर्काउँदा भने लौरो बिर्से । युद्धमा देखाएको अदम्य साहस र बहादुरीका लागि यिनलाई सन् १९६६ फेब्रुअरी १२ मा बि्रटिस सेनाको सर्वोच्च युद्ध पदक प्रदान गरिएको थियो । विकिपिडियाका अनुसार हालसम्मका १ हजार ३ सय ५३ भीसी विजेतामध्ये आठजना मात्र जीवित छन् ।
उमेरले पाका भए पनि उनको स्मरण शक्ति तन्नेरीलाई पनि पछार्न सक्ने खालको छ । दुश्मनसँग भिडेका दिन सम्झन अनुरोध के गरियो उनी जोसिलो पारामा फरर सुरु भए । वर्षौंअघिका कुरासमेत मस्तिष्कमा ताजै रहेछन् । लिम्बू सम्मिलित बटालियन उबेलाको बि्रटिस कोलोनी मलाया -हाल मलेसिया) मा खटिएको रहेछ । '२१ नोभेम्बर १९६५ को दिन थियो त्यो, दिउँसोको करिब दुई बजेको हुँदो हो,' छजनाको आफ्नो समूह दुश्मन -इन्डोनेसियाली सेना) ले खनेको सुरुङमाथि परेको सम्झँदै उनले भने, 'हामीमाथि गोली बर्सियो, तीनजना थरर काम्दै ठहरै भए अरू घाइते ।'
साथी सबै ढलेपछि उबेला २९ वर्ष मात्र पुगेका लिम्बूको रगत उम्लिएछ । 'सुरुङभित्रबाट हामीमाथि गोली बर्सिएको देखें,' अनुहार रातो पार्दै उनी बोले, 'हतार हतार ३५ र ३६ नम्बरको गि्रनेड उतै मिल्काएपछि सबै एकै चिहान भए ।' त्यसपछि घाइते साथीहरूलाई घिसार्दै सुरक्षित स्थलतर्फ लगेको समेत उनले सुनाए ।
जुन देशका विरुद्ध लडियो त्यससँग मातृभूमिको कुनै दुश्मनी नरहेको उनले बुझेका थिए । 'तर कुनै पश्चात्ताप रहेन, कर्मप्रति बफादार बनें,' उनले तर्क पेस गरे । 'सेनाबाहेक पनि नेपालीहरू संसारभर विभिन्न पेसामा कार्यरत छन्,' उनले भने, 'इमानदारी, साहस र वीरता नै हाम्रो चिनारी बनिसक्यो, युद्धमैदानमा मैले पनि यही धर्म निभाएको हुँ ।' महारानी एलिजावेथले बेलायतस्थित भव्य बकिङ्घम प्यालेसमा आयोजित समारोहमा तक्मा भिराइदिँदा छाती गर्वले फुलेको सुनाए यिनले । त्यसपछि त उनी सबैका हिरो भए । विश्वभर नेपालीलाई चिनाउन आफ्नो पनि थोरबहुत योगदान रहेकामा गर्व रहेछ यिनलाई ।
'तिमी भर्ती भए गाईवस्तु कल्ले हेर्छ त ?' पल्टनमा जान लागेको थाहा पाएर दाजु भाउजूले सोधेको कुरा सम्भ“mदै उनी फेरि वर्षौंअघि फर्के । पुर्खौली पँाचथर च्याङथापुका लिम्बू उतिबेला २२ वर्षका रहेछन् । राम्रो कमाइ, मीठो खान र राम्रो लाउन, ठूलो सहर घुम्न पाइने भन्दै यिनीजस्ता दर्जनौं युवालाई गल्लावालाले लोभ्याइसकेका थिए । 'उमेरै त्यस्तो कसैका कुरा सुनिएन,' यसो भन्दै उनी छेवैमा बसेकी पत्नी पुनिमायालाई हेर्दै हँासे ।
भर्ती हुनुअघि नै आमाबाबु गुमाइसकेका लिम्बू दार्जिलिङ, सिलिगुढी, गोरखपुर, नौतनवा हुँदै रुपन्देहीको पक्लिहवा पुगेछन् । त्यहीं उनी महिनाको चालीस भारतीय रुपैयँा तलब पाउने गरी बि्रटिस सेनामा भर्ती भएका थिए । २८ वर्ष सेनामा बिताएका यिनले सन् १९८५ मा क्याप्टेन पदबाट अवकाश पाएका हुन् । यिनको भिक्टोरिया क्रसबारे बेलाबखत विवाद सुनिन्छ । पदक बेच्यो, बेलायतले सक्कली फिर्ता लगी नक्कली दियो आदि इत्यादि । 'यो सब कसैले चलाएका हल्ला मात्र हुन्,' उनले कसिलो बोली बोले । 'केही वर्षअघि बेलायत सरकारका प्रतिनिधिले संग्रहालयमा राख्ने भन्दै पदक मागेका थिए,' यसबारेको भ्रम चिर्दै उनले भने, 'तर मैले म बँाचुन्चेल दिन्नँ भनेपछि फेरि कर गरेनन् ।'
पुख्र्यौली थातथलोमा स्कुल, पुस्तकालय, मन्दिर, धारा लगायत निर्माणमा सहयोगी बनेर बुढ्यौलीमा समेत लिम्बूले आफूलाई विभिन्न सामाजिक क्रियाकलापमा सक्रिय राखेका छन् । राजनीतिमा निकै चासो राख्ने यिनलाई कहिले सुधि्रन नसकेको देशको अवस्थाले भने पिरोलेको रहेछ । 'मुलुक परिवर्तनका लागि अब नयँालाई नेतृत्व सुम्पनुपर्छ,' उनले भने ।
प्रतिक्रिया
