अस्तव्यस्त चाँगुनारायण

मन्दिर परिसरमा राखिएको डस्टबिन फोहोरले भरिएको छ । त्यसलाई उठाइएको छैन । भूकम्पले क्षतिग्रस्त मन्दिर परिसरको चौघेरा सत्तल, डस्टबिन भरिएर भुइँमा खसेको फोहोर देखाउँदै पर्यटकले दुखेसो पोख्ने गरेको पथ प्रदर्शक रमेश ढकाल बताउँछन् ।

‘पर्यटन क्षेत्रमा काम गरेको २१ वर्ष भयो । चाँगुनारायण मन्दिरमा जस्तो फोहोर र अव्यवस्थित कहीँ देखिनँ,’ उनले भने, ‘प्रत्येक पर्यटकले मन्दिरबाट फर्किंदा संरक्षण नभएको गुनासो सुनाउँछन् ।’ विश्व प्रसिद्ध मन्दिरप्रति स्थानीय बासिन्दा, स्थानीय जनप्रतिनिधि, सम्बन्धित सरोकारवालाले संरक्षणमा चासो नदेखाएको भन्दै पर्यटक दुःखी हुने गरेको उनी बताउँछन् ।

भूकम्पका कारण क्षतिग्रस्त चाँगुनारायण मन्दिरको जीर्णोद्धार भयो । तर, मन्दिर परिसरको क्षतिग्रस्त अस्तव्यस्त चौघेरा सत्तलले भने पुनर्निर्माणको झल्को दिँदैन । सत्तलको तला छोट्याएर जस्तापाताले छोपिएको छ । केही भाग भने अझै भग्नावशेष अवस्थामा गुज्रिएको छ । सत्तलको भग्नावशेष घाँसेझाडीमा परिणत छ ।

काठ यत्रतत्र छोडिएका छन् । कतिपय कलात्मक बुट्टेझ्याललगायत काठ कुहिएर खेर जाने अवस्थामा पुगेको छ । स्मारक संरक्षण तथा दरबार हेरचाह कार्यालय (पुरातत्त्व विभाग) भक्तपुरले भने चौघेरा सत्तल पुनर्निर्माणका लागि निर्माण कम्पनी छनोट भइसकेको जनाएको छ ।

त्यसैगरी, मन्दिर उक्लिने खुड्किलो, सडक, सडकपेटी निजी आवास निर्माणका लागि थुपारिएको निर्माण सामग्रीले ढाकेको छ । पर्यटक पैदल मार्गमा यत्रतत्र थुपारिएका फलामको डन्डी, सिमेन्ट, बालुवा, इँटा, ढुंगाले साँघुरिएको छ । यसरी यत्रतत्र थुपारिएका निर्माण सामग्रीमा अल्झिएर लड्नेसम्मको जोखिम हुँदा सम्बन्धित निकाय मूकदर्शक बनेको अवस्था छ । सडक पेटीमै हस्तकलाका सामग्री प्रदर्शन गर्ने, खुल्ला पसल राख्ने लगायत कारणले मन्दिर अवलोकनका लागि आउने पर्यटक, दर्शनार्थीमा नकारात्मक असर पर्ने गरेको पर्यटन व्यवसायी बताउँछन् ।

चाँगुनारायण बसपार्कसमेत व्यवस्थित छैन । बसपार्क क्षेत्र अस्तव्यस्त छ । बसपार्क सँगैको सडक किनारामा फोहोर थुपारिएको छ । हप्तौंसम्म फोहोर उठेको छैन । मन्दिर क्षेत्रको अध्ययन, अवलोकनका लागि आउने आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकका लागि सम्बन्धित निकायले केही सेवासुविधाको व्यवस्था नगरेको मन्दिरका पुजारी महेन्द्र भँडेलले बताए । ‘शौचालयको बिजोक छ, मन्दिर परिसरमा हात धुनेसमेत पानी छैन,’ उनले भने ।

चाँगुनारायण नगरपालिका ४ वडा कार्यालयले भने मन्दिर क्षेत्र सरसफाइका लागि ४ जना कामदार राखेको जनाएको छ । मन्दिर चौघेरा सत्तलभित्र १, प्रवेशद्धार देखि गणेश मन्दिरसम्म १ र गणेश मन्दिरदेखि पार्कसम्म २ जना सरसफाइका लागि कर्मचारी राखेको वडाध्यक्ष बुद्धिलाल महर्जनले बताए । मन्दिर क्षेत्रमा संकलन भएको फोहोर उठाउन वडामा ट्रक नभएको उनले बताए ।

फोहोर व्यवस्थापनका लागि पत्राचार गरे पनि नगरपालिकाको बेवास्ताका कारण मन्दिर क्षेत्रको फोहोर अलपत्र परेको उनको गुनासो छ । चाँगुनारायण नगरपालिकाले मन्दिर अवलोकनका लागि आउने सार्क र चीनका पर्यटकलाई २ सय रुपैयाँ तथा अन्य राष्ट्रका पर्यटकले ३ सय रुपैयाँ प्रवेश शुल्क लिने गरेको छ ।