‘जो नाच्छ ऊ बाँच्छ’

नेपालका तर्फबाट रेणु क्षेत्री निर्देशित ‘संकटमा भगवान्’, तुलसी प्रभास निर्देशित ‘गल्लैलाउरे लोक गीत’ र एलपी देवकोटा निर्देशित ‘कर्णाली मस्टो’ डकुमेन्ट्री देखाइयो । क्षेत्रीले ‘संकटमा भगवान्’ डकुमेन्ट्रीमा दसैंमा तनहुँको खड्गदेवी मन्दिरमा ब्राम्हण (कथित माथिल्लो जात), मगर (आदिवासी समुदाय) र दलित (कथित तल्लो जात) तीनै समुदायका पुजारीले पूजा गर्ने परम्परा देख्न सकिन्छ । त्यस्तै प्रभासको ‘गल्लैलाउरे’ मा पश्चिम नेपालको स्याङ्जा र पर्वतमा गाइने परम्परागत गीतको बारेमा केन्द्रित थियो । देवकोटाको ‘कर्णाली मस्टो’ मा चाहिँ सुदूरपश्चिम र मध्यपश्चिमा कुल देवताको रूपमा मानिने मस्टो देवतासम्बन्धी धामी नाच देखाइएको छ । तीनैवटा डकुमेन्ट्रीमा लोकगीत, संगीत र परम्परा लोप हुने अवस्थामा पुगेको र यसलाई जोगाउने युवापुस्ताको खाँचो रहेको निष्कर्ष थियो । 

अमेरिकन निर्देशक विलियम औराले बनाएको ‘बटरफ्लाई’ डकुमेन्ट्रीमा थाइल्यान्डको संगीत र नेपाली संगीतको माध्यमले समाज परिवर्तन भएको कथा बुनिएको छ भने स्विस थोमस लुचिङ्गर निर्देशित ‘जोहली एन्ड वेर्ची’ मा स्विट्जरल्यान्डमा अहिले पनि दैनिक रूपमा गाइने परम्परा देख्न सकिन्थ्यो । बोर्डोज अनिको निर्देशित ‘द भ्वाइस अफ मदर अर्थ’ मा हंगेरीमा कविताको माध्यमले रोगलाई निर्मूल पार्ने अचम्मको संस्कृति नेपालीले देखे ।

भारतकै तर्फबाट बिहीबार औरेली चौलेउर निर्देशित ‘द लिटल प्रिन्सेस अफ राजस्थान’ मा लाङ्गा समुदायले पुस्तौँदेखि जोगाउँदै आएको राजस्थानी संगीतको महत्त्व र यसलाई जोगाउन स्कुले बालकहरू हमिद, अन्वर र स्वरूपले गरिरहेको प्रयासलाई उतारिएको थियो । दक्षिण अफ्रिकाका ल्युस गिमेन्ज अमोरोसले जिम्बावेबारे बनाएको ‘एड्गर बेरा’ र भुटानका खेङ सोनाम दोर्गी निर्देशित ‘खेङ चोइडपाला’ पनि देखाइयो ।