सिद्धार्थ राजमार्ग: ठेक्का लिन्छन्, कामै गर्दैनन्

उक्त खण्डमा पहिरोकै कारण बारम्बार सडक अवरुद्ध हुने गर्छ । गत वर्ष पहिरो गएको स्थानमा रोकथामका लागि लुम्बिनी बिल्डर्सलाई २० लाख रुपैयाँमा ठेक्का लगाइएको थियो । तर बिल्डर्सले कामै थालेको छैन । कम्पनीलाई उक्त क्षेत्रमा ग्याभियन वाल निर्माण, तारजाली भर्ने जिम्मा दिइएको हो । काम नथालिएकै कारण वर्षामा फेरि पहिरोको जोखिम बढेको छ । सोमबार मात्रै पहिरोले १४ घण्टा सडक थुनियो । वर्षामा काम गर्न कठिन हुने जान्दाजान्दै सडक डिभिजनले नै आर्थिक वर्षको अन्त्यतिर मात्र ठेक्का लगाउने गरेको छ ।

सडक डिभिजनले निर्माण व्यवसायीलाई काम लगाउन नसक्दा जिल्लाका अधिकांश ठूला योजना अलपत्र छन् । खानी पहुँच मार्ग, ग्रामीण भेगका क्षेत्रीय सडक, आर्यभन्ज्याङ–रामपुर, तानसेन–रिडीलगायतको अवस्था पनि उस्तै छ । वर्षांैदेखि काम नगर्दासमेत ठेकेदारलाई कालोसूचीमा पारिएको छैन ।

निर्माण व्यवसायी र डिभिजन सडकका कर्मचारीको लापरबाहीकै कारण सिद्धार्थ राजमार्गअन्तर्गत बर्तुङ–चिडियाखोला खण्डको सिद्धबाबा क्षेत्रमा पाँच वर्षदेखि मर्मत हुन सकेको छैन । खाल्डाखुल्डीले दैनिकजसो दुर्घटना हुने गरेको छ । उक्त क्षेत्रमा मोटरसाइकल यात्रा पनि कठिन छ । बर्खामा साना सवारी सञ्चालनमा समस्या देखिने गरेको तिनाउ गाउँपालिका–३ दोभानका विष्णु पाण्डेयले बताए । ‘निर्माण व्यवसायीले काम नगर्दा सबैले सास्ती खेप्नुपरेको छ,’ उनले भने, ‘कार्यालयलाई कुनै मतलब छैन ।’ राजमार्गको माथिल्लो भागमा चट्टानी पहाड छ । त्यहाँबाट कतिखेर ढुंगा खस्छ, पत्तो हुँदैन । सिद्धबाबा खण्ड झनै बिग्रिएको छ ।

निर्माण व्यवसायी र सडक डिभिजनका इन्जिनियरको मिलेमतोमै काममा लापरबाही भइरहेको स्थानीय बताउँछन् । कार्यालय प्रमुख बाबुराम सापकोट जिल्लामै बस्दैनन् । इन्जिनियरको भरमा छाडेर आफू काठमाडौं बस्छन् । तलब खुवाउन महिनाको एक पटक मात्र जिल्ला आउछन् । जयबाबा कान्छाराम जेभी निर्माण कम्पनीले जिम्मा लिएको सडकमा अलिकति पनि काम भएको देखिँदैन ।

‘सडकमा खाल्डाखुल्डीकै कारण दिनहुँजसो दुर्घटना हुने गरेको छ,’ चालक सनम थापा मगरले भने । वृन्दावन, डुम्रे, केराबारी, झुम्सा, दोभान, सिद्धबाबा क्षेत्रमा पनि सडक बिग्रिएको छ । ‘समयमा मर्मत नहुँदा झनै समस्या थपियो,’ तिनाउ, ५ मस्यामका सुन्दर थापाले भने, ‘यात्रुले सधै सास्ती खेप्नुपरेको छ ।’ सिद्धार्थ राजमार्ग भएर दैनिक १० हजार सानाठूला सवारीसाधन चल्छन । गुल्मी, अर्घाखाँची, पाल्पा, स्याङ्जा, पर्वत, कास्की, बाग्लुङसम्मका गाडी यहीँबाट जान्छन् । मस्याम, कचल र दोभानका विभिन्न स्थानमा सञ्चालित खानी उद्योगका टिपरका अधिक भार बोकेर दौडँदा ९ किमिजति सडक अत्यन्तै जीर्ण भएको छ । दोभान, सिद्धबाबा, झुम्सा, चौबीसमाइल, केराबारी, वृन्दाबन क्षेत्रमा कालोपत्रे उप्काएर छाडिएको छ । डिभिजन सडकले मर्मतका लागि बर्सेनि थप ६० लाख खर्च भइरहेको जनाए पनि सडकमा पुग्दा त्यस्तो लाग्दैन । डिभिजनका सूचना अधिकारी पवित्रमणि आचार्यले निर्माण व्यवसायीलाई काम गराउन नसकेको स्विकारे । दर्जनभन्दा बढी स्थानमा सुरक्षित पर्खाल बनाउन, कालोपत्रे गर्न, पानी बग्ने र कालोपत्रे गर्न नमिल्ने स्थानमा आरसीसी गर्न निर्माण कम्पनीलाई जिम्मा दिइएको उनले बताए । आचार्यका अनुसार सिद्धबाबा, झुम्सा, बांँसटारी क्षेत्रमा आरसीसी गर्नुपर्नेछ । यस्तै डुम्रे, केरावारी, चर्चरे, झुम्सा क्षेत्रमा सुरक्षित पर्खाल, मोड सुधारलगायत काम गर्नुपर्ने देखिएको छ । ‘आएर काम गरेजस्तो गर्छन तर कहिल्यै सम्पन्न गरेनन् । निर्माण कम्पनीलाई ताकेता गरिराखेका छौं,’ उनले भने, ‘धेरै पटक भन्दा पनि नटेरेकाले समस्या आएको छ ।’ जिल्ला ट्राफिक प्रहरी प्रमुख प्रवीण आचार्यले पनि सडक दुरवस्थाकै कारण दुर्घटना बढेको बताए ।

कार्यालयप्रमुख सापकोटाले अब काम नगर्ने ठेकेदारलाई कालोसूचीमा राख्ने तयारी भइरहेको जानकारी दिए । निर्माण कम्पनी कान्छाराम–जयबाबा गोरख जेभीलाई एकहप्ते सूचना प्रकाशन गरेर कारबाही प्रक्रिया अघि बढाइने उनले बताए । ‘कार्यालयले सातदिने सूचना प्रकाशन गरेर प्रक्रिया अगाडि बढाउनेछ,’ उनले भने, ‘तोकिएको समयमा काम सम्पन्न हुन नसक्नुको कुनै कारण भए लिखित जवाफ पेस गर्ने मौका दिइनेछ ।’ सापकोटाले सात दिनभित्र कम्पनीका प्रतिनिधि सम्पर्कमा नआए ठेक्का सम्झौता, सार्वजनिक खरिद ऐन २०६३ र सार्वजनिक खरिद नियमावली २०६४ वमोजिम कालोसूचीमा राखिने बताए । उत्तर–दक्षिण जोड्ने यो सडक समयमा मर्मत नहुँदा राजमार्ग नै धरापमा परेको छ ।

सापकोटाका अनुसार निर्माण व्यवसायीले दर्जनौं मोबाइल नम्बर दिए पनि अहिले एउटैमा सम्पर्क हुँदैन । ‘धेरै पटक काम गराउन र सम्पर्क गर्न खोजियो तर सकिएन,’ उनले भने । प्रजिअ विष्णुप्रसाद ढकालले पनि सिद्धबाबा खण्डको काम अलपत्र छाड्नेलाई कारबाही गरिने बताए । यसअघि उनले तत्काल पक्रेर कारबाही गर्ने निर्देशन दिएपछि ठेकेदारले वृन्दावनमा ५० मिटरजति कालोपत्रे गरेको थियो । ‘पहिला पनि पत्र लेखेपछि केही काम गरेको थियो अब फेरि कडाइ गरिनेछ,’ उनले भने ।