धाः बाजा महोत्सव

‘नेवारी संस्कृतिलाई जर्गेना र नयाँ पिँढीलाई प्रोत्साहन गर्दैर् छौं,’ उनले भने, ‘लोपोन्मुख नेवारी बाजाको संरक्षण गर्न र ऐतिहासिक पक्षलाई प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्यले आयोजना गरेका हौँ ।’ नेवारी जीवनमा जन्मदेखि मृत्युसम्म चलाइने वस्तुहरू प्रदर्शनीमा छन् ।

पौराणिककालदेखि चलिआएको संस्कृतिलाई परिमार्जन गरी आधुनिक जीवनमा पनि जीवन्त राख्न स्थानीयले पुराना, ऐतिहासिक वस्तु र बाजालार्ई संरक्षण गर्न निरन्तरता दिइरहेका छन् । संगीत तथा नाट्य प्रतिष्ठान परिषद् साहित्यका सदस्य प्राज्ञ रामकृष्ण दुवालका अनुसार धाः बाजा बुद्धको पालादेखि सुरु भएको मानिन्छ । बुद्धले बुद्धत्त्व प्राप्त गरी फर्केपछि लुम्बिनीमा गई धाः बाजा बजाएर भिक्षाटन गरेको पौराणिक विश्वास छ ।

धाः बाजा इतिहास ईसापूर्व १ हजार वर्षपछिको ४ सय ३० देखि प्रादुर्भाव भएको नृतक शास्त्रीयहरूको भनाइ रहेको छ । यो बाजाले अब आउने पुस्तालाई दिशा निर्देशन गराउन प्रदर्शन गरिएको उनले बताए । तान्त्रिक पद्धतिअनुसार बजाइने धाः बाजा गाईजात्रा, लाखे जस्ता संस्कृतिमा प्रयोग गरिन्छ । लौकिक शास्त्रीय पद्धतिअनुसार बजाइने यो बाजा नेपालबाहेक अन्य कहीँ छैन ।

महोत्सवमा संस्कृतिविद् सत्यमोहन जोशीद्वारा लिखित ‘कीर्तिपुर नगरपालिकाको सांस्कृतिक ऐतिहासिक सम्पदा’ नामक पुस्तक विमोचन गरिएको थियो । कीर्तिपुर नगरपालिका २ का अध्यक्ष रमेशमान डंगोलका अनुसार उपत्यकाभित्र लोप हुँदै गएका सांस्कृतिक सम्पदालाई जगेर्नाका लागि महोत्सव गरिएको हो । ‘संस्कृतिको महत्त्व झल्काउन यस्ता महोत्सवले सहयोग पुर्‍याउनेछ,’ उनले भने, ‘प्रदर्शनले पर्यटनका सम्भावना बढाउन सहयोग पुर्‍याएको छ ।’

– नुमा थाम्सुहाङ (प्रशिक्षार्थी)