१४.०६°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५७
कोसेली

Koseli

जुम्लाबाट बजेको बिगुल

चिकित्सक गोविन्द केसीले राज्यसत्ताको नजरमा ‘अनशन डाक्टर’ को उपाधि पाएका छन् । तर, उनले सर्वजन हितायको ध्याउन्नमा उठाइरहेको आवाज र झेलिरहेको संघर्षको मूल्य भने सानोतिनो छैन । काठमाडौं केन्द्र र राज्यसत्ताले पन्छाउन चाहेको आवाज लिएर यतिखेर गोविन्द केसी जुम्ला पुगेका छन्– गुणस्तरीय स्वास्थ्यको बिगुल फुक्न ।

जुम्लाबाट बजेको बिगुल

रति : कविता थेरापीकी दूत

महिलालाई एक बिचरी र निरुपायका रूपमा मात्रै चित्रित गर्ने कुराको म जहिल्यै विरोधी हुँ । महिला दया र कृपाका पात्र होइनन् । यसको मतलब उनीहरू महान् र सौर्यवान् मात्रै छन् भन्ने पनि होइन तर महिलाका विषयलाई लिएर बोल्दा वा लेख्दा दैनन्दिन उनीहरू कति सामान्य तरिकाले कति असामान्य जिन्दगी बाँचिरहेका छन् भन्ने पनि बुझ्नु जरुरी छ ।

रति : कविता थेरापीकी दूत

लेनिनलाई सलामी

सन् २०१७ नोभेम्बर १, दिनको २.४० । हाम्रो १५ सदस्यीय टोली फ्लाई दुबई जेट विमानबाट रुसको राजधानी मस्कोस्थित भेनोकोभो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा ओर्लियो । हामी रुसकै ऐतिहासिक सहर लेनिनग्राद जाँदै थियौं । लेनिनग्राद महान् लेनिनले सशस्त्र जनविद्रोहको उद्घोष गरेको ऐतिहासिक स्थान थियो ।

लेनिनलाई सलामी

गणतन्त्र नेपाल 

हस्तरेखाजस्तो आफौमा टाासिएको गरिबी कुवाझौ खोपिल्टा परेका आाखामा हुर्किएका सपना प्रत्येक पल मरिरहेका तिनै सपनाहरुसाग शोकगीत गाइरहेको छापामार शैलीको आवेश वा तिमीले बोकेर हिाडेका शक्तिपीठहरुको आक्रो

गणतन्त्र नेपाल 

राजेश : एउटा फेनोमेना

कुनै बेला एक किंवदन्तीझैं थिए राजेश खन्ना जसले लगातार १५ वटा हिट फिल्म दिए । राजेशको असली नाम थियो— जतिन खन्ना । उनलाई लिएर भनिन्थ्यो— बम्बैमा एउटा रेस कोर्स छ, महालक्ष्मी रेस कोर्स । त्यहाँ धेरै घोडा दगुर्छन्, एउटाले जित्छ । त्यसैलाई तुलना गर्दै लेखक जावेद अख्तरले भनेका छन्, ‘फिल्मी रेसमा तिनताक केवल एउटै घोडा दगुथ्र्यो, त्यसको नाउँ हो राजेश खन्ना ।’

राजेश : एउटा फेनोमेना

फुटबल मैदानको छेउमा

स्तब्ध छु ! मैले सोचेको पनि थिइनँ यस्तो हुन्छ भनेर...’जर्मनीका व्यवस्थापक ओलिभिएर बिएरहफले दक्षिण कोरियाविरुद्ध खेलपछि दिएको अभिव्यक्ति हो यो । रुसको कजानस्थित कजान एरिनामा दक्षिण कोरियाले जर्मनीलाई २–० ले पराजित गरेपछि डिफेन्डिङ च्याम्पियनको तक्मा बोकेको जर्मनीको यात्रा समूह चरणमै समाप्त भयो । खेल दौरान जर्मनीले पाएको मौकाको सदुपयोग गर्न सकेन ।

फुटबल मैदानको छेउमा

कूटनीतिक नियात्रा

पूर्वराजदूत हरिकुमार श्रेष्ठ स्वभाव र लेखाइ दुवैमा अन्तर्मुखी पात्र हुन् । श्रेष्ठको नियात्रा र संस्मरणको पुस्तक ‘मैत्री एक्सप्रेस’ मा लेखाइ र विचारको अन्तर्मुखी शिल्पी भेट्न सकिन्छ । व्यक्ति, घटना, स्थान र व्यक्तिगत स्मृतिका २१ वटा शीर्षकलाई लेखक श्रेष्ठले आत्मपरक शैलीमा निबन्ध बनाएका छन् ।

कूटनीतिक नियात्रा

प्रेरक पत्रहरू

प्राध्यापक आलन माकफार्लान क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयका निवृत्त प्राध्यापक हुन् । योभन्दा बढी केही नैतिक र मनोवैज्ञानिक विचार तथा सकारात्मक सोचका कुराहरूलाई जोडेर आलनले लेखेका पत्रहरू आज बाहिरी विश्वका लागि पनि पठनीय सामग्री बनेका छन् ।

प्रेरक पत्रहरू

‘म लेखकसहितको राजनीतिज्ञ हो’

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (क्रान्तिकारी माओवादी) का महासचिव मोहन वैद्य किरण धेरैका निम्ति नयाँ नाम होइन । दशक लामो माओवादी द्वन्द्वका योजनाकारसमेत रहेका वैद्य पछिल्लो समय सत्ताशक्तिबाट टाढा छन् । उनकै भाषामा भन्दा उनी क्रान्तिकारी राजनीतिकै बाटोमा छन् र बँचे–खुचेको समय निकालेर लेखन कार्यलाई पनि निरन्तरता दिइरहेका छन् ।

‘म लेखकसहितको राजनीतिज्ञ हो’

छोइरहूँजस्तो च्छो–रोल्पा

दोलखा सदरमुकाम चरिकोटबाट च्छो–रोल्पा हिमताल पुग्न तीन दिन लाग्छ । चरिकोटबाट छ्योतछ्योतसम्म यातायात सुविधा छ । शेर्पाबस्ती रहेको छ्योतछ्योत गौरीशंकर गाउँपालिकामा पर्छ । दोलखावासीका लागि मात्र होइन, यस क्षेत्रमा पुगेका अधिकांशलाई छ्योतछ्योतको झर्ना हुँदै सिमीगाउँ जाने बाटो थाहा छ ।

छोइरहूँजस्तो च्छो–रोल्पा

प्रतिक्रिया: ‘बाघदरबारको तथ्य गलत’

असार १६, शनिबारको कान्तिपुरमा लेखिएका रचना र विवरणमा निम्न सुझाव दिन चाहन्छु :—वागदरबारसम्बन्धी लेखिएको विवरणमा माथबरसिंह थापाले बाघ पालेर दरबारको नामकरण बाघ दरबार लेखियो भंनिएको कुरा सही होइन ।

प्रतिक्रिया: ‘बाघदरबारको तथ्य गलत’

प्रदीपका कथाहरू

कम्युनिस्ट राजनीतिक पृष्ठभूमि र विगतमा राज्यसत्ताको निकटमा रहेर बसेका लेखक प्रदीप नेपाल यस पटक समसामयिक विषय र सामाजिक सन्दर्भलाई कथाका रूपमा लिएर पाठकसामु आएका छन् ।

प्रदीपका कथाहरू

बढ्दो ‘स्केट’ मोह

ग्रान्ड एकेडेमी, कुमारीपाटीमा कक्षा १२ मा अध्ययनरत लोरिन बान्तवा राईको सानैदेखिको चाहना हो— स्केट खेलाडी बन्ने । बिहान १२ बजे कलेज सकेर घर फर्किएपछि उनी स्केट अभ्यासका लागि दिनैभरि डल्लुस्थित स्केट पार्कमा व्यस्त हुन्छिन् ।

बढ्दो ‘स्केट’ मोह

मञ्च राजनीति

संगीन विषय भएको छ महिला सहभागिताका कुरा । बारम्बार उठ्दै छ प्रश्न सार्वजनिक मञ्चमा महिलाहरूको एकदमै न्यून उपस्थितिका विषय । महिला वक्ता नराखिएका साहित्यिक कार्यक्रमहरूमा सहभागिता नजनाउने प्रतिबद्धता गर्नेहरूको पनि सूची लम्बिँदै छ । हरेक क्षेत्रका महिलाहरू आफ्नो स्पेस खोजिरहेका छन् र आवाज मुखरित गरिरहेका छन् । तर यति हुँदाहुँदै पनि फेरि उनीहरू मञ्चहरूबाट टाढाटाढा नै छन् ।

मञ्च राजनीति

खासुर फुटबल

बेंसीसहरबाट २ घण्टाभित्रको पैदलबाटोमा पर्ने एउटा सुन्दर गाउँ हो— खासुर । खासुरको कोडहरडाँडामा छाएको अहिलेको रौनक निकै भिन्न छ, तुजुकलाग्दो पनि । डाँडो खारेर फुटबल मैदान बन्न थालेपछि गाउँले निकै खुसी छन् । खासुरवासी ८६ वर्षीय तीर्थबहादुर घले पनि उत्तिकै प्रसन्न भेटिए गाउँमा जो भारतीय सेनामा १५ वर्ष काम गरी घर फर्किएका हुन् ।

खासुर फुटबल

मांसाहारी कीरा

हरिया वनस्पतिले हावामा रहेको कार्बन डाइअक्साइड र जमिनको पानी संश्लेषण गरेर ग्लुकोज बनाउँछ । ग्लुकोज वनस्पतिको भोजन हो । यो प्रक्रियालाई प्रकाश संश्लेषण भनिन्छ । तर, प्रकृतिमा यस्ता वनस्पति पनि हुन्छन् जसले ग्लुकोजको अतिरिक्त भोजनका निम्ति सोझै कीरा–फटयांग्रा आहार बनाउँछ ।

मांसाहारी कीरा