डम्पिङ साइट बन्दै पाशुपत क्षेत्र

गार्मेन्ट, औद्योगिक कार्यबाट निस्किएका प्रदूषित फोहोर र बस्तुभाउको सिनो फाल्ने डम्पिङ साइटमा परिणत भएको स्थानीय नुक्षेबहादुर ठैलाले बताए । 'वन जति पछि भयो, त्यति कुरूप भयो,' उनले भने, 'यहाँ पहिला घुम्न विदेशी स्वदेशी मान्छेको भिड हुन्थ्यो, अहिले बाटो भएर हिँड्न पनि यताउति नहेरी हिँड्नुपर्छ ।'

तिलगंगा चोकदेखि गोठाटार ताम्रगंगासम्म पशुपति क्षेत्रको मृगस्थली र ध्रुवेश्वर वनको बीचमा पर्ने करिब ६ सय ७५ मिटर कच्ची मोटरबाटो वारिपारिका विभिन्न ठाउँमा फोहोर थुपारिएको छ ।

गार्मेन्ट उद्योगबाट निस्किएका फोहोर फाल्न भक्तपुरदेखि ट्रकहरू आउने गरेको ठैलालेे बताए । पवित्र स्थल फोहोर फाल्ने स्थल बन्दै गयो,' उनले भने, 'जता पायो त्यतै फोहोर फाल्दा पनि क्षेत्र कोष मौन बसेको छ ।' मरेका गाईबस्तुका सिनो बाटो छेउछाउ यत्रतत्र छरिएका छन्, त्यसमाथि स्थानीय व्यापारीले कुखुराको आन्द्रा यहाँ ल्याएर फाल्ने गरेका छन् । तिलगंगाबाट गौरीघाट जाँदै गरेका गोपाल केसीले भने, 'कच्ची बाटोको खाल्डाखुल्डीमा धूलो खाँदै हिंड्यांै, त्यसैमाथि फोहोरको दुर्गन्धले हिँड्नै गाह्रो हुन्छ ।'

यसरी पैदलयात्रा गर्दा सास्ती खेप्नेहरू सबैको अनुभव केसीको जस्तै छ । शिवपुरी बाबा आश्रममा जाँदै गरेकी शंखमूलकी कोकिला रिजालले भनिन्, 'फोहोर मात्रै नभएर मृगस्थलीमा मानव चिहानसमेत अव्यवस्थित रूपमा गाडिएका छन् ।'

चिहानबाट लास स्यालले खोस्रँदा दुर्गन्ध फैलिएको उनले बताइन् । 'लास राम्रोसँग नगाडदा दुर्गन्ध फैलिएर हिंड्न समस्या छ,' उनले भनिन्, 'पशु र मानवको लास राख्ने ठाउँ सँगै जस्तो पो भयो ।'

वन फोहोर फाल्ने डम्पिङ साइटजस्तै हुँदा समेत क्षेत्र विकास कोषको ध्यान जान सकेको छैन । पशुपति क्षेत्र विकास कोषका सदस्य सचिव डा. प्रदीप ढकाल यस विषयमा बोल्न चाहेनन् । उनले भने, 'यसबारे एक हप्तापछि थाहा हुन्छ ।'

यस क्षेत्रमा ज्यादै फोहोर बढेपछि सफाइ गरिपाऊँ भनी तीन वर्षअघि नै सर्वाेच्चमा रिटसमेत दायर भएको थियो । त्यसमाथि सुनुवाइ गर्दै न्यायाधीश अनीलकुमार सिन्हा र डा. आनन्दमोहन भट्टराईको संयुक्त इजलासलेे ०७३ पुस ३ गते पशुपति क्षेत्र दिगो संरक्षण व्यवस्थापन र विकासका लागि 'मृगस्थली र श्लेष्मान्तक वनको समस्त क्षेत्रको सुरक्षा र सफाइका लागि व्यवस्था गर्नू' भनी आदेश गरेको थियो ।

'काठमाडौं उपत्यकाको बढदो जनसंख्या र जनघनत्वसमेतलाई दृष्टिगत गर्दा' त्यस क्षेत्रमा शव गाड्ने कामसमेत रोक्नुपर्ने उक्त आदेशमा उल्लेख छ । यसबाट सम्बन्धित धार्मिक क्षेत्रमा मर्का पर्न जाने तथ्यलाई अदालतले मनन गर्दै 'सम्बद्ध सम्प्रदायको धार्मिक भावनामा चोट नपुग्ने गरी वैकल्पिक स्थानको व्यवस्था गर्नू' भनेर समेत अदालतबाट आदेश भएको थियो । तर, तीन वर्ष लागिसक्दा पनि न आदेश पालना भएको छ, न पाशुपत क्षेत्रको दुर्गन्ध र फोहोर नै रोकिएको छ । यसरी सम्बन्धित निकायले सुधारमा वास्तै नगरेको देखेपछि स्थानीय बासिन्दा र भक्तजन निराश छन् ।

- प्रशिक्षार्थी