सुन तस्करीको नयाँ रुट नाथुला

नेपालमा उच्च तहका प्रहरी अधिकृत नै समातिएपछि र पछिल्लो समय सीमा क्षेत्रमा समेत कडाइ थालिएपछि अन्तरदेशीय गिरोहले चीन–भारत व्यापारका लागि १२ वर्षअघि सञ्चालनमा आएको सिक्किमको नाथुला मार्ग प्रयोग गरेको हो । भारत, सिलिगुडीमा शुक्रबार बरामद ३२ किलो सुन नाथुला हुँदै चीनबाट भित्रिएको भारतको केन्द्रीय राजस्व गुप्तचर विभागले दाबी गरेको छ ।

भारतीय प्रहरीलाई उद्धृत गर्दै भारतीय सञ्चारमाध्यमले जनाएअनुसार सुनसहित प्रवीण समराव फदम, धनाजी साहेव राव बाबर र अक्षय हरिदास पक्राउ परेका छन् । तस्करीमा संलग्न तीनै जना महाराष्ट्रका बासिन्दा हुन् ।

उनीहरूले कम्मरमा बाँधिएको विशेष किसिमको पेटीभित्र सुन लुकाएर महाराष्ट्र लैजान लागेका थिए । भारतीय गुप्तचर विभागको दाबीअनुसार तस्करले विगतमा नेपाल हुँदै सुन भारत पुर्‍याउँथे तर नेपाल सरकारले कडाइ गरेपछि वैकल्पिक मार्ग रोजेका हुन् ।

भारतीय सुरक्षा निकायले नाथुला मार्गबाट पहिलोपटक सुन तस्करी भएको दाबी गरेको छ । भारतीय सुरक्षा अधिकारीलाई उद्धृत गर्दै सिलिगुडीबाट प्रकाशित अखबारले जनाएअनुसार यसअघि चीनबाट भुटानको बाटो हुँदै भित्रिएको सुन गुप्तचरले बरामद गरेको थियो । २०१५ को मे अन्तिम साता बागडुग्रा विमानस्थलका अध्यागमन अधिकारीले तीन किलो सुनसहित चण्डीगढका अंकुर सोनी र अमित बर्मालाई पक्राउ गरेका थिए ।

अधिकारीहरूले सुन तस्करले बैंककबाट ल्याएको सुन बागडुग्रा हुँदै दिल्ली पुर्‍याउन खोजेको बताएका थिए । पक्राउ परेकामध्ये बर्माको ट्राभल हिस्ट्री केलाउँदा उनले बारम्बार बैंकक–बागडुग्रा उडान गरेको भेटिएको थियो ।

स्रोतका अनुसार पश्चिम बंगालको दोस्रो ठूलो सहर सिलिगुडी सुन तस्करीको ‘ट्रान्जिट’ हो । सिलिगुडीमा सुन संकलन गरेर भारतको अन्य सहरमा पठाइन्छ । भारतबाट सिंगापुरलगायत देशमा समेत सुन तस्करी हुने गरेको भारतीय सञ्चारमाध्यमले दाबी गरेका छन् ।

गत वर्ष भारत, चीन र भुटानको त्रिदेशीय विन्दु दोक्लममा भारत–चीन द्वन्द्वपछि केही समय अवरुद्ध बनेको नाथुला मे १ बाट सञ्चालनमा आएको थियो । जुन ११ देखि कैलाश मानसरोवरको यात्रासमेत खुल्ने अधिकारीहरूले बताएका छन् । ‘सिल्क रुट’ को रूपमा बहुचर्चित नाथुला नाका करिब ४४ वर्षपछि सन् २००६ जुलाई ६ तारिखदेखि सञ्चालनमा आएको थियो ।

भारत–चीन युद्धअघि नाथुला हुँदै भारतले डटपेन, घडी, अन्न, सुती कपडा, खाने तेल साबुन, भवन निर्माण सामग्री आदि चीन पठाउँथ्यो । उताबाट रेशम, सुन, चाँदी, बहुमूल्य पत्थर आदि ल्याउँथ्यो । हाल भारतले फलाम, नुन, पशुजन्य पदार्थलगायत ४५ वटा वस्तु चीन निर्यात गर्दै आएको छ । चीनले भारततर्फ ऊन, हर्बल, इलेक्ट्रोनिक उपकरणलगायतका वस्तु पठाउँदै आएको छ ।