एक्लो हेरालुको भरमा गाउँ

उनका अनुसार हेरालुले गाउँको सामान्य रेखदेख र निगरानी गर्नुपर्छ । ऐतवालका अनुसार धेरै हिमपात हुँदा भने घरमै बसेर पनि सानो गाउँ नियाल्न सकिन्छ । ‘खान र बस्न समस्या नभए हिउँ पग्लेको समयमा गाउँमा घुम्न सकिन्छ,’ उनले भने, ‘हिउँ नपग्ले घरको छतबाटै गाउँ हेर्न सकिन्छ ।’ छाङरुमा सयभन्दा बढी परिवारको बसोबास छ ।

हेरालुका लागि यो वर्ष ५० हजार बजेट छुट्याइएको व्यास गाउँपालिका–१ का वडाध्यक्ष अशोकसिंह बोहराले बताए । वडा कार्यालयले छाङरु बस्ती टोल हेरालु शीर्षकमा ५० हजार रुपैयाँ विनियोजन गरेको हो । वडाका छाङरु र तिंकर गाउँमा बस्ती छन् । बोहराका अनुसार विगत वर्षमा चोरीको समस्या देखिएपछि छाङरुका बासिन्दाले हेरालु राख्न थालेका हुन् । उनका अनुसार गत वर्षसम्म व्यक्तिगत रकम उठाएर हेरालुलाई दिने गरिएको भए पनि केहीले अटेर गर्न थालेपछि वडाबाटै बजेट विनियोजन गरिएको हो ।

तलबसँगै गाउँ हेरालुलाई खाद्यान्न र दाउराको व्यवस्था भने स्थानीय र आफन्तले गर्ने गरेका ऐतवालले बताए । व्यास गाउँपालिका–१ को दोस्रो बस्ती तिंकरमा भने करिब एक दशकयता हेरालु राख्न छाडिएको छ । सुरुमा गाउँलेले अन्न उठाएर हेरालु राख्ने गरेका थिए । तर पछिल्लो समय कुनै घरमा चोरी भए हेरालुलाई नै दोष लगाउन थालिएपछि गाउँ कुर्ने मान्छे पाउन छाडिएको तिंकरका दानसिंह तिंकरीले बताए । छाङरुभन्दा तिंकरमा धेरै हिउँ जम्ने हुँदा चैतयता कोही गाउँमा जान सक्दैन । उनले भने, ‘चैतपछि एक/दुई जनालाई खर्च उठाएर गाउँ हेर्न पठाउने गरेका छौं ।’

मंसिरको दोस्रो साता व्यासको बस्ती बेंसी सरेको थियो । त्योभन्दा करिब दुई साताअघि नै व्यासको प्रहरी चौकी तल झरेको स्थानीयले बताए । तिंकरको सीमा प्रहरी चौकी भने कात्तिक ५ मै तल झरेको थियो । व्यास–१ सितापुलमा रहेको प्रहरी चौकी अहिले व्यास गाउँपालिका–२ दुम्लिङमा बसेको छ । स्थानीयका अनुसार सीमावर्ती भारतीय क्षेत्रमा भने हिउँदमा केही परिवार सुरक्षाकर्मीसँगै बस्ने गरेका छन् । नेपाली भूभागमा भने सुरक्षाकर्मीलाई हिउँदमा बस्ने बस्दोबस्तीको सामान उपलब्ध नगराइएकाले बेंसी झर्ने बाध्यता छ ।