१८.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १२४

वृद्धाश्रम जाँदैनन् मधेसका बासिन्दा

घनश्याम खड्का

काठमाडौँ — राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगले वृद्धाश्रमका बेथिति अध्ययन गर्दा वृद्धाश्रममा तराईवासीको असाध्यै न्यून सहभागिता रहेको फेला पर्‍यो । यो तथ्यलाई प्रशासनिक नभई समाजशास्त्रीय आँखाले हेर्न बाध्य भए आयुक्त प्रकाश वस्ती ।

वृद्धाश्रम जाँदैनन् मधेसका बासिन्दा

‘मधेसका मानिस वृद्धाश्रममा बस्दा रहेनछन्,’ उनले भने, ‘खोजबिन गर्दा यसका केही कारण देखा परे ।’


आयोगको अध्ययनअनुसार मधेसमा वृद्धाश्रम बसाइलाई सामाजिक अनुमोदन छैन । ‘कोही वृद्धाश्रममा बसे तीन पुस्तासम्म त्यस घरका छोरीचेलीको बिहा हुँदो रहेनछ,’ वस्ती भन्छन्, ‘जतिसुकै दाइजो दिँदा पनि गरिबकी छोरी भनेर बिहेवारीको प्रस्तावै अस्वीकार गरिँदो रहेछ ।’


वृद्धाश्रममा बस्नेका छोराको समेत विवाह हुन गाह्रो पर्ने लेखक तथा विश्लेषक सीके लाल बताउँछन् । ‘मधेसी समाजमा वृद्धाश्रममा बस्नु भनेको कलंकित हुनु हो,’ उनले भने ।


सन्तानको बिहेमा आउन सक्ने कठिनाइ मात्रै वृद्धाश्रम नजानुको मुख्य कारण भने होइन । ‘यसका अरू पनि कारण रहेछन्,’ वस्ती भन्छन्, ‘जस्तो कि पहाडमा एउटाभन्दा अर्काे घर पर हुने हुनाले वृद्धाश्रममा गएर बसेको हो भने पनि हल्लै कम हुन्छ, जबकि मधेसमा घर झुरुप्प हुने हुनाले वृद्धाश्रममा बसेको चर्चा पूरै बस्तीमा फैलिन्छ । मानिसहरू बेइज्जतीको डरले घर छाड्न सक्दा रहेनछन् ।’


यसले गर्दा भोकै बस्न परे पनि छोराछोरी बाआमालाई वृद्धाश्रम पठाउन तयार नहुने देखिएको वस्तीले बताए । अर्काे कारण पहाड र मधेसमा प्रचलित धार्मिक मान्यता पनि हो । ‘पहाडमा बूढो भएपछि काशीबास जानुपर्छ भन्ने एकखालको मान्यता छ, अरूको शरणमा पर्नुलाई धर्मअनुसारकै व्यवहार मानिन्छ,’ वस्ती भन्छन्, ‘तर मधेसमा कसैको शरणमा जानुलाई धर्म मानिँदैन । यसले गर्दा पनि त्यहाँ आश्रम जाने चलन छैन ।’


आयोगका अनुसार देशमा जम्मा ८७ वृद्धाश्रम छन् जहाँ ९ सय ६५ महिला र ६ सय १२ पुरुष गरी १५ सय ७७ जना बस्छन् । यिनमा मधेसवासी ५ जना मात्रै छन् । दुई जना जनकपुर, एक जना सर्लाही, एक जना धनगढी र एक जना धनकुटाको वृद्धाश्रममा बस्ने गरेको वस्तीले बताए । मधेसमा जानकारी अभावले पनि मानिसहरू वृद्धाश्रमसम्म पुग्न नपाएको ठान्छन् सीके लाल । त्यसैले मधेसको राजधानी मानिने जनकपुरस्थित जानकी वृद्धाश्रम पहाडका मानिसले भरिएको देख्दा उनलाई अनौठो लाग्दैन ।

प्रकाशित : आश्विन १९, २०७५ ०७:४५
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा बारम्बार परीक्षार्थीको उत्तरपुस्तिका हराउने गरेको छ। यसको समाधान कसरी हुन्छ?