कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२३.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १३४

छडी शिक्षा छाड

सम्पादकीय

न गुरु गोठाला हुन्, न विद्यार्थी चर्न हिँडेका गाईबस्तु । हाम्रा कतिपय शिक्षकले अझै छडी छाडेका छैनन् । विद्यालयमा अनुशासन कायम गर्ने नाममा विद्यार्थीलाई शारीरिक दण्ड दिने बानी हटेको छैन । विद्यालयहरू पूर्ण रूपमा बालमैत्री बन्न सकेका छैनन् । भयरहित सिकाइ अवधारणामै सीमित छ । 

छडी शिक्षा छाड

गुरुले गल्ती गरेको रोल्पाको एउटा घटनाले सबैको आङ सिरिंग बनाइदिएको छ । रुन्टीगढी-८ मगरगोरीस्थित भानु आधारभूत विद्यालयकी एक शिक्षिकाले लट्ठीले हिर्काएर १४ विद्यार्थीको हात भाँचिदिएकी छन् । विद्यालय ढिलो आएका कक्षा एकदेखि पाँचसम्मका विद्यार्थीलाई शिक्षिका लक्ष्मी पुनले एकोहोरो सुम्ल्याएकी थिइन् ।

पाँच विद्यार्थीको नाडीको जोर्नी सुन्निएको, लिगामेन्ट च्यातिएको र हड्डी चर्किएको छ । शिक्षिका पुनलाई होलेरीस्थित इलाका प्रहरी कार्यालयले नियन्त्रणमा लिएर अनुसन्धान थालेको छ । यसअघि पनि उनले एक विद्यार्थीको कानको जाली फुटाइदिएकी थिइन् ।

यस घटनाको सन्देश हो- हाम्रा विद्यालयलाई बालमैत्री बनाउन थप विमर्श आवश्यक छ । सरकारी/गैरसरकारी प्रयास र पैरवी पुग्दो छैनन् । हाम्रा कति शिक्षक विद्यार्थीसँग कडा मिजासका साथ प्रस्तुत हुनुलाई गर्वको विषय ठान्छन् । बालबालिकालाई अंगभंग हुने गरी शारीरिक दण्ड दिन्छन् ।

संयुक्त राष्ट्रसंघ बाल कोष (युनिसेफ) द्वारा गत वर्ष जारी प्रतिवेदनअनुसार हरेक दसमध्ये आठ नेपाली बालबालिकाले अनुशासनका नाममा हिंस्रक घटना भोगेका छन्, आफ्ना बाबुआमा, शिक्षक या अभिभावकबाट । के धनी, के गरिब सबै बालबालिका उस्तै प्रभावित छन् । ७० प्रतिशतभन्दा बढी मनोवैज्ञानिक त्रासबाट पीडित छन् । ५० प्रतिशतले सामान्य दण्ड भोगेका छन् । १४ प्रतिशतले कडा किसिमकै शारीरिक सजाय पाएका छन् । केहीको त ज्यानै गएको छ ।

यस्तो सजाय पाएका बालबालिकामा गहिरो र दीर्घकालीन असर पर्छ । शारीरिक पीडा त छँदै छ, उनीहरूमा व्यावहारिक समस्या पनि देखिन्छ । संज्ञानात्मक विकास अवरुद्ध हुन्छ । सिक्ने क्षमता घट्छ । हीनताबोध र ग्लानिले सताउन थाल्छ । शिक्षकप्रति रिस, घृणा, नकारात्मक भावना पैदा हुन्छ । क्रोध, चिन्ता र भय बढाउँछ । आत्मविश्वास कम हुँदै जान्छ ।

जीवनका चुनौतीहरू सामना गर्ने ताकत गुमाउँछन् । कति त आफू तिरस्कृत भएको सम्झेर असामाजिक क्रियाकलापमा पनि सरिक हुन सक्छन् । कति रातमा तर्सने गर्छन् भने कति उदासी बन्छन् । कतिमा प्रतिशोधको भावना पलाउँछ । हिंसाको पुस्तान्तरण पनि गर्छ ।

विद्यालय छाड्ने दरमा यस्तो हिंसा पनि कारक रहेको अध्ययनहरूले देखाएका छन् । सिक्ने ठाउँमै पिटिने डर हुन्छ भने कोही किन विद्यालय जाओस् । विद्यार्थीलाई अनुशासित र मर्यादित राख्न यसरी दण्ड दिनु आपराधिक कसुर हो ।

बालबालिकाविरुद्धको हिंसा हो । संविधानको धारा ३९ ले ‘बालबालिकालाई घर, विद्यालय वा अन्य जुनसुकै स्थान र अवस्थामा शारीरिक, मानसिक वा अन्य कुनै किसिमको यातना दिन पाइने छैन’ भनेको छ । बालबालिकासम्बन्धी ऐन, २०७५ ले ‘घर तथा विद्यालय जुनसुकै स्थानमा दिइने शारीरिक वा मानसिक दण्ड या अमर्यादित व्यवहार’ लाई बालबालिकाविरुद्धको हिंसा मानेको छ ।

यस्तो कसुर गर्नेलाई ५० हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना र एक वर्षसम्म कैद हुन सक्ने व्यवस्था गरेको छ । शिक्षा नियमावलीले पनि विद्यार्थीलाई शारीरिक वा मानसिक यातना दिन नपाइने भनेको छ ।

ती शिक्षक मात्रै असल हुन् जो विद्यार्थीलाई भयले होइन, प्रेमले सिकाउन सक्छन् । विद्यार्थीमा हीन भावना होइन, आत्मविश्वास जगाउन सक्छन् । आत्मअनुशासन सिकाउन सक्छन् । विद्यार्थीलाई आफ्ना क्रियाकलापको आत्मसमीक्षा गर्न लगाउँछन् । हरेक व्यक्तिले गल्तीबाटै सिक्ने हो ।

विद्यार्थीलाई शिक्षकले प्रेमपूर्वक र तर्कसंगत ढंगले गल्तीबोध गराउन सक्नुपर्छ । यसका लागि शिक्षक साक्षर र संस्कारी हुन जरुरी छ । उनीहरू तनावमुक्त भएरमात्र कक्षाकोठामा प्रवेश गर्नुपर्छ । शिक्षकले साथी र सहयोगी बनेर सिकाउने हो, ठालु बनेर होइन ।

सभ्य, सिपालु र करुणा भएको गोठालो त लट्ठी बोक्दैन, पशु अधिकारबारे थाहा भए पनि, नभए पनि । संसार उज्यालो बनाउन हिँडेका गुरुहरूले भने कहिले लौरो छोड्ने हुन् ?

प्रकाशित : जेष्ठ २२, २०७६ १०:०७
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?