जलस्रोत, कृषि र पर्यटन समृद्धिका आधार

उनले निर्वाचन जितेको डडेलधुराको भागेश्वर गाउँपालिका बेमौसमी तरकारी, बीउबिजन उत्पादन र फलफूल खेतीका लागि प्रख्यात छ । गाउँपालिकाको लेकैलेक कृषि सडक, त्यसमुनिको भूभागमा खानेपानी र तरकारी सिँचाइको व्यवस्था र गाउँपालिकाको तटीय क्षेत्रमा सदरमुकाम जोड्ने सडक कालोपत्रे गरी गाउँको उत्पादन सहजै बजार पुगाउने उनको पहिलो योजना हो ।

थुप्रै खोलानाला भएको भागेश्वर गाउँपालिकाले आफैं ऊर्जा उत्पादन गर्न सक्ने धेरै सम्भावना पनि छन् । गाउँपालिका प्रमुख भट्टले पहिलो प्राथमिकता कृषि उत्पादनको व्यवस्थापन र केही नमुना सामुदायिक स्कुल स्थापना र सडक सञ्जाललाई दिएकी छन् ।

खप्तड पर्यटकीय गन्तव्य
सुदूरपश्चिमको क्षेत्रीय सदरमुकाम दीपायल सिलगढी नगरपालिकाकी प्रमुख मञ्जु मलासीले भूस्वर्ग खप्तडको विकासले आफ्नो नगरपालिका देशकै समृद्ध नगरपालिका बन्ने सपना देखेकी छन् । सेती नदीमा र्‍याफ्टिङ र खप्तड दर्शनका लागि पर्यटक भित्र्याउन आकर्षक योजना बनाउने तयारीमा छन् खप्तडसँग जोडिएको दीपायल सिलगढी नगरपालिका, पूर्वीचौकी र सायल गाउँपालिकाका जनप्रतिनिधिहरू । समन्वय गरी विकास योजना निर्माण गर्ने र त्यहीअनुरूप अगाडि बढ्ने छलफल भइरहेको छ ।

मध्यपहाडी लोकमार्गको दसौं सहर पाटन नगरपालिकाका मेयर पूर्वसहायकमन्त्री केशव चन्द पाटनलाई प्रदेश नं. ७ को केन्द्रबिन्दु बनाउने तानावाना बुनिरहेका छन् । कैलाली/कञ्चनपुरसहित ७ वटा पहाडी जिल्लाको समदूरीमा रहेको पाटन सहर ऐतिहासिक सहर पनि हो । सुदूरको पुरानो पाटन विमानस्थललाई आधुनिक विमानस्थलका रूपमा परिणत गरी पहाडी जिल्लामा रहेका पर्यटकीय गन्तव्यको मार्गस्थलका रूपमा पाटनको विकास गर्ने मेयर चन्दले सपना देखेका छन् ।

खप्तडको सिमानासँग जोडिएको पूर्वी चौकी गाउँपालिका अध्यक्ष दीर्घराज बोगटीले आधारक्षेत्रमा पर्ने बगलेकको झिग्राना क्षेत्रमा होमस्टे बनाएर पर्यटकलाई आकर्षण गर्ने योजना बनाएका छन् । ‘झिग्रानासम्म सडकको सुविधा हुन्छ, त्यहाँबाट पर्यटकले उकालो बाटो हिँडेरै खप्तड जानुपर्छ । उकालोमा बिहान चढ्न उपयुक्त हुन्छ, त्यसका लागि बास पनि झिग्रानामै हुनुपर्छ । त्यही आवश्यकतालाई बुझेर बगलेकमा होम स्टे बनाउने योजना छ उनको ।

हिमाली भेगमा दुर्लभ जडीबुटी संरक्षण र निकासी
बझाङ, बाजुरा र दार्चुलाका उच्च हिमाली भेगका दुर्लभ जडीबुटीको व्यवस्थित निकास र संरक्षण गर्ने प्रतिबद्धता जनप्रतिनिधिले गरेका छन् । पर्यटकीय दृष्टिकोणले सहज रहेका हिमाल यात्राका लागि आवश्यक पूर्वाधार गर्ने दीर्घकालीन योजना बनाएर काम अगाडि बढाउन सके विकासका धेरै सम्भावना भएको बताउँछन् दार्चुलाको अपी हिमाल गाउँपालिका अध्यक्ष धर्मानन्द मन्याल । 

कर्मचारीको व्यवस्थापन, अधिकार र काम कर्तव्यको स्पष्ट कानुनी व्यवस्था चाँडो हुन सक्यो भने विकासले गति लिने उनले आशा गरेका छन् । मन्याल भन्छन्, ‘जनप्रतिनिधि अहिलेसम्म अन्योलमा नै छन् । कर्मचारीको व्यवस्थापन भएको छैन । स्पष्ट कानुनी अधिकारका विषयमा जानकारी हुन सकेको छैन ।’
‘कृषि, पर्यटन, ऊर्जा र जडीबुटी नै हाम्रा समृद्धिका आधार बन्न सक्छन्’, भागेश्वर गाउँपालिका डडेल्धुराकी २७ वर्षीया प्रमुख कौशिला भट्टले भनिन्, ‘जुन ठाउँमा जस्ता सम्भावना बढी देखिन्छन् त्यसैमा ढिलो नगरी काम सुरु गरिहाल्नु पर्छ ।’ जनताका आकांक्षा धेरै छन्, विकासका लागि पूर्वाधार बनिसकेका छैनन्, छोटो समयमा उल्लेख्य विकास गर्न नसके जनतामा निराशा र कुण्ठा उत्पन्न हुन सक्ने सम्भावनालाई हेरी जनप्रतिनिधिले इमान्दारीपूर्वक काम गर्नुपर्ने भट्टले बताइन् । 

गाउँमै रोजगारीको अवसर
‘तराई बसाइँ–सराइ गर्नेको अत्यधिक चापले मध्य पहाडका गाउँहरू रित्तिँदै जान थालेका छन्,’ बैतडीको पाटन नगरपालिका प्रमुख केशव चन्द भन्छन्, ‘उर्वर फाँटहरू बाँझै छन्, पर्यटकीय महत्त्व बोकेका सांस्कृतिक र ऐतिहासिक सम्पदाहरू जीर्ण बन्दै गएका छन् जनप्रतिनिधिले यो विषयमा गम्भीर हुनु आवश्यक छ ।’
रोजगारीका सम्भावना केही नभएपछि गुजारा गर्नका लागि तराई झर्न बाध्य जनशक्तिलाई पहाडमै रोकेर कृषि, पर्यटन र जलस्रोत विकास गर्नुबाहेक समृद्धिको अर्को आधार नै नभएको प्रमुख चन्दले बताए । उनले भने, ‘प्रदेश नं. ७ का अधिकांश गाउँ पालिका र नगरपालिका पर्यटकीय सम्भावना बोकेका धार्मिक, ऐतिहासिक र प्राकृतिक सम्पदाले भरिपूर्ण रहेका छन् यिनकै प्रयोग गरेर मात्र हामी समृद्धि हासिल गर्न सक्छौं ।

तामा, अभ्रक, फलाम, सुनजस्ता खानीसँगै प्रशस्त मात्रामा जल र जंगलजस्ता प्राकृतिक साधन स्रोत भएका ७ नं. प्रदेशका गाउँपालिका र नगरपालिकाका पनि आफ्नै खाले सम्भावना र विशिष्टता रहेका छन् ।

डोटी शिखर नगरपालिका प्रमुख सीताराम जोशी भन्छन्, ‘जनप्रतिनिधिको काम गर्ने उच्च मनोबललाई कायम राख्न सक्ने वातावरण राज्यले निर्माण गर्नुपर्छ ।’ स्थानीय साधनस्रोतको प्रयोगबाट धेरै काम गर्न सकिने उत्साह गाउँ क्षेत्रमा जागेको छ । उनले भने, ‘राजनीतिक दलको इच्छाशक्ति र जनप्रतिनिधिको इमान्दारिताले अर्को स्थानीय तह निर्वाचन आउँदासम्म विकासका प्रचुर पूर्वाधार तयार हुन सक्छन् ।’ 

तराईका शुक्लाफाँटा वन्यजन्तु आरक्ष, वसन्ता अन्तर्राष्ट्रिय जैविक मार्ग, घोडाघोडी र जोखर ताल, कर्णाली र महाकाली नदी, कैलाली र कञ्चनपुरका घना जंगलसँगै समृद्धिका लागि तराईका मैदानी भूभागमा हुने कृषि उत्पादन प्रमुख प्राकृतिक सम्पदा हुन् । विशाल भारतको राजधानी दिल्लीसँग निकै कम दूरी भएको प्रदेश नं. सातको तराईका भूभागमा उत्पादनलाई प्राथमिकता दिन सके चाँडै समृद्धि हुनेमा जनप्रतिनिधि आशावादी देखिएका छन् ।

कृषि र पर्यटनबाट रोजगारीको अवसर
निर्वाचनका समयमा गरिएका पटके विकास योजनाबाहेक दीर्घकालीन विकासका लागि रणनीति बनाएर काम अगाडि बढाउनुपर्नेमा विचार पुर्‍याउन आवश्यक रहेको कैलाली घोडाघोडी नगरपालिका प्रमुख माताप्रसाद चौधरीले बताए । उनले भने, ‘आफ्नै क्षेत्रमा भएका कच्चा पदार्थको प्रयोग हुनेगरी लघु उद्योग, कृषि र पर्यटन व्यवसायको प्रवद्र्धन गर्न सके चाँडै समृद्धि हासिल हुनसक्छ ।’ तेस्रो मुलुकमा गएर कृषि मजदुर र उद्योग क्षेत्रमा मजदुरी गर्ने जनशक्तिलाई यहीं रोजगारी दिने वातावरण सिर्जना नगर्दासम्म समृद्धि हुन नसक्ने पनि उनले बताए । चौधरीले सबै दलबाट निर्वाचित प्रतिनिधिले विकासका साझा मुद्दामा एक भएर अगाडि जानसके मात्र जनताले चाहेको विकास हुन सक्ने बताए । 

विकास पूर्वाधारको निर्माणलाई प्राय: सबै तहका जनप्रतिधिहरूले पहिलो प्राथमिकतामा राखेका छन् । सडक, सिँचाइ, बिजुली, खानेपानी पहाड र तराई दुवै ठाउँका विकास प्राथमिकतामा परेका छन् ।