मुस्ताङमा यार्तुङ महोत्सव सुरु (तस्बिरहरु)

खेतीपाती थन्क्याएर बर्खालाई बिदाइ गर्ने पर्वका रुपमा मुस्ताङमा ‘यार्तुङ’ मनाइन्छ । जनैपूर्णिमाको दिन विशेष रुपमा यार्तुङ मनाउन वारागुङ मुक्तिक्षेत्र गाउँपालिकाको मुक्तिनाथ रानीपौवा क्षेत्र झकिझकाउँ छ । पर्यटन बोर्डको सहयोगमा यार्तुङलाई सोमबारदेखि बिहीबारसम्म महोत्सवकै रुपमा मनाइएको हो । पहिले एकदिन मात्रै यार्तुङ मनाइने भएपनि क्लबले केही वर्षयता भने महोत्सवकै रूपमा मनाउँछ । गाउँपालिकाले महोत्सव पहिलोपल्ट आयोजना गरेको हो ।

हरेक वर्ष मनाइने ऐतिहासिक यार्तुङ मेला मुस्ताङमा विशेष रुपले मनाइन्छ । हिमाली भेगहरु मनाङ, गोरखाको चुम–नुब्री, डोल्पामा समेत यार्तुङ मनाउने गरिएको छ । मुक्तिनाथ रानीपौवाका व्यवसायी सुरज गुरुङका अनुसार पहिला तिब्बती क्यालेन्डरअनुसार यार्तुङ मनाइन्थ्यो । अहिले भने नेपाली पात्रोअनुसार नै मनाइन्छ । स्थानीयले सल्लाह गरी केही वर्षयता हरेक वर्ष जनैपूर्णिकाको दिन यार्तुङ मनाउन थालेका हुन् । तिब्बती भाषामा ‘यार’ को अर्थ ‘बर्खा’ र ‘तुङ’ को अर्थ ‘मेला’ हुन्छ । बर्खालाई बिदाइ गर्ने पर्वको रुपमा हिमाली भेगका स्थानीयले यार्तुङ मनाउने गर्छन् । यार्तुङमा हुने गतिविधि घोडचढीसँग जोडिन्छन् ।

मुस्ताङका स्थानीय युवाले घोडचढी कौशल देखाउने अवसरको रुपमा यार्तुङलाई लिन्छन् । यार्तुङको समयमा स्थानीयवासीले विशेष गरी गरगहना सापटी मागेर लगाउने प्रचलन समेत छ । गाउँपालिका अध्यक्ष फेञ्चोक छेप्तेन गुरुङका अनुसार यार्तुङ मनाउने दिन स्थानीय आआफ्नो घोडा सजाएर गुम्बामा भेला हुन्छन् । मुक्तिनाथ मन्दिर पुग्छन् । त्यहाँ रहेको नरसिंह गुम्बामा पूजाआजा गरी साँझतिर आफ्नो टोलमा फर्कन्छन् । घोडचढीका लागि तयार गरिएको स्थानमा स्थानीय युवाले घोडचढी कौशल प्रदर्शन गर्छन् ।

परम्परागत रुपमा मनाइँदै आएको यार्तुङ पर्वलाई संरक्षण गर्न यसलाई महोत्सवको रुप दिइएको उनी बताउँछन् । ‘ऐतिहासिक, धार्मिक र साँस्कृतिक महत्वको यार्तुङ महोत्सवलाई यसपटक बृहत रुपमा सञ्चालन गरेका छौं,’ उनले भने, ‘गाउँपालिका भित्रको साँस्कृतिक विविधता प्रदर्शन, गाउँ गाउँ बीचका युवाको सम्बन्ध प्रगाढ बनाउन महोत्सव लाभदायी हुने छ ।’

गाउँपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत दीपक रेग्मीका अनुसार महोत्सव सुरु हन थालेदेखि घोडचढीलाई प्रतियोगिताको रुपमा मनाउन थालिएको छ । बुधबार ३.५ किलोमिटर र १.५ किलोमिटर गरी दुई फरक दुरीको घोडा दौड प्रतियोगिता महोत्सवमा हुनेछन् । घोडा दौड झारकोटदेखि रानीपौवासम्म तय गरिएको छ । विजेताले ५० हजार, दोस्रोले ३० हजार र तेस्रो हुनेले २० हजार रुपैयाँ प्राप्त गर्नेछन् । प्रस्तावित हाई अल्टिच्युड खेलकुद तालिम केन्द्र निर्माणस्थलमा सेभेन–ए–साइड फुटबल प्रतियोगिता हुँदैछ ।

हिमालको काखमा मुक्तिनाथका साथमा याकमा सवार गर्न सकिने छ । गाउँपालिका भित्रका १९ गाँउका परम्परागत भेषभुषा प्रदर्शन महोत्सवमा हुने छ । ऐतिहासिक मास्क डान्स महोत्सवको आकर्षण हो । मुस्ताङमा यार्तुङ मनाउन विदेशमा रहेका मुस्ताङबासी समेत फर्केर आउँछन् । महोत्सवमा दुई करोड रुपैयाँ बराबरको कारोबार गर्ने लक्ष्य राखिएको छ । १० हजार दर्शकले महोत्सव अवलोकन गर्ने अनुमान छ । फापरको पिठो, खुपार्नी, स्याउ तथा जिम्मु लगायत स्थानीय उत्पादनको विक्री वितरण महोत्सवमा हुने छ ।

पर्यटन बोर्डका पोखरा कार्यालय प्रबन्धक सूर्य थपलिया महोत्सवले प्रदेश सरकारको आन्तरिक भ्रमण वर्ष २०१९ र नेपाल सरकारको भ्रमण वर्ष २०२० लाई सहयोग पुग्ने अपेक्षा गर्छन् । ‘मुस्ताङको प्रकृतिको मार्केटिङ अब त्यति धेरै आवश्यकता पर्दैन,’ उनी भन्छन्, ‘यहाँका चाडपर्वलाई ‘ब्रान्डिङ’ गरेर अझैं धेरै पर्यटक भित्र्याउन सकिन्छ ।’