कहिले बन्छ सडक ?

राजधानीका कलंकी–नागढुंगा, चाबहिल–जोरपाटी, कपनलगायत सडकको दुरवस्था छ । कतै माटो थुपारिएको छ, कतै पानी जम्ने खाल्टाखुल्टी बनाएर अलपत्र छाडिएको छ । हिलाम्मे सडकको पानी गाडीले उछिट्याएर घर–पसलभित्रै पुर्‍याइदिन्छन् । गाडी भासिएका र मोटरसाइकल चिप्लिएका दृश्य नौला लाग्दैनन् ।

‘चुनावका बेला मात्र हामी चाहिने रैछ,’ होटल व्यवसाय गर्दै आएकी स्थानीय सावित्री तामाङले भनिन्, ‘समस्या परेका बेला हेर्ने कोही हुँदैनन् ।’ पहिला उनको होटलमा खाजा खान आउनेको भीड हुन्थ्यो । अहिले होटलमा आउनेको बाटो हेरेर बस्नुपर्ने बाध्यता छ । बूढानीलकण्ठ क्षेत्रमा सडकको सबभन्दा बढी समस्या सैलुङ कन्स्ट्रक्सनले निर्माणको ठेक्का लिएको खण्डमा देखिएको छ । सैलुङका प्रमुख हुन्– शारदाप्रसाद अधिकारी, नेकपा अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालका ‘घरबेटी’ ।

बूढानीलकण्ठ नगरपालिकाभित्र सडकका १२ योजना ठेक्का भएका छन् । तीमध्ये अधिकारीले तीनवटा सडकको ठेक्का लिएका छन् । तर, तीनवटै सडकको समय सकिए पनि काम सकिएको छैन । १२ मध्ये ५ वटाको मात्रै काम सकिएको छ ।

अधिकारीले ठेक्का लिएको खण्ड हो, आकाशेधारा–राम मन्दिर–कृष्ण मन्दिर । ६ करोड ५५ लाखमा ०७३ असार ३१ मा उनले यसको ठेक्का लिएका थिए । २०७४ असोज ३० मा यसको समय सकियो । समय सकिए पनि डिभिजन सडक कार्यालयका अनुसार काम भने जम्मा ३० प्रतिशत मात्र भएको छ ।

उनले लिएको अर्को ठेक्का हो, सुन्दरबस्ती–आदर्शनगर–चुनीखेल टुपेक–टुसाल । यसको समय २०७४ साउन २० मै सकियो । अधिकारीको सैलुङले ठेक्का लिएको अर्को सडक साततले–भण्डारी गार्मेन्टको पनि समय सकिइसकेको बूढानीलकण्ठका मेयर उद्धवप्रसाद खरेल बताउँछन् ।

मेयर खरेल पटक–पटक भन्दा पनि ठेकेदार शारदा अधिकारीले कुरै नसुनेको गुनासो गर्छन् । ‘अधिकारीले कसैलाई टेर्दैनन् । सबै सडकको सम्झौता सकियो तर सडक हिँडिसाध्य छैन,’ खरेलले भने, ‘यो सबै निर्माण व्यवसायीको बेइमानीले गर्दा भएको हो, फकाइफुलाई काम लगाउनुपर्ने बाध्यता छ ।’ अधिकारीलाई ठूला नेताहरूको संरक्षण भएकाले पनि नसुनेका हुन सक्ने अनुमान मेयर खरेल गर्छन् ।

निर्माण सम्पन्न नगर्ने ठेकेदार अधिकारी मात्र भने होइनन् । यही खण्डमा महांकाल–भृकुटी चोक–तेन्जिङ चोकसम्मको निर्माण ठेक्का तुदी/प्रेरा जेभीले लिएका हुन् । जेठभित्र निर्माण सम्पन्न गर्ने समयसीमा तोकिएको यो सडक पनि पूरा भएको छैन । त्यस्तै साप/कालिका जेभीले निर्माण ठेक्का लिएको बूढानीलकण्ठपूर्व तैलुङ–देउवा चोक सडक पनि अलपत्र छ । कांग्रेस सभापति एवं पूर्वप्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको निवास जाने बाटोको पनि निर्माण सकिएको छैन ।

सांसद थापाले स्थानीयबाट सडककै बारेमा बढी गुनासा आएपछि २०७५ साउन ११ मा सडक विभागलाई ठेक्काको म्याद थप नगराउन भन्दै पनि पत्र पठाए । संसद्मा कुरा उठाए । तर, कुनै सुनुवाइ भएन । ‘स्थानीय जनप्रतिनिधि तथा आमसर्वसाधारणको पूर्ण सहयोग हुँदाहुँदै पनि निर्माण कम्पनीको समयमा काम नसक्ने नियत देखियो, यही कारणले सडक निर्माणमा ठोस प्रगति हुन नसकेको हो,’ थापाले विभागलाई पठाएको पत्रमा लेखेका छन्, ‘स्थानीयको अवरोध देखाई वा अन्य कुनै बहानामा अब यी निर्माण कम्पनीले ठेक्का म्याद थप गर्नुको कुनै औचित्य नरहेको जानकारी गराउन चाहन्छु ।’ उनले काम नगर्ने निर्माण व्यवसायीको नाम पत्रमा उल्लेख गरी नियमअनुसार कारबाही प्रक्रिया अगाडि बढाउन माग गरेका छन् ।

नागढुंगा सडक पनि अधिकारीकै जिम्मा
राजधानीको अर्को समस्या बनेको सडक हो– त्रिपुरेश्वर–कलंकी–नागढुंगा सडक । चार खण्डमा बाँडेर ठेक्का लगाइएको यो सडकको २०७२ असारमै सम्झौता भएको हो । निर्माण सम्पन्न गर्ने समयसीमा कुनै खण्डको पुस त कुनै असोज र कुनैको कात्तिकमा सकिँदै छ ।

तर, काम भने कुनैको पनि ५० प्रतिशतभन्दा बढी भएको छैन । यो सडकको पनि मुख्य हर्ताकर्ता सैलुङ कन्स्ट्रक्सनका शारदा अधिकारी भएको काठमाडौं उपत्यका सडक विस्तार आयोजनाका प्रवक्ता विश्वविजयलाल श्रेष्ठ बताउँछन् । चार खण्डमध्ये तीन खण्डको निर्माणमा सैलुङ कन्स्ट्रक्सन संलग्न छ ।

एउटा खण्डको ठेक्का बज्रगुरु, बिरुवा र सीएम जेभीले लिएका छन् भने अर्को खण्डको शर्मा, सैलुङ र कान्छाराम जेभीले । तेस्रो खण्डको ठेक्का सैलुङ, लुम्बिनी र साप जेभीले लिएका हुन् भने चौथो खण्डको पनि ठेक्कामा सैलुङ संलग्न छ । यो खण्डको ठेक्का सैलुङ, शर्मा र कान्छाराम जेभीले लिएका हुन् । यी सबैजसो खण्ड तीन किलोमिटरभन्दा केही बढीका छन् । चारै खण्डको निर्माणमा सरकारले अहिलेसम्म ९७ करोड ९७ लाख ६२ हजार भुक्तानी दिइएको छ ।

उपत्यका सडक विस्तार आयोजनाका प्रवक्ता श्रेष्ठ निर्माण ढिलाइ हुनुमा सर्वोच्च अदालतबाट उक्त सडक खण्डको विभिन्न स्थानमा निर्माण कार्य रोक्न भएको अन्तरिम आदेशलाई कारण मान्छन् । विस्तारित सडकको दायाँ–बायाँका स्थानीयले जग्गासहितको क्षतिपूर्ति माग्दा समस्या भएको उनी बताउँछन् । ‘तर, सबै निर्माण व्यवसायी दूधले नुहाएका छन् भन्ने होइन, उनीहरूको पनि गल्ती छ,’ श्रेष्ठ भन्छन्, ‘तर सडक निर्माणमा प्रगति नहुनुको कारण सडकभित्र पर्ने घर भत्काउन नदिनु, विद्युत्, टेलिफोनका पोलको पनि समस्या छ ।’

ललितपुरको ढोलाहिटी–सुनाकोठी–चापागाउँ–प्याङगाउँ–लेले–तिलेश्वर हुँदै सरस्वतीकुण्ड सडक चार खण्डमा ठेक्का लगाइएको छ । यसमा पनि अधिकारीको सैलुङ कन्स्ट्रक्सन संलग्न छ । माघसम्म सक्नुपर्ने ठेक्का भए पनि जम्मा १० प्रतिशत मात्रै काम भएको छ । यो सडक निर्माणमा सैलुङसँगै दिवा, पप्पु, महालक्ष्मी, वल्र्डवाइड जेभी पनि संलग्न छन् ।

चाबहिल–साँखुमा २५ प्रतिशत काम
राजधानीको अर्को बेहाल सडक हो, चाबहिल–जोरपाटी–साँखु । काठमाडौंको एउटा मुख्य पर्यटकीय गन्तव्य बौद्ध स्तूप पुग्ने यो सडक खण्ड वर्षामा आहाल बन्ने गरेको छ । भारतीय प्रधानमन्त्री मोदी नेपाल भ्रमणमा आउँदा रातारात यो सडकको चाबहिल–हयात होटलसम्मको खण्ड स्तरोन्नति गरिएको थियो । यसपटकको बिमस्टेक सम्मेलनमा आएका पाहुनालाई गोकर्ण रिसोर्टमा रिट्रिट दिने तयारी भए पनि यही सडकका कारण रद्द गरिएको थियो । पाहुना बसेकै होटल सोल्टीमा रिट्रिट दिइएको थियो ।

यो सडकको ठेक्का पाँच खण्डमा बाँडेर लगाइएको छ । तर, निर्माण प्रगति सन्तोषजनक छैन । काठमाडौं उपत्यका सडक विस्तार आयोजनाअन्तर्गत ठेक्का भएको हो । यसको ठेक्का युनाइटेड विल्डर्स एन्ड इन्जिनियर्स, बज्रगुरु, च्याङमिला, खानी जेभी, बिरुवा, बिटी, सुनकोसी र वल्र्डवाइड जेभीले पाएका छन् ।

कुनै खण्डको निर्माण सम्पन्नको सीमा २०७६ वैशाखसम्म छ भने कुनैको २०७५ असोज । कार्यप्रगति भने कुनैको पनि ४० प्रतिशतभन्दा बढी छैन । कुनै खण्डको त जम्मा १५ प्रतिशत काम भएको छ । यो सडकका लागि अहिलेसम्म ७३ करोड १० लाख भुक्तानी भइसकेको छ ।

सैलुङको प्लान्ट अवैध
ललितपुर– सैलुङ कन्स्ट्रक्सनको असफाल्ट प्लान्ट (कालोपत्रे तयार पार्ने उद्योग) नै मापदण्डविपरीत सञ्चालनमा रहेको पाइएको छ । सुनाकोठीमा नख्खु खोला किनारमा स्थापित प्लान्टले ललितपुर महानगरबाट सञ्चालन अनुमति लिएको छैन ।

महानगरको २७ नम्बर वडा कार्यालयका अनुसार प्लान्टले डिपो मात्र राख्न स्वीकृति लिएको छ । ‘सरकारी निर्देशनसमेत अटेर गरेर चलाइरहेका छन्,’ वडाध्यक्ष बाबुराजा महर्जनले भने । सैलुङ कन्स्ट्रक्सनका सञ्चालक शारदा अधिकारी हुन् । उनकै घरमा नेकपा अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल बसेका छन् ।

डिजेलबाट सञ्चालित उक्त प्लान्टले दुर्गन्ध फैलाएको, मानव स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष असर गरेको भन्दै वडाध्यक्षसहितको अनुगमन टोलीले स्थानान्तरण गर्न पटकपटक ताकेता गरेको छ । सुनाकोठीबासीले प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रीपरिषद कार्यालय, उद्योग, गृह र वातावरण मन्त्रालय तथा संसदको वातावरण संरक्षण समितिको समेत ध्यानाकर्षण गराइसके । ‘अस्तिमात्र लिखित पत्र पठाएँ,’ वडाध्यक्ष महर्जनले भने, ‘उपस्थित हुन फोन गरेका छौं ।’

उद्योग स्थापना गर्न वातावरण संरक्षण ऐन २०५३ को दफा ३ बमोजिम वातावरणीय परीक्षण तथा वातावरण प्रभाव मूल्यांकन अनिवार्य गर्नुपर्छ । ऐनको दफा ४ बमोजिम उद्योग स्थापनाको प्रस्ताव स्वीकृत नगराई सञ्चालनमा ल्याउन मिल्दैन । तर सैलुङले राजनीतिक पहुँचको आडमा ऐन मिचेर सञ्चालन गरिरहेको स्थानीयको आरोप छ ।

प्लान्टबाट असफाल्ट तयार गर्दा निस्कने कालो धुवाले प्रदूषण बढाएपछि भैंसेपाटी, नखिपोट, सुनाकोठीवासी मर्कामा छन् । प्लान्टले वृद्धवृद्धा र बालबालिका बढी प्रभावित हुनुका साथै खोला र वरिपरिका बालीनालीमा समेत असर पुर्‍याएको अनुगमन टोलीको निष्कर्ष छ ।

‘चैतसम्म सकिन्छ’

सैलुङ कन्स्ट्रक्सनका सञ्चालक शारदाप्रसाद अधिकारी भने आफूलाई पूर्वाग्राही रूपमा आरोप लगाउने गरिएको बताउँछन् । ‘काम राम्रो भए पनि नराम्रो भनिदिन्छन्,’ उनले शुक्रबार साँझ कान्तिपुरसँग भने । वर्षाको समयमा समेत आफ्ना कुनै प्रोजेक्टको काम नरोकिएको उनले बताए । ‘समयमा म्याटिरियल पाइँदैन, न गाडी चल्न दिन्छन्, त्यसका बाबजुद काम भइरहेको छ,’ उनले भने, ‘कहीं पोल हटाइएको छैन, सडकमा पर्ने घर भत्काइएको छैन, कहीं मुआब्जा विवाद छ ।’ उनले चैत अन्तिममा सबै सडकको काम सकिने दाबी गरे । ‘चैतसम्म हामीसँग जोडिएका सबै प्रोजेक्ट सक्ने टार्गेटमा काम गरिरहेको छु ।’

प्रकाशित : भाद्र २३, २०७५ ०७:२७