१९.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १७०

धार्मिक पर्यटन बन्दै रामभौरी भाठा

भूषण यादव

वीरगन्ज — पहाड वरिपरि घना जंगल । छेउमै बगिरहेको खोला । पहाडमाथि श्री दुग्धेश्वर महादेवको मन्दिर । मन्दिरसम्म पुग्न निर्माण गरिएका तीन सयभन्दा बढी सिँढी ।

धार्मिक पर्यटन बन्दै रामभौरी भाठा

महादेवको दर्शनसँगै पहाडबाट देखिने मनोरम दृश्यले जोकोहीको मन पनि प्रफुल्ल बनाउँछ । पर्साको पटेर्वा सुगौली गाउँपालिकाको रामभौरी भाठास्थित दुग्धेश्वर महादेवको मन्दिरमा यस वर्षको साउन महिनामा ठूलो संख्यामा भक्तजनहरू दर्शन गर्न आए ।

वीरगन्जबाट ४५ किलोमिटर पश्चिम र उत्तरको कुनामा पर्ने दुग्धेश्वर महादेवलाई जल अर्पण गर्न साउन महिनामा दर्शनार्थीको घुइँचो लाग्ने गरेको छ । खोलाको बगर र घाँसे चउरमा एक महिनासम्म मेला लाग्ने गरेको छ । टाढाबाट आएका दर्शनार्थी राति धर्मशाला र खोलाको बगरमा त्रिपाल ओछ्याएर बास बस्छन् । भोलिपल्ट बिहान खोलामा नुहाएर जल लिई महादेवलाई चढाउँछन् ।

मेला समितिका अनुसार यसपालिको मेलामा नेपाल र भारतका करिब २० लाख दर्शनार्थीले दुग्धेश्वर महादेवको दर्शन गरेका छन् । साइकल, मोटरसाइकल, टयाक्टर, जिप र बसलगायतका सवारी साधनमा दर्शनार्थी आएका थिए । पर्सा, बारा लगायत भारतको विहार, उत्तर प्रदेश र झारखण्ड राज्यबाट दर्शनार्थी साउन महिनामा महादेवलाई जल चढाउन आउने गर्छन् । मेलाका लागि सोनवर्षादेखि करिब १२ किलोमिटर सडकको खाल्डाखुल्डी भरिएको अध्यक्षले बिगा चौधरीले बताए ।

‘पुर्खौंदेखि लाग्दै आएको मेलामा जनविश्वास बढदै गएको छ,’ पचगावाका प्रमोद यादव भन्छन्, ‘भक्तजनको मनोकामना पूरा भएपछि मन्दिर परिषरमा अष्ठजाम, भजन, कीर्तन, कथावचन गराउने चलन रहिआएको छ ।’ मेला समितिका अध्यक्ष बिगा चौधरीका अनुसार तत्कालीन राजा सुरेन्द्र वीरविक्रम शाह भ्रमणमा आएका बेला दुग्धेश्वर महादेव चर्चामा आएको जानकारी दिए ।

०४० मा आरक्ष गठन भएपछि उक्त क्षेत्र आरक्षमा गाभियो । ‘दिनप्रतिदिन प्रख्याति कमाउन थालेपछि १२ किलोमिटर घना जंगल छिछोलेर भए पनि श्रद्धालु महादेव दर्शन गर्न आउँछन्,’ अध्यक्ष चौधरीले भने, ‘०५७ सालको साउनदेखि काँवरिया आउन थाले ।’

०६३ सालमा जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा दुग्धेश्वर महादेवको नामले ९ सदस्यीय मन्दिर निर्माण तथा संरक्षण समिति गठन भएको मेला समितिका सचिव गणेश पन्जियार थारूले बताए । उनका अनुसार ०६४ जेठ २२ मा समाज कल्याण परिषद काठमाडौंबाट आबद्धता पत्र समेत प्राप्त भयो । ‘साउन महिनाभरि, माघ पञ्चमी, शिवरात्रि र वैशाखका दिन भक्तजन जल चढाउन आउने गरेका छन्,’ उनले भने, तर, पछिल्लो समय पर्सा वन्यजन्तु आरक्ष निकुञ्जमा परिणत भएपछि महादेव दर्शन र मेला सञ्चालनमा कठिनाइ आएको छ । जंगली जनावरको संरक्षणका लागि ०६७ सालमा रामभौरी भाठाबाट सरकारले स्थानीयको बस्ती सारेको थियो ।

गत वैशाखदेखि पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्जअन्तर्गत दुग्धेश्वर महादेव मन्दिर लगायतको क्षेत्र गाभिएपछि साउने मेला ढिला सञ्चालनमा आएको थियो । सुरुमा मेलालाई निषेध गर्दै आएको निकुञ्जले साउनको तिथिअनुसार मेला सञ्चालनको मौखिक सहमति दिएको थियो । ध्वनि प्रदूषण, होहल्ला तथा वन्यजन्तुलाई नजिस्काउन, जानवरलाई असर गर्ने कुनै क्रियाकलाप नगर्ने, मानवीय क्षति हुन नदिन सचेत गराएको थियो । ‘निकुञ्ज घोषणा भएपछि यसपालि मेला सञ्चालनमा रोक लगाइयो,’ सचिव थारू भन्छन्, ‘दर्शन गरी फर्किने भक्तजनले जानावरलाई कुनै क्षति गर्दैनन् ।’

दुग्धेश्वर महादेवको स्वामित्वमा रहेको क्षेत्रलाई निकुञ्ज मातहतबाट हटाउने पहल गरिने उनले बताए । धार्मिक पर्यटनका हिसाबले जिल्लाकै प्रमुख स्थललाई निकुञ्जमा गाभिएको छ, उनले भने ।

प्रकाशित : भाद्र १०, २०७५ ०९:१०
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा बारम्बार परीक्षार्थीको उत्तरपुस्तिका हराउने गरेको छ। यसको समाधान कसरी हुन्छ?