हरफरउली
सिमरा — स्थानीय भाषामा बिरहनी गीत गाउँदै किसानको समूह बुधबार बाराको जितपुर सिमरा उपमहानगरपालिका–१८, बडहर्वा चोकस्थित साना किसान कृषि सहकारी संस्थाको मूलढोकामा जम्मा भयो ।
पर्वत उपर जरत अगिनिया
लकाने गेला इजोत हे
सेहे इजोत देखी बछवा हरकले
लागी गेल हरवा के नोख हे...
बाहिर गीत गुन्जिएको सुनेपछि भर्खर कार्यालयमा जम्मा भएका कर्मचारी बाहिर निस्किए । हलो, कोदालो, डोरीसहित आएका किसानले उनीहरूलाई ढोकैमा च्याप्प समाते र एकै ठाउँमा बाँधिदिए ।
किसानले बिनाकारण बाँधेपछि मुख्य प्रबन्धक पुष्पराज खतिवडासहित कर्मचारी अलमलमा परे । कोही रिसाए । कसैले थर्काए । तर, किसान समूह टसको मस भएन । ‘चुप लागेर बस्नुस्, हामी तपाईंहरूलाई यसै छाड्दैनौं,’ समूहको नेतृत्व गरेकी जितपुर सिमरा उपमहानगरपालिका–१७, जैतापुरकी ५३ वर्षीया सुमित्रादेवी चौधरीले भनिन्, ‘हामीलाई दक्षिणा चाहिन्छ ।’ किसानले पाँच हजार रुपैयाँ मागे । केही बेर गलफत्ती चल्यो । कर्मचारीको रिसको पारो चढ्दै गएपछि चौधरीले आफ्नो परम्परा र बाँध्नुको उद्देश्य प्रस्ट्याइन् । अनि सुरु भयो मोलतोल । अन्तिममा एक हजार पाँच सय रुपैयाँमा सहमति जुट्यो ।
किसानले डोरी खोले । मुख्य प्रबन्धक खतिवडाले सहमतिबमोजिम रकम किसानलाई दिए ।
मध्य तराईमा धानको बीउ राख्ने र रोपाइँ गर्ने बेला खेतधनी परिवार (साहु) लाई डोरीले बाँधेर दक्षिणा उठाउने परम्परा छ । त्यसलाई हरफरउली भनिन्छ । आफूहरूले त्यही परम्परालाई निरन्तरता दिएको चौधरीले बताइन् । ‘हामी वर्षाैंदेखि यो परम्परा मान्दै आएका छौं,’ जितपुर सिमरा–१८, मनहर्वाकी विद्यादेवी पटेलले भनिन्, ‘पुर्खादेखि चल्दै आएको हो ।’ दक्षिणाबापत उठेको रकममध्ये केहीले इन्द्रको पूजाका लागि प्रसाद खरिद गरिन्छ । केही रकम किसानलाई बाँडचुँड गरिन्छ । बाँकीले भोजभतेर र नाचगान गर्ने गरेको जितपुर सिमरा–१८, मनहर्वाकी पटेलले बताइन् ।
किसानले बीउ राख्ने र रोपाइँ गर्ने बेला यस्तो परम्परा मनाउँदै आए पनि धान काट्ने बेला मनाएको धेरैलाई थाहा थिएन । मुख्य प्रबन्धक खतिवडाले यो परम्पराबारे पहिलो पटक थाहा पाएको बताए ।
साना किसान कृषि सहकारी संस्थाकी अध्यक्ष नयनकला खडकाले १६ हप्ते आईपीएम तालिममा सहभागी कृषकलाई प्रमाणपत्र वितरण गर्न समापन कार्यक्रममा सहभागी हुन आएका किसानले एक्कासि बाँधेपछि ‘हरफरउली’ परम्पराबारे जानकारी पाएको बताइन् । ‘हाम्रो परम्पराबारे हामीलाई नै थाहा थिएन,’ १५ वर्षदेखि संस्थामा कार्यरत सहायक प्रबन्धक श्रीलाल यादवले भने ।
प्रकाशित : कार्तिक १५, २०७५ ०७:००