फोहोर पानी व्यवस्थापन केन्द्र निर्माण हुँदै

‘प्रदूषित पानीको व्यवस्थापन गरेर, मृत अवस्थामा पुगेका नदीनालालाई पुनर्जीवन दिन सकिन्छ,’ उनले भने, ‘त्यसकारण प्रशोधन केन्द्र विस्तृत अध्ययन भइरहेको छ ।’ सन् २०१३ देखि एसियाली विकास बैंक र ओपेकको ऋण सहयोगमा काठमाडौं उपत्यका फोहोर पानी व्यवस्थापन आयोजना सञ्चालन भइरहेको उनले बताए । आयोजनाको अनुमानित लागत १४ अर्ब रुपैयाँ रहेको छ ।

कुल १८ नगरपालिकालाई समेट्ने गरी हनुमन्ते, मनोहरा, खस्याङखुसङ खोलामा इन्टरसेप्टर ढल निर्माण पनि भइरहेको उनले बताए । ‘नदीका दुवै किनारमा इन्टरसेप्टर ढल बिछ्याउने कार्य भइरहेको छ,’ उनले भने, ‘४५ किमि लामो इन्टरसेप्टर ढल निर्माण हुँदै छ ।’

यी इन्टरसेप्टरबाट ४ स्थानमा निर्माण भइरहेका फोहोर पानी प्रशोधन केन्द्रमा प्रदूषित पानी मिसाइनेछ । भक्तपुरको सल्लाघारी, ललितपुरको कोडकु, धोवीघाट र गुह्येश्वरीमा प्रशोधन केन्द्र निर्माण भइरहेको छ । नदीको पर्यावरण सन्तुलन र जनस्वास्थ्यमा सुधार ल्याउन प्रत्यक्ष भूमिका खेल्ने भन्दै प्रमुख खत्रीले सन् २०१९ को जुन सम्ममा सबै प्रशोधन केन्द्रको निर्माण सम्पन्न हुने बताए ।

प्रशोधन केन्द्र वातावरण मैत्री हुने भन्दै उनले वरपर बोटविरुवा तथा फूलहरू रोपिने बताए । पानी जम्मा हुने स्थानलाई सिमेन्टको ढलानले छोपिने र वर्षातको समयमा हुने ओभरफ्लो पानीका लागि अतिरिक्त पानी सञ्चय गर्ने पर्याप्त ठाउँ पनि बनाइने उनले बताए ।

प्रत्येक प्रशोधन केन्द्रको क्षमता अलगअलग रहेको भन्दै उनले उपत्यकाका अन्य स्थानमा पनि प्रदूषित पानी प्रशोधन केन्द्रको विस्तृत अध्ययन भइरहेको बताए । गुह्येश्वरीमा दैनिक १ करोड ६२ लाख लिटर, सल्लाघारीबाट दैनिक १ करोड ४२ लाख लिटर, कोडकसमा दैनिक १ करोड ७५ लाख लिटर र धोवीघाटमा दैनिक ३ करोड ७० लाख लिटर प्रदूषित पानी प्रशोधन गर्न सकिने आयोजनाले जनाएको छ ।

मेलम्चीको खानेपानी आयोजनासँगै यी प्रशोधन केन्द्र निर्माण गर्नुपर्ने उनले बताए । ‘उपत्यकाको जनसंख्या बढ्दो छ,’ उनले भने, ‘प्रत्येक घरबाट निस्कने फोहोर पानी व्यवस्थापन गर्ने ठाउँ छैन ।’ २०६८ को जनगणनाअनुसार उपत्यका जनसंख्या करिब ३० लाख जति छ ।

तर दैनिक चलायमान जनसंख्या भने झन्डै ७० लाख रहेको काठमाडौं महानगरका प्रवक्ता ज्ञानेन्द्र कार्कीले बताए । ‘बहाल बस्नेको र दैनिक राजधानी आउनेको तथ्यांक हेर्दा उपत्यकाका तीनवटै सहरमा ७० लाख जनसंख्या होला,’ उनले भने, ‘ती जनसंख्याले उत्पादन गरेको दूषित पानी विसर्जन गर्न ढल प्रणाली र प्रशोधन केन्द्र बलियो हुनपर्छ, यसै अन्तर्गत निर्माण भइरहेका छन् ।’ हाल उपत्यका प्रदूषित पानी प्रशोधन केन्द्र एउटा मात्र रहेको छ ।