भारत–पाकिस्तान तनाव रोक्न संवादको दबाब

दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग संगठन (सार्क) को अध्यक्षको हैसियत उद्धृत गर्दै परराष्ट्र मन्क्रालयले जारी गरेको वत्तव्यमा परिस्थितिलाई सामान्य बनाउन र वार्ताद्वारा समाधान खोज्न आग्रह गरिएको छ ।

तास खेलमा अप्ठ्यारो पर्दा ट्रमकार्ड खेलेजस्तै वैदेशिक मामिलामा अप्ठ्यारो पर्दा खेल्ने कार्ड हो– शान्तिपूर्ण वैदेशिक सिद्धान्त अवलम्बन । भारत–पाकिस्तान द्वन्द्व बढे त्यसको विभीषिकाले युद्धरत दुई मुलुकलाई मात्र क्षति गर्दैन, त्यसको बाछिटाले हामी छिमेकीलाई पनि पोल्नेछ । दुवै आणविक राष्ट्रबीचको यो तनावलाई संवादमा फर्काउन आग्रह गर्नु हाम्रो आफ्नै सुरक्षाको पनि सरोकार हो । त्यसका लागि छिमेकी मुलुकहरूबीच एकमत कायम गरी छरछिमेकको चासो बरोबर प्रतिविम्बित गरिरहनु र विकसित घटनाक्रमप्रति चनाखो भइरहनुपर्ने भएको छ ।

छिमेकीहरूबीच उत्पन्न तनाव कम गर्ने सन्दर्भमा सार्क बडापत्रको भूमिका हुँदैन, शान्तिका लागि उत्साहित गर्नेबाहेक । भारत–पाक सम्बन्धकै कारण सार्क शिथिल छ । सार्कले युद्ध रोक्न भूमिका खेल्न सक्ने अवस्था छैन । युद्धरत छिमेकीहरूलाई शान्तिपूर्ण वार्ताको टेबलमा बस्न उत्साही पार्नु र पारिरहनु सार्कको सम्भावना ब्युँताउन पनि सान्दर्भिक हुनेछ । यो संगठन स्थापना गर्दा भारत–पाक तनाव कम गर्दै विश्वासको वातावरण बनाउने संयन्त्र होस् भन्ने अनौपचारिक उद्देश्य राखिएको स्मरणीय छ ।

पहिले–पहिले भारत–पाकिस्तान तनाव हुँदा, युद्धमा ओर्लिंदा संयुक्त राज्य अमेरिकाले मध्यस्थकर्ताको भूमिका खेल्थ्यो । अमेरिका र पाकिस्तान नजिक मानिन्थे । भारत र रसिया नजिक भएको ठानिन्थ्यो । विश्व शक्तिको त्यो परिदृश्य फेरिएको छ । अमेरिका र भारत नजिकिएको मानिँदै छ । तैपनि अमेरिकाले भारत–पाकिस्तान तनाव घटाउन मध्यस्थकर्ताको भूमिका खेल्न र समाधान निकाल्न सक्छ । चीन र रसियाले पनि शान्तिका लागि मध्यस्थकर्ताको भूमिका खेल्न सक्छन् ।

भारत–पाकिस्तान तनाव बढ्दै गयो, युद्धभेदी विमानबाट बम वर्षा हुन थाल्यो भने संयुक्त राष्ट्रसंघ चुप लाग्न मिल्दैन । चुप लाग्दैन पनि । यसमा राष्ट्रसंघ सुरक्षा परिषद्को भूमिका हुनुपर्छ । अहिले उनीहरू दुवैतिरका सीमा क्षेक्रमा आत्रमणमा उत्रिएका छन् । शीतयुद्धसँगै परम्परागत युद्धको अवस्थामा प्रवेश गरेका छन् । भारतले पाकिस्तानले आतंकवादीहरूलाई आश्रय दिइरहेको आरोप लगाएको छ भने पाकिस्तानले भारतले कश्मीरमा ‘लाइन अफ कन्ट्रोल’ उल्लंघन गर्दै विवादरहित पाकिस्तानी क्षेत्रभित्र घुसपैठ गरेको आरोप लगाएको छ ।

भारत–पाकिस्तानलाई शान्तिवार्तामा ल्याउन ढिला भए आतंकवादको मुद्दा हुँदै हातहतियारको युद्ध र त्यसबाट आणविक युद्धसम्मको त्रास बढ्नेछ । दुवै देशमा राष्ट्रवादको उत्तेजना बढेको छ । भारतीय र पाकिस्तानी मिडिया आ–आफ्ना प्रधानमन्त्रीलाई उकासिरहेको भान हुन्छ । उनीहरू आफ्नो पक्षको हमला दमदार रहेको दाबी पस्किरहेका छन् । दुवैतिरका मिडिया समाचार र सरकारी अधिकारीहरूका ट्वीट हेर्दा उनीहरू युद्धमा छन् र आफूले जितिरहेका छन् भन्ने दर्शाउन चाहिरहेका छन् ।

भारतमा आम निर्वाचन नजिकिँदै छ । प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले पाकिस्तानमाथि ‘सर्जिकल स्ट्राइक’ को तानाबाना बुनेको आशंका गरिँदै छ । पाकिस्तानमा पनि पूर्वक्रिकेट खेलाडी इमरान खान प्रधानमन्त्री बनेपछि शक्ति निर्माणमा लागेका छन् । उनले पनि भारतलाई ‘देखाइदिने’ नीति लिएका छन् । दुवै नेताले आफ्नो फाइदा होइन, राष्ट्रिय स्वार्थ हेर्नुपर्ने र शान्तिवार्तामा आउनुपर्ने अन्तर्राष्ट्रिय दबाब बढेन भने सबभन्दा धेरै गरिबहरू बस्ने यस क्षेत्रमा प्रगति होइन, क्षति अवश्यम्भावी देखिँदै छ । भारत र पाकिस्तानका नेतृत्वले सुझबुझ पुर्‍याए युद्धको विभीषिका र सत्यानाशतिर जान दिने छैनन् ।