आमासँग पर्व मनाउन जेलमा

तर चाडपर्व मान्न बिहीबार राजधानीदेखि वीरगन्ज आइपुगेका ७ बालबालिका भने वीरगन्ज कारागारमा प्रवेश गरे । अबको २ साता उनीहरू कारागार भित्रै बस्नेछन् । कैदीबन्दी आमाहरूसँग बसेर उनीहरू चाड पर्व मनाउनेछन् ।

आमासँगै कैदमा परेका बालबालिकालाई शिक्षादिक्षा दिने काम गर्दै आएको संस्था बन्दी सहायता नेपालकी संस्थापक अध्यक्ष तथा सञ्चालिका इन्दिरा राना ती बालबालिका लिएर आई पुगेकी थिइन् । कारागार प्रशासनले महिला कैदीबन्दीका छोराछोरीलाई आमाहरूसँगै बस्ने वातावरण बनाइदियो ।

तीनै बालबालिकामध्येकी एक हुन् १२ वर्षीया रोशनी मण्डल । वीरगन्ज मुर्ली स्थायी घर भएकी उनका बुवा, आमा, काका र काकी समेत कारागारमा कैद सजाय भुक्तान गर्दैछन् । ८ वर्षदेखि बन्दी सहायता नेपाल संस्थाको शरणमा रहेकी उनी वर्षेनी यसरी दसैं बिदा मान्न वीरगन्ज जेल आउने गर्छिन् । उनका सहोदर भाइहरू रोशन र रोहन तथा काकाका छोरा बौवा पनि उनीसँगै बिदा मान्न यसरी जेल बस्न आइपुगेका छन् ।

खुला परिवेशबाट बिदा मान्नका लागि आउँदा पनि जेलमा बस्नु पर्दा नरमाइलो लाग्ने गरेको रोशनी बताउँछिन् । ‘के गर्ने हाम्रो भाग्यमै यही लेखेको रहेछ,’ उनले भनिन्, ‘आमा बुवा भेटन र बिदा काटन आउँदा पनि सधैं हामीले जेल बस्नु परेको छ ।’ अब दुई साता उनीहरू कारागारको अग्लो पर्खालको घेरा भित्रै आआफ्ना आमाहरूसँग बस्ने र दसंै बिदा सक्याएर फर्कनेछन् । पुरुष कारागार तर्फ रहेका आआफ्ना बुवालाई पनि उनीहरूले भेटन पाउनेछन् ।

खुला परिवेशमा पर्व मान्न पाउनुपर्ने उनीहरूको अधिकार र बालस्वतन्त्रता खोसिएपछि उनीहरूको पर्व र पर्व बिदा पनि खल्लो हुने छ । कारागारमा बिदा र पर्व मान्न आउने अधिकांश बालबालिकाका आमाहरूले २० वर्षको कैद भुक्तान गरी रहेकाले यीमध्ये प्राय: सबैको बालापन यसरी नै बितिरहेको छ । उनीहरूमध्ये केहीका बुवा छैनन् । केहीका भए पनि उनीहरूको लालनपालन गर्नुपर्छ भनी उनीहरूलाई जिम्मामा लिई लगेका छैनन् ।

बन्दी सहायता नेपालकी अध्यक्ष रानाले पर्व बिदा भएपछि बालबालिकाहरूले आफ्नो घर परिवार र आमा बुवा खोज्ने भएकाले वर्षेनी आफूहरूले यसरी गृहमा आश्रित बालबालिकाहरूलाई उनीहरूको अभिभावकसँग बस्नका लागि ल्याइदिने गरेको बताइन् ।

‘यी बालबालिका र यिनका अभिभावको आपसमा तालमेल र समझदारी नबिग्रोस् भन्नका लागि पनि यसरी वर्ष दिनमा केही दिन आमाबुवासँगै बस्ने वातावरण मिलाउनु जरुरी छ,’ उनले भनिन्, ‘यसले अभिभावकहरूमा कैद जीवन भुक्तान गरेर निस्केपछि आफ्ना सन्तानका लागि भए पनि फेरि गलत काम गर्नु हुन्न भन्ने मानसिकताको विकास गर्छ, अनि आफ्ना अभिभावकसँग बस्न पाउनु बालबालिकाको पनि अधिकार हो, त्यसको पनि बिचार गरिनुपर्छ ।’

कारागारका सूचना अधिकारी गणेश भण्डारी यसरी कारागारमा बस्न आउने बालबालिकाले पनि राज्यबाट नियम बमोजिम दैनिक सिधा खर्च पाउने बताए । त्यस्तो सिधा खर्च तथा रासन बालबालिकाको उमेरअनुसार हुन्छ । ‘बालबालिकाहरू चाड पर्वमा बिदा मान्न आफ्ना अभिभावसँग बस्न आउँछन् भने हामीले रोक्न मिल्दैन,’ उनले भने, ‘यिनका आमाबुवाहरू नै कारागारमा रहेकाले यिनले अन्यत्र कतै जान नपाउने भएकाले यिनकै सुरक्षा र हितलाई ध्यानमा राखी यिनलाई यहाँ बस्ने वातावरण मिलाएका हौं ।’