२२.१२°C काठमाडौं
पानी विश्वकप !
सबैभन्दा पहिला एउटा कल्पना । पानी परेपछि पनि फुटबलमा जसरी खेल चलिरहन्छ, त्यसरी नै क्रिकेटमा खेल भइरह्यो भने के होला ? यति कल्पना गर्न पनि गाह्रो छ किनभने क्रिकेटमा पानी पर्यो कि खेल रोकिन्छ ।
पानी पर्दै गर्छ, क्रिकेट चल्दै गर्छ भनेर कसैले भन्न सकेका छैनन् । यस्तो हुँदो हो भने कि त बलिङ गर्ने टिमलाई धेरै फाइदा हुन्थ्यो कि ब्याटिङ गर्ने टिमलाई ?
क्रिकेटको एउटा आधारभूत सिद्धान्त हो, बलिङ र ब्याटिङमा सन्तुलन हुनुपर्छ । फेरि पिच आफैंले पनि बेसरी झिज्यो भने गर्ने व्यवहार कस्तो हुँदो हो, त्यसबारे पनि भन्न सकिन्न । यो सबै हावादारी कल्पना किन भन्दा वर्षाले सबैभन्दा कुनै एक खेललाई बढी सताएको छ भने त्यो क्रिकेट नै हो । क्रिकेटलाई सधैं एउटा डरले सताइरहन्छ, पानी परेपछि के गर्ने ? रमाइलो के भने क्रिकेट खेलकै जन्म त्यो देशमा भएको छ, जहाँ अरूतिरभन्दा बढी पानी पर्छ ।
भनिन्छ, इंग्ल्यान्डमा कति बेला पानी पर्छ र कहाँनिर पानी पर्छ, टुंगो नै हुन्न । त्यहाँको मौसम साह्रै बदमास छ, त्यसैले त कुनै बेला कमेन्ट्री गर्दै नवजोत सिंह सिद्धु भन्थे, “इंग्ल्यान्डको ‘मौसम’ र श्रीमतीको ‘मुड’ को कहिल्यै भर हुन्न ।” अहिले यो सबै चर्चा किन भन्दा क्रिकेटको वान–डे विश्वकप चलिरहेको छ र यो संयोगले इंग्ल्यान्डमै भइरहेको छ । यति बेला विश्वकपको सबैभन्दा ठूलो मुद्दा बनेको छ, वर्षा । अहिले लिग चरणका खेल भइरहेका छन् र त्यसको तीन खेल वर्षाकै कारण कुनै पनि बल नफ्याँकेर रद्द भएको छ । अर्को एउटा खेलमा केही क्षण खेल त भयो, तर त्यो पूरा हुन सकेन् ।
इतिहासले के भन्छ भने यति धेरै खेल रद्द भएको यो नै पहिलो विश्वकप हो । सन् १९९२ र २००३ का विश्वकपमा दुई दुई खेल मात्र वर्षाले हुन सकेका थिएनन् । खास भन्ने हो भने यसपल्टको विश्वकपको मज्जा नै किरकिरा सावित भइरहेको छ । दर्शकलाई पनि ठूलै घाटा छ । एउटा खेल हेर्न भनेर दर्शकले वर्षौंदेखि योजना बनाउँछन्, लामो न लामो यात्रा गर्छन्, उत्तिकै खर्च पनि गर्छन् ।
तर मैदानमा पुग्दा पानी परेपछि खेल हुन्न । फेरि जुन टिमले वर्षाका कारण खेल गुमायो, त्यसलाई चर्को घाटा पर्ने भयो नै । लिग चरणमा अझै धेरै खेल बाँकी छन् । डर छ, कतै यस्तै केही खेलमा पानी पर्यो भने ? डर के पनि छ भने पानी परेर थप केही खेल रद्द भयो भने सेमिफाइनल पुग्ने समीकरणमा सबैभन्दा हाबी पानी नै हुनेछ, टिमको प्रदर्शन होइन । प्रतियोगिताको अन्त्यमा विश्वकप कसले जित्यो भन्दा वर्षाले भन्दा मज्जा त आएन नै !
यसपल्ट वर्षाको मुद्दा किन पनि बढी बहसको विषय भएको भने अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट काउन्सिल (आईसीसी) ले यसपल्ट रिभर्ज डे राखेको छैन । त्यसो भनेको आज पानी परेर खेल भएन भने त्यही खेल भोलि गर्ने । आईसीसीले किन रिजर्भ डे राखेन होला त ? भन्नेहरू के भन्छन् भने आईसीसी लोभी छ । उसको पैसा कमाउनमै बढी ध्यान जान्छ । हुन पनि, यसपल्टको विश्वकप एक महिना होइन, ४५ दिन चल्छ । एक प्रकारले धेरै लामो छ, यो अवधि । अनि लगभग दिनको एक खेल । दुई खेल विरलै केही दिनमा मात्र छन् । एकै दिन धेरै खेल राख्यो भने टेलिभिजनबाट प्रत्यक्ष प्रसारण गर्न गाह्रो हुन्छ, गाह्रो भयो भने कमाइ कम हुन्छ, आईसीसीको विचार यस्तै–यस्तै छ ।
पानी परेपछि खेल गुमाउनेमा पर्छ, बंगलादेश । उसलाई लागेको छ, वर्षाले खेल हुन नसकेपछि उसलाई ठूलै घाटा लागेको छ । त्यसैले बंगलादेशी प्रशिक्षक स्टिभ रोड्सले पनि भनिहाले, ‘मान्छे चन्द्रमा पुग्न सक्छ, तर रिजर्भ डे राख्न सक्दैन ।’ सन् १९९९ मै इंग्ल्यान्डमा विश्वकप हुँदा रिभर्ज डे थियो । यसपल्ट खालि सेमिफाइनल र फाइनलका लागि मात्र रिभर्ज डे छन् । वर्षाको मुद्दा चर्को बनेपछि आईसीसी खासमा ‘ब्याक फुट’ मा आएको छ । त्यसैले आईसीसीबाट स्पष्टीकरण पनि आइसकेको छ । उसका कार्यकारी प्रमुख डेबिड रिचर्डनले भनेका छन्, ‘त्यसै पनि यसपल्टको विश्वकप धेरै दिनको छ, यसबीचमा अझ रिजर्भ डे त राख्दै सकिन्न । फेरि विश्वको जुनसुकै कुनामा खेल भए पनि वर्षालाई कसरी रोक्न सकिन्छ त ?’
हुन पनि नेपाली घरेलु क्रिकेटमै पनि त्यस्ता दिन थिए, जति बेला एक त खेल नै हुन्न थियो, भए पनि पानी परिहाल्थ्यो । पानी ठूलै समस्या थियो । एकपल्ट ज्ञानेन्द्र राजा हुँदा जन्मदिनको अवसर पारेर असारमा क्रिकेट प्रतियोगिता राखिएको थियो । लगभग कुनै खेल नै हुन सकेन, लगातार पानी परेपछि । केही चाटुकारको काम हुनुपर्छ, नेपालमा असारतिर क्रिकेटको प्रतियोगिता गर्ने । पानी पर्छ भनेर राम्रोसँग थाहा पाएर पनि असारमै क्रिकेट, नतिजा पूरा प्रतियोगिता नै ‘वास आउट’ ।
फेरि अहिलेको विश्वकपमै फर्कने हो भने केही महत्त्वपूर्ण खेल वर्षाले सम्भव नभएपछि के गर्ने त भनेर थरीथरीको उपाय अगाडि आएका छन् । यसको एउटा राम्रो उपाय त रिजर्भ डे नै हो । अब प्रतियोगिता नै सुरु भइसकेपछि अहिलेको विश्वकपमा यसको व्यवस्था गर्न सकिन्न । भविष्यमा अब कुनै ठूलो प्रतियोगिता आयोजना गर्न अगाडि यो ठूलो मुद्दा हुने नै छ । आखिरमा रिजर्भ डेको व्यवस्था गर्नु भनेको चन्द्रमा जानु जत्तिको जटिल र खर्चिलो त होइन ।
अनि क्रिकेट आयोजना हुने पूरा रंगशालामै छाना राख्दा कसो होला ? छानाले पानी त रोक्छ, अनि जस्तै पानी परे पनि तनाव भएन । सन् २००६ मा दक्षिण अफ्रिका र अस्ट्रेलियाबीच एउटा वान–डे यस्तै छाना भएको रंगशालामा भएको पनि थियो र त्यो स्टेडियमको नाम थियो, डकल्यान्ड्स । त्यसपछि कुनै खेल छानामुनि भएन, किनभने क्रिकेटले जुन मज्जा खुला आकाशमुनि खेल्दा प्राप्त हुन्छ, त्यो बन्द छानामा भएन । क्रिकेट छानामुनि खेल्ने खेल नै थिएन । जस्तो, बादल लागेको बेला बल अत्यधिक स्विङ हुने सम्भावना हुन्छ, त्यति बेला बलरले मौसमको फाइदा लिन सक्छ । चरक्क घाम लाग्दा स्थिति अर्कै बन्छ । एक छेउबाट सरर्र हावा बग्दा खेलले नयाँ मोड लिन्छ । छानासहितको बन्द रंगशालामा यस्तो मौसमी फाइदा कहाँ लिन सकिन्छ ? फेरि यो उत्तिकै महँगो पनि छ । अहिलेको विश्वकप ११ मैदानमा चलिरहेको छ, ती सबै मैदानमा छाना हाल्ने हो भने पूरा प्रतियोगिताको खर्च त्यही छाना राख्दैमा सकिन्छ ।
विम्बल्डन हुने लन्डनकै सेन्टर कोर्टमा पनि केही वर्ष भयो, छाना राखिएको । यो वास्तवमै कति खर्चिलो छ भने विम्बल्डनका आयोजकले अर्को दोस्रो कोर्टमा छाना हाल्न सकेका छैनन् । छाना हालेर क्रिकेट खेल्ने सम्भावना लगभग यहीं सकिन्छ । पानी परिहाल्यो भने मैदानलाई पूरै छोपेर बचाउने उपाय पनि छ र यो जताततै देख्न पनि पाइन्छ । यसले खेल रोक्नबाट त बताउन सक्दैन, तर कम्तीमा पानी रोकिएपछि फेरि खेल सुरु गर्न भने मदत गर्छ ।
निचोड के भने जति बेला क्रिकेट खेल जन्मिएको थियो, त्यति बेला नै यसको जन्मकुन्डलीमा ‘पानीले दुःख दिन्छ’ भनेर लेखेको हुनुपर्छ । जति बेलासम्म क्रिकेट हुनेछ, त्यति बेलासम्म पानी परेपछि हुने दुःख रहिरहन्छ । अबको सय वर्षपछि के हुन्छ, त्यो भन्न सकिन्न, किनभने त्यति बेला पर्न लागेको पानी रोक्ने प्रविधि पनि हुनेछ कि ? सिद्धुकै भाषामा श्रीमतीको ‘मुड’ परिवर्तन हुँदा एक खाले मज्जा पनि त छ नि, त्यही सम्झेर क्रिकेटमा पनि मज्जा लिनुपर्छ, पानी परेपछि ।
twitter : @himeshratna
