मानसिक हिंसाका उजुरी बढे

आयोगले एक वर्षअघिदेखि हेल्पलाइनको टोल फ्री नम्बर ११४५ मार्फत उजुरी दिन मिल्ने व्यवस्था गरेको थियो । जसमार्फत महिलाले आफूमाथि भएका हिंसाबारे नि:शुल्क रूपमा फोनमार्फत जानकारी दिन सकिने व्यवस्था छ । फोनमार्फत आफ्ना टोलछिमेकमा महिला र बालिकामाथि कुनै प्रकारको हिंसा भएको देख्ने जो कसैले पनि उजुरी दिने व्यवस्था छ ।

सुरुमा काठमाडौं उपत्यकाका ३ जिल्ला र नुवाकोटका उजुरी दर्ताको व्यवस्था गरिएको हेल्पलाइन हाल देशभर सञ्चालनमा छ । यस्तो सेवाले हिंसा प्रभावितलाई घटनाबाट बाहिर आउन सघाएको आयोगले

जनाएको छ ।

आयोगले फोनमार्फत हिंसा दर्ता मात्रै गरेको छैन । आकस्मिक उद्धारलगायत पीडितलाई आवश्यक सहयोग पनि गर्दै आइरहेको जनाएको छ । जस्तै, मनोसामाजिक परामर्श, कानुनी सहयोग, घर फर्कने स्थिति नभएकालाई आश्रयस्थल र औषधोपचार ।

हेल्पलाइन सुरु भएसँगै पहिलेभन्दा यो वर्ष हिंसाका उजुरी तीन गुणाले बढेको छ । आयोगको तथ्यांकअनुसार तीन वर्षअघि वार्षिक ३ सय १९ घटना दर्ता भएका थिए । २ वर्षअघि ११५, गत वर्ष ४०२ र यो वर्ष १२ सय ७५ ।

हेल्पलाइन सेवाको व्यवस्थासँगै पीडितलाई लैंगिक हिंसाबारे उजुरी दिनुपरे आयोग कार्यालय नै पुग्नुपर्ने बाध्यताको अन्त्य हुनुका साथै आफूमाथि हुने गरेका हिंसाबारे महिलाले निर्धक्क भन्न थालेका छन् । हेल्पलाइन कार्यक्रम व्यवस्थापक पलिता थापा भन्छिन्, ‘हिंसाका उजुरी बढ्दैमा प्रगति भएको मान्ने अवस्था छैन, हिंसाको अन्त्य गर्नु हाम्रो उद्देश्य हो ।’

हेल्पलाइनको माध्यमबाटै उद्धार भएकामध्ये ६ सय ४७ महिलाले मनोसामाजिक परामर्श लिइरहेका छन् । ३ सय २ महिला अहिले आयोगकै सहयोगमा कानुनी उपचारमा छन् । १ सय १८ महिला आश्रयगृहमा छन् भने ७ महिलाले मानसिक रोगको उपचार गराइरहेका छन् ।

थापा भन्छिन्, ‘सीमित बजेट र स्रोतसाधनका कारण पीडितलाई आवश्यक सबै सेवा दिन सकिएको छैन, आश्रयगृह पनि कम छन्, लामो समय राख्न केही कठिनाइ देखिएको छ ।’ हिंसापीडित महिलालाई अझ खुलाउन र सहयोग गर्न बलियो पूर्वाधार आवश्यक रहेको उनी बताउँछिन् ।

विभिन्न अध्ययन र रिपोर्ट हेर्दा देशमा महिलामाथि हुने हिंसा घटेको छैन । स्वास्थ्य मन्त्रालयले गरेको जनसांख्यिक तथा स्वास्थ्य सर्वेक्षण २०१६ अनुसार नेपालमा १५ देखि ४९ उमेरका २२ प्रतिशत महिला शारीरिक हिंसा खेपिरहेका छन् ।

त्यस्तै ७ प्रतिशत महिला यौनजन्य र ६ प्रतिशत गर्भवती अवस्थामा पनि हिंसाका सिकार भइरहेका छन् । २६ प्रतिशत महिला आफ्नै श्रीमान्बाट यौन र भावनात्मक हिंसामा परिरहेका छन् । सर्वेक्षणअनुसार ३४ प्रतिशत महिला श्रीमान्बाट हुने हिंसाका कारण घाइते भएको देखिएको छ ।

हिंसामा परेकामध्ये ६६ प्रतिशतले मात्रै उजुरी गर्ने देखिएको छ । महिलामाथि हुने हरेक हिंसा मानव अधिकारविरुद्धको क्रियाकलाप मानिए पनि रोकिएका छैनन् । हालसम्म हेल्पलाइन सेवा दातृ निकाय साझेदारीमा चलिरहेको छ ।

सेवालाई दीर्घकालीन बनाउन राज्यले पनि स्रोत र साधन जुटाउनुपर्ने थापाको धारणा छ । उनी भन्छिन्, ‘हामी आफैं आत्मनिर्भर भएर यो सेवा चलाउनुपर्छ, नभए परियोजना लामो समयसम्म टिकाउन मुस्किल हुने जस्तो देखिएको छ ।’