बालबालिकामा अदूरदृष्टि समस्या

उक्त समस्या गाउँभन्दा सहरका बालबालिकामा बढी देखिएको हो । मेची आँखा अस्पतालको अध्ययनअनुसार झापाका बालबालिकामा अदूरदृष्टिको समस्या चिन्ताजनक रूपमा बढ्दै गएको पाइएको छ । अस्पतालले ‘नेपाल रिच प्रोजेक्ट’ अन्तर्गत सन् २०१८ देखि २०२१ को तीन वर्षमा जिल्लाका २ लाख ३ हजार ८ सय ३० जना विद्यार्थीको आँखा परीक्षण गरेको थियो । उनीहरूमध्ये ८ हजार २ सय ७४ जना विद्यार्थीको आँखामा अदूरदृष्टि (टाढा नदेख्ने) समस्या पाइएको अस्पतालका स्वास्थ्य शिक्षा अधिकृत युवराज बोहोराले जनाए ।

आँखा परीक्षणका क्रममा एक सय १९ जना विद्यार्थीमा उच्च अदूरदृष्टिको समस्यासमेत देखिएको बोहोराले बताए । उच्च अदूरदृष्टिका विद्यार्थीलाई माइनस ६ सम्मको चस्मा प्रयोग गर्नुपरेको उनले बताए । अस्पतालले जिल्लाका ५ सय ४१ विद्यालयका विद्यार्थीको आँखा परीक्षण गरेको थियो । दृष्टि दोष देखिएका ६ हजार २ सय ९५ जना विद्यार्थीलाई चस्मा वितरण गरेको अस्पतालका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत सुरज रौनियारले बताए ।

विद्यालयमा शिक्षकले पढाएका विषय पढ्न तथा ह्वाइट बोर्डमा लेखिएको हेर्न समस्या भएका ४ हजार ७ सय ६५ विद्यार्थीलाई आँखा परीक्षण गर्न विद्यालयले अस्पताल पठाएका थिए । परीक्षणका क्रममा एक हजार ४ सय ७० विद्यार्थीमा टेडो आँखाको समस्या पाइएको छ । ४ सय ९७ विद्यार्थीको आँखामा दूरदृष्टि (नजिक नदेख्ने), ३ सय ३५ जनामा अल्छी आँखा र एक सय १८ विद्यार्थीको आँखामा मोतिविन्दुको समस्या पाइएको रौनियारले बताए । दृष्टिदोष देखिएका ५६ जना विद्यार्थीको आँखा निःशुल्क शल्यक्रिया गरेको रौनियारले बताए ।

‘विद्यार्थीमा के कस्ता दृष्टिदोष छन्, चस्मा लगाउनुपर्ने अवस्था छ/छैन भन्नेबारे अध्ययन गर्न विद्यालयमा गएर आँखा परीक्षण कार्यक्रम चलाएका थियौं,’ अस्पतालका मेडिकल डाइरेक्टर तथा बाल नेत्र चिकित्सक डा.पुरुषोत्तम जोशीले भने, ‘आँखा परीक्षण अभियानले जिल्लाका हजारौं विद्यार्थीलाई बाल अन्धोपन हुनबाट जोगाउन सहयोग पुग्यो ।’ उनले आँखाको बाहिरी नानीमा फुलो पर्नुबाट जोगाउने, मोतिविन्दु र टेढो आँखाको उपचार समयमै गर्न सकिएकाले बालबालिका बाल अन्धोपनबाट जोगिएको डा.जोशीको भनाइ छ ।

अस्पतालले विद्यार्थीको आँखा परीक्षणका क्रममा मेडिकल सफ्टवेयरको प्रयोग, विद्यार्थीको इच्छाअनुसार अप्टिसियनको उपस्थितिमा विद्यार्थीलाई चस्माको फ्रेम दिने तथा आँखामा देखिएको समस्याका विषयमा विद्यालयका शिक्षक, प्रधानाध्यापक तथा विद्यार्थीका अभिभावकसँग पराशर्मसमेत गरिएको रौनियारले बताए । यस अवधिमा जिल्लाका ६ सय ७६ शिक्षकलाई स्वास्थ्य शिक्षा तालिमसमेत दिइएको उनले बताए ।

अस्पतालले जिल्लाका १५ वटै पालिकाका विद्यालयका विद्यार्थीको आँखा परीक्षण कार्यक्रम चलाएको थियो । जसमा ३ सय ११ सामुदायिक र २ सय ३० संस्थागत (निजी) विद्यालयका विद्यार्थीको आँखा परीक्षण गरिएको हो । रिच प्रोजेक्टअन्तर्गत बिर्तामोडका ३५ हजार ९ सय ९७, मेचीनगरका २५ हजार १ सय २५, दमकका २५ हजार ८३, भद्रपुरका १४ हजार ९ सय ६४, शिवसताक्षीका १३ हजार १ सय ४४, गौरादहका १२ हजार ९ सय ९०, बुद्धशान्तिका १२ हजार २ सय ३०, अर्जुनधाराका १२ हजार २१, कनकाईका ११ हजार १ सय ७२, कमलका ८ हजार ८ सय ४, कचनकवलका ८ हजार १३, बाह्रदशीका ७ हजार ७ सय ५१, हल्दिबारीका ६ हजार ९ सय २७, गौरीगन्जका ६ हजार ४ सय २९ र झापा गाउँपालिकाका ३ हजार १ सय ८१ विद्यार्थीको आँखा परीक्षण गरिएको थियो ।

संस्थागत विद्यालयका दोब्बर विद्यार्थीमा दृष्टि दोष

सामुदायिकभन्दा संस्थागत विद्यालयमा अध्ययनरत दोब्बर विद्यार्थीमा दृष्टि दोष पाइएको छ । नेत्र ज्योति संघ र दातृ संस्था अरबिसको सहयोगमा विराटनगर आँखा अस्पताल रानीले क्षेत्रीय आँखा उपचार कार्यक्रमअन्तर्गत सुनसरी र विराटनगर महानगरस्थित सम्पूर्ण विद्यालयमा अध्ययनरत विद्यार्थीको आँखा जाँच गर्दा यो तथ्य पाइएको हो ।

सुनसरी र विराटनगर महानगरका ६ सय ३३ विद्यालयका २ लाख ५३ हजार ९१७ विद्यार्थीको आँखा जाँच गर्दा सामुदायिकमा अध्ययनरतमा ३ र संस्थागत विद्यालयमा अध्ययनरत ६ प्रतिशत बालबालिकामा दृष्टि दोष देखिएको विराटनगर आँखा अस्पतालका क्षेत्रीय आँखा उपचार कार्यक्रम संयोजक सुधीर ठाकुरले बताए ।

‘सुनसरी जिल्ला र विराटनगर महानगरस्थित सामुदायिक र संस्थागत विद्यालयमा अध्ययनरत २ लाख ५३ हजार ९१७ विद्यार्थीमध्ये १० हजार ३६ जना विद्यार्थीमा दृष्टि दोष देखियो,’ उनले भने ।

दृष्टि दोष देखिएकामध्ये २ हजार ९३२ जनाले पहिलादेखि नै चस्मा लगाइरहेका थिए । दृष्टि दोष पत्ता लागेका ७ हजार १सय ४ सहित सबै विद्यार्थीलाई कार्यक्रमअन्तर्गत निःशुल्क नयाँ चस्मा दिएको उनले बताए । दृष्टि दोष देखिएका ७ सय ७५ जना विद्यार्थीको आँखाको औषधोपचार र १ सय ५ जनाको आँखाको निःशुल्क शल्यक्रिया सेवा प्रदान गरिएको ठाकुरले बताए । दृष्टि दोष देखिएका विद्यार्थीले समयमा आँखा जाँच गराएर नियमित चस्मा लगाउँदा केही समयपछि दृष्टि दोष हट्ने वा आँखा थप बिग्रिने जोखिम नरहने चिकित्सकको भनाइ छ ।

बाल नेत्र रोग विशेषज्ञ डा. पबन श्रेष्ठका अनुसार नजिक हेर्न सकिने तर टाढा नदेखिनु वा मधुरो देखिनुलाई दूरदृष्टि दोष भनिन्छ । दूरदृष्टि दोष भएका विद्यार्थीलाई निःशुल्क चस्मासमेत प्रदान गरिरहेको छ । ‘विद्यार्थीले नियमित चस्मा लगाउँदै गएपछि बिस्तारै टाढा देख्न सक्छन्,’ सिंहले भने, ‘चस्मा नलगाएपछि आँखाको हेर्ने क्षमता हराउँदै गएर आँखा सुस्त भएपछि अन्धो हुन सक्ने जोखिम हुन्छ त्यसैले दूरदृष्टि दोष भएका बालबालिकालाई नियमित चस्मा लगाउन अभिभावकले प्रेरित गर्नुपर्छ ।’

बाहिर शारीरिक खेलभन्दा घरभित्र मोबाइलमा र कम्प्युटरमा खेल्ने र टेलिभिजन बढी हेर्नेमा दूरदृष्टि दोष पाइएको छ । ‘अहिले बालबालिका फुर्सदको समयमा मोबाइल, कम्प्युटर, टेलिभिजन जस्ता डिजिटल प्रविधिमा व्यस्त रहने गरेको छ,’ श्रेष्ठले भने, ‘यसले बालबालिकामा दूरदृष्टि दोष निम्त्याइरहेको छ ।’