१७.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १६०

काँचुली फेर्दै कँरेंचुली

वीरेन्द्र केसी

कँरेंचुली (अर्घाखाँची) — शीतगंगा नगरपालिका १४, कँरेंचुली जिल्लाकै विकट बस्ती हो । यहाँको विकास पूर्वाधारमा राज्यको आँखा पुग्न सकेको छैन ।

काँचुली फेर्दै कँरेंचुली

६५ वर्षीय भीमबहादुर रास्कोटीलाई सधैं चुनावका बेला नेता गाउँ आएर ‘भोट दिनुस् मोटरबाटो, खानेपानी योजना, गाउँमै मावि शिक्षा, बिजुली, स्वास्थ्य चौकीलगायत पूर्वाधार विकासका काम गरिदिन्छौं’ भनेको नौलो लाग्दैन । यस्ता कुरा पञ्चायतदेखि सुन्दै आएका हुन् । पञ्चायतका बेला भोट हाल्न उर्दी हुन्थ्यो, नेता देखिँदैनथे ।

प्रजातन्त्रपछि चुनावका बेला मात्रै गाउँमा नेता देख्न पाइएको छ । ‘सरकारी कर्मचारी र नेता खासै देख्न पाइँदैन,’ उनले भने, ‘विकास योजना कहाँ माग्ने हामीले मेसो खासै पाउन्नौं ।’ अग्लो पहाडको चुचुरोमा १ सय ६४ घरधुरी बसोबास छ । ९० प्रतिशत मगर जाति छन् । चारैतिर झाडी जंगल तलपट्टि खोला र बीचमा बस्ती छ ।


गाउँका खेतबारीमा खेती गर्ने, गाईंभैसी, बाख्रा, कुखुरा र बंगुर पालेरै उनको जोवन बित्यो । उनी सदरमुकाम एकपटक पनि पुगेका छैनन् । कपिलवस्तुको सिमानासँग जोडिएकाले सन्धिखर्क पुग्न २ दिन लाग्छ । नागरिकता र जग्गा पास गर्नबाहेक कँरेंचुलीका बासिन्दा सदरमुकाम खासै जाँदैनन् । अधिकांशले त नागरिकता नै लिएका छैनन् । जिल्ला सदरमुकाम पुगेर नागरिकता बनाउन दुई दिन लाग्छ ।


कपिलवस्तुको पिपराबाट भित्र छिरेपछि अर्घाखाँचीको विक्रमसोता हुँदै जंगलै जंगल करिब ४ घण्टा उकालो उक्लेपछि बल्ल कँरेंचुली पुगिन्छ । २ वर्षअघि मात्रै रास्कोटीले गाउँमा मोटर देखे । कँरेंचुली मैदान लेकमा मकालु सिमेन्ट प्रालिले चुनढुंगा उत्खननका लागि पहाड किनेको छ । ढुंगा लैजान मकालुले बढेनी(कँरेंचुली १७ किमि बाटो निर्माण गरिदिएपछि बल्ल मोटर पुगेको हो । फराकिलो बाटो भएकाले हिउँदभर बस र जिप चल्छन् । पानी पर्नासाथ गाडी ठप्पै हुन्छन् । उनले बस चढेर पिपरा बजार पुगी केही महिनाअघि चामल किनेर घरसम्म ल्याए । ‘गाडी चढ्दा आनन्द आउँदो रहेछ,’ उनले अनुभव सुनाए, ‘मेरै पालामा गाउँमा गाडी देख्न पाइयो ।


अरू विकास केही भएको छैन ।’ मोटर आएपछि अलि रमाइलो भएको छ । चुनढुंगा खानीसम्म सडक निर्माण भइरहेको छ । बिहान यहाँबाट सालझन्डी र पिपरामा बस चल्छन् । ‘बल्ल सहरसँग बस्ती जोडियो,’ स्थानीय युवा थर्कबहादुर पाण्डेले भने, ‘यहाँका बासिन्दाको तराई आउजाउ बढदो छ । यातायात सुविधाले तराईबाट खसीबोका किन्न गाडी लिएरै आउँछन् ।’ गाडी नचल्दासम्म बोका जति पाले पनि गाउँबाहिर बिक्री गर्न कठिन थियो ।

जंगलको जडीबुटी खाएको खसीबोकाको मासु स्वादिलो मान्दै तराईबाट फोन गरेरै माग गर्छन् । ओमबहादुर हिस्कीले सयवटा बाख्रा पालेका छन् । बोका बसमै तराई पठाइदिएपछि घरखर्च चल्न सजिलो भएको उनले बताए । गर्मी छल्न तराईबाट सर्वसाधारण गाडी लिएरै कँरेंचुली आउँछन् । चिसो मौसम छ । लोकल कुखुरो, कोदोको मदिरा, बोका, गुन्द्रुक बिक्री भएपछि गाउँलेको आम्दानीको मेलो खुलेको छ ।


साल र असनाको जंगल छ । सबैले घर काठैकाठले बनाइएका छन् । अब नेताले आश्वासन दिएर विकास हुँदैन, कामै गरेर देखाउनुपर्ने उनको तर्क छ । गाउँका सबै बस्तीका परिवार मिलिजुली हरेक काम गर्छन् । विकासमा पछि परेकै यही बस्ती हो । सिंगो गाउँमा खानेपानी छैन । वर्षामा आकासको पानी भाँडोमा सँगालेर प्रयोग हुन्छ ।

खर, ढुंगा र टिनका छाना छन् । पानी संकलन गर्ने घैंटा छैनन् । हिउँद लागेपछि पानीको दु:ख सुरु हुन्छ । दुई कुवा छन् । माथिल्लो कुवाको पानीले सबै गाउँलेलाई एक ग्रागी पनि पुग्दैन । अलि तलको कुवामा जानुपर्छ । पानी ल्याउन बिहानभरको समय लाग्ने टुलकुमारी न्यौपाने बताउँछिन् । ‘पानीको साह्रै दु:ख छ,’ उनले भनिन्, ‘नबोकी खानु छैन । कुवामा पानी सधैं धमिलो हुन्छ ।’ स्वास्थ्य चौकी पनि छैन । सामान्य बिरामी परे साह्रै समस्या हुन्छ । हिउँदमा त सजिलो हुन्छ । वर्षा लागेपछि जंगलको बाटो डोकोमा बोकेर लैजान सकस नै पर्छ ।


स्थानीय तहको चुनावपछि भने गाउँलेले जनप्रतिनिधि पाएका छन् । कँरेंचुलीका लालबहादुर पाण्डे शीतगंगा १४ को वडा सदस्य चुनिए । कँरेंचुलीमा ६ सय ५२ मत खसेका थिए । जनसंख्या १ हजार ५ सय छ । वडा र नगरबाट विकास योजना भित्र्याउन गाउँलेले दबाब दिएका छन् । धनीले त सोलार राखेका छन् । तर, धेरैजसो घरमा सोलारबत्ती पनि छैन ।

‘मेरै कार्यकालमा सबै विकासका काम गर्छु,’ पाण्डेले भने, ‘वडा र नगरको बजेट भित्र्याउन योजना पेस गरेको छु ।’ २०६४ मा कांग्रेस नेत्री पुष्पा भुसालले आफ्नो सांसद विकास कोषबाट बजेट पारिदिएपछि तलको पानी लिफ्टमार्फत माथि तानेपछि सुविधा भएको थियो । २ वर्ष नबित्दै सोलारको पातो चोरी भयो । त्यसपछि फेरि दु:खका दिन आए । अब बिजुली त्याएर जिमुरपानी मुहानबाट लिफ्टबाट तानेर पानी ल्याउने योजना रहेको उनले सुनाए । ‘४२ पोल ल्याइसक्यौं, अब ७० पोल माग गरेका छौं,’ उनले भने । बिरामी पर्दा उपचार नपाएर धेरैको अकालमा ज्यान गएको छ । स्वास्थ्य चौकी पनि माग गरेको उनले बताए ।

प्रकाशित : वैशाख १९, २०७५ ०७:१६
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?