५ करोडको स्याउ बिक्री
विराटनगर — विराटनगर महानगरपालिका–३ की उर्मिला कोइराला स्याउ किन्दै गरेकी भेटिइन् । स्याउ नै किन किन्नुभयो भन्ने जिज्ञासामा उनले भनिन्, ‘दसैंको टीका लगाउन जाँदा खाली हात जाने कुरै भएन, अन्य फलभन्दा गुणकारी भएकाले सबैको रोजाइमा स्याउ नै पर्छ ।’
उनले अरु मान्यजनकोमा कोसेली स्याउ लिएर गएजस्तै उनका घरमा टीका र अशीर्वाद थाप्न आउनेले पनि कोसेलीका रूपमा स्याउ नै लिएर आउने गरेको बताइन् । दसैंमा टीका थाप्न जाँदा स्याउ बोकेर जाने संस्कारै विकास भएको उनले बताइन् । प्रदेश एकमा दसैंको सात दिनमा ५ करोड बराबरको स्याउ बिक्री भएको छ । दसैंमा दुर्गा पूजाको प्रसाद र आफन्तकामा टीका लगाउन जाँदा कोसेली लिएर जाने चलन भएकाले यतिको परिमाणमा स्याउको बिक्री भएको हो । प्रदेश एकमा भारत र चीनबाट स्याउ आयात गरिन्छ । चकलेटी र चाइनिज स्याउ अहिले बजारमा प्रतिकिलो १ सय २० रुपैयाँ छ ।
प्रदेश नम्बर एकका तीन जिल्ला झापा मोरङ र सुनसरीमा यो अवधिमा २६ ट्रक स्याउ बिक्री भएको थोक बिक्रेता नागेन्द्र दासले बताए । उनका अनुसार उनको फर्मबाट मात्रै ११ ट्रक स्याउ बिक्री भएको छ । एक ट्रकमा २२ सय कार्टुन र एउटा कार्टुनमा साढे सात किलो स्याउ हुन्छ । बिक्रेताका अनुसार ४ लाख २९ हजार किलो अर्थात ५ करोड १४ लाख ८० हजार रुपैयाँ बराबरको स्याउ विक्री भएको छ ।
विराटनगर ६ का महमद अली एन्ड ब्रदर्स फ्रुट सेन्टरका सञ्चालक अलीका अनुसार उनी विराटनगरको बजारका लागि मात्रै स्याउ बिक्री गर्छन् । विराटनगरको गुदरी र आसपासको बजारमा मात्रै दसैंमा दैनिक पाँच सय कार्टुन स्याउ बिक्री हुने गरेको बताए । चाडवाड र गर्मीको सिजनमा बढी स्याउ बिक्री हुने गरेको उनले बताए ।
बिजय फ्रुट सेन्टरका विजय चौधरीले स्याउ बिक्री गर्दै आएको ३० वर्ष भयो । अहिले स्याउ बिक्री हुन थालेकोमा उनी दंग छन् । यो दसैंमा उनले मात्र ८ ट्रक स्याउ बिक्री गरे । कोल्ड स्टोरमा अझै एक हजार कार्टुन बाँकी छ । अहिले भारतबाट आयत गरिएको चकलेटी स्याउको सिजन अन्तिम भएकाले अन्य स्याउभन्दा बढी त्यही नै बिक्री भइरहेको उनले सुनाए । अबको दुई सातापछि चाइनिज स्याउले मार्केट लिने उनले बताए ।
नेपाल हिमाली जिल्लाहरूमा फल्ने स्याउ व्यावसायिक रूपमा पूर्वी तराईमा नआउने भएकाले भारत र चीनको स्याउमा निर्भरता रहेको उनले बताए । भारतबाट आयात गरिएको स्याउ आइपुग्छ कहिलेकाहीँ आधा बिग्रिएर आउने भएकाले घाटा सहनुपरेको उनले सुनाए । अहिले सबैले फलमा स्याउनै बढी रोज्ने भएकाले पहिलेको तुलनामा स्याउको बिक्री दसगुनाले बढेको छ ।
कार्टुनमा २० दिनसम्म स्याउ राख्दा नबिग्रने र फ्रिजमा राख्दा दुई महिनासम्म राख्दा पनि स्याउ बिग्रँदैन । ठूलो परिमाणको स्याउ भने कोल्ड स्टोरमा छ महिनासम्म राखेर बिक्री गर्ने गरिएको छ ।
भारत र चीनमा स्याउ बढी फलेको भए त्यसको असर नेपाली बजारसम्म पर्छ । बढी स्याउ फलेको र सिजनमा स्याउ सस्तो हुने र कम फलेको बेला स्याउको मूल्य बढी व्यापारीहरू बताउँछन् । भारत र चीनबाट आयात हुने स्याउ जोगवनी भन्सार भएर विराटनगर आउने अनि सुनसरी, झापा र मोरङका विभिन्न सहरहरूमा वितरण हुने गर्छ ।
पछिल्लो समयमा चाइनिज स्याउ नेपाल हँुदै अवैध बाटोबाट भारतसमेत जान थालेको स्रोत बताउँछ । अफ सिजनमा भारतमा समेत स्याउ अभाव हुने र स्टोरेज गरेको स्याउ महँगो हुने भएकाले सस्तो चाइनिज स्याउको अवैध निकासी हुने गरेको हो ।