जीवन गुजाराको भर ‘मकै’

‘छरछिमेकीको सहयोगमा सानो पुँजीमा सजिलो काम यही थालियो,’ उनले भनिन्, ‘सुरुमा सजिलो हुने यही देखें । पछि योबाहेक अरू गर्न सकिएन ।’ पम्पाले सडकमा मकै बेच्दाबेच्दै राम्रो कमाइको आसमा पति छो लामा विदेश पनि पुगे । सोचेजस्तो सजिलो र आम्दानी हुने काम मिलेन । बस्न नसकेपछि उनी फर्किए ।

अहिले यो दम्पती मकै पोलेर बेच्छन् । पम्फा एकै ठाउँ बसेर बेच्छिन् भने पोलेका मकै भाँडामा बोकेर लामा नगर डुल्छन् । ‘सधैं भनेजस्तो व्यापार हुँदैन,’ उनले भनिन्, ‘बिरामी पर्दा दु:ख पाइन्छ ।’ उनीहरूको १० जनाको परिवार छ । पाठेघरमा घाउ आएपछि पम्पा दु:खी छिन् । ‘खर्च कहिले १२ हजार, कहिले ७ हजार रुपैयाँ भएकै छ,’ उनले भनिन्, ‘जसरी भए पनि घरव्यवहार धान्नुपरेको छ ।’ 

पुरानो थलो धादिङ भए पनि न्युरोडमा बस्दै आएकी गंगा गुरुङले मकै बेच्न थालेको १९ वर्ष पुगेको छ । उनी पोखरा महानगरको तीव्रतर सहरीकरणको साक्षी पनि हुन् । ‘पहिले–पहिले त घर बनाएका ठाउँमा ज्यामी काम पनि गरेको हो,’ उनले भनिन्, ‘मकै बेच्न थालेपछि यही सजिलो लाग्यो ।’ उनका अनुसार पोखरा बजार क्षेत्रमा मकै पोलेर बेच्ने काम गर्ने ३० जना हाराहारीमा छन् । ‘काम सानो–ठूलो हुँदैन, इज्जतले गरिखाए जे पनि राम्रो,’ उनले भनिन्, ‘हेर्दा सामान्य लागेपनि यो काममा खट्न सक्दा राम्रै आम्दानी छ ।’ आफूले मकै प्रशस्त पाइने मौसममा दिनमा बढीमा १ सय २० घोगासम्म बेच्ने गरेको उनले बताइन् । ‘राम्रो बिक्री भएका दिन त ३ हजारदेखि ३५ सयसम्म हुन्छ,’ उनले भनिन् ।

महानगरभित्र मकै र बदाम बेच्ने व्यवसायमा लागेकामध्ये आधाजसो भारतीय नागरिक पनि छन् । नेपाली मूलका लागि भने यो पेसा केही वर्ष गरेपछि अन्य व्यवसायमा जान बाटो खोल्न सहज हुने उनको भनाइ छ । उनका अनुसार मकै दमौलीबाट ल्याइन्छ ।

मूलघर गोरखा भई पोखराको नयाँ बजार बस्दै आएकी कुमारी श्रेष्ठ पनि मकै बेच्छिन् । ‘पहिले बालुवा चाल्ने काम गरिन्थ्यो,’ उनले भनिन्, ‘गर्न थालेपछि मकै पोलेर बेच्ने काम सजिलो लाग्यो ।’ हेर्दा सजिलो लागे पनि सडकछेउ बस्नु, आगो–कोइलासँग खेल्नुपर्ने भएकाले यो कामको पनि आफ्नै जटिलता भएको उनले बताइन् । ‘तर, जे भए पनि चारजनाको परिवार पाल्न यही पेसाको भर छ,’ उनले भनिन् ।