बागलुङ — यहाँका दुईटा ठूला आयोजना १८ वर्षदेखि अझै अपूरा छन् । क्रमागत योजनामा पर्याप्त बजेट नआएपछि यस्तो भएको हो ।
रायडाँडा र बुर्तिबाङ खानेपानी आयोजना निर्माण सम्पन्न नहुँदा स्थानीयले पानीका लागि सास्ती खेप्नु परिरहेको बताएका छन् । राष्ट्रिय योजना आयोगबाट स्वीकृत भएर आएका योजनामै बजेट अपुग भएपछि अपूरा आयोजना कहिले सम्पन्न हुने भन्ने टुंगो पनि छैन । खानेपानीकै समस्याले कतिपयले बसाइँ सरिसकेको समेत स्थानीयले गुनासो गरे ।
निर्माण थालनी हुँदा १ करोड ८० लाख लागत रहने भनिएको रायडाँडा खानेपानी आयोजनाको लागत २ करोड ९० लाख पुगिसकेको डिभिजन प्रमुख पूर्णप्रसाद उपाध्यायले बताए । ‘उतिबेला बजेट आएर बनाउन पाएको भए धेरैले राहत पाउने थिए, अपूरै भएकाले अहिलेसम्म समुदायलाई हस्तान्तरण गर्न पाइएको छैन,’ उनले भने, ‘कनिका छरेजस्तो बजेटले आयोजना पूरा हुँदैनन् । उपभोक्ता बसाइँ सरेर कतिपय धारा नै बेकामे हुने अवस्थामा पुगिसके ।’
रायडाँडाका लागि ७ वटा सहआयोजना बनाएर काम भएको थियो । तीमध्ये ५ वटा पूरा भए पनि दुईवटा अझै अपूरै छन् ।
चालु वर्षका लागि २१ लाख रुपैयाँको बजेटमा त्यहाँ काम भइरहेको छ । तर, कम्तीमा ३० लाखसम्म बजेट भए मात्रै निर्माण सम्पन्न हुने अवस्था छ । ‘त्यसैले यो वर्ष पनि सम्भव छैन,’ उनले भने, ‘बर्सेनि आयोजना थपिँदै जाने र सबैमा थोरै बजेट मात्र विनियोजन हुने समस्या छ ।’ जिल्लाबाट गएका योजना छाडेर केन्द्रबाट रातो किताबमा योजना पर्ने समस्याले आयोजनाहरू प्रभावित भएको उनले टिप्पणी गरे ।
त्यस्तै बुर्तिबाङ बजारका लागि खानेपानी पुर्याउन २०५६ सालमा निर्माण थालिएको आयोजना पनि अहिलेसम्म पूरा भएको छैन । लामो दूरी र ठूलो आयोजना भए पनि बजेट अभावले अलपत्रजस्तै भइरहेको उनले बताए । बजेट अभावले निर्माण सम्पन्न हुनै नसक्ने, हरेक वर्ष लागत बढ्ने समस्या भएपछि नगरपालिकाले रिजर्भ ट्यांकी बनाएर चालु वर्षभित्रै सक्नेगरी दुवै पक्षबाट काम भएको ढोरपाटन नगरपालिकाका प्रमुख देवकुमार नेपालीले बताए । ‘रिजर्भ नबनाए पुग्दैन, केन्द्रीय बजेटको भर पर्दा अझै कहिले खान पाउने हो थाहा नभएपछि हामीले पनि पहल गरेका छौं,’ उनले भने, ‘अन्य स्रोत खोजेर बढदो जनसंख्यालाई पानी खुवाउने तयारी गर्दैछौं ।’
एकजनाको विवादले ८ सय घर प्रभावित
बडिगाढ गाउँपालिकाको ग्वालिचौरमा खानेपानी आयोजना निर्माण सम्पन्न भएपछि एक घरपरिवारको अवरोधले ८ सय घरमा लगिएको खानेपानी अवरुद्ध भएको छ । ग्वालिचौर भकभके खानेपानी आयोजनाको निर्माण सम्पन्न भएर इन्टेकमा पानी खसाल्ने समयमा स्थानीय प्रेमलाल खरेल र उनका छोराहरू विष्णु र नारायणले अवरोध गरेपछि दुई करोडको आयोजना अलपत्र परेको छ । निर्माण सम्झौता गर्ने समयदेखि सबै काम सकिँदासम्म सहमति गरेका खरेल परिवारले सम्पन्न भएपछि आफूहरूको जग्गाको पानी लगिएको भन्दै अवरोध गरेका हुन् । उनीहरूले उक्त पानी लैजाने भए आफ्नो घरमा नि:शुल्क र निजी धारा बनाइदिनुपर्ने, मुआब्जा दिनुपर्ने र आफ्नो घरसम्म मोटरबाटो खनिदिनुपर्नेजस्ता माग गरेको इन्जिनियर जनकराज गौडेलले बताए । ‘जग्गाको नजिक पर्छ भनेर आफ्नै हो भन्ने प्रवृत्तिले खानेपानीको आयोजना अलपत्र पार्न नहुने हो,’ उनले भने, ‘राजनीतिक नेतृत्व, गाउँपालिकासमेतको उपस्थितिमा सहमतिको प्रयास भइरहेको छ ।’ उक्त आयोजनाले ग्वालिचौरका ८ सय घरमा खानेपानी पुर्याउने लक्ष्य राखेको छ ।
एक घर एक धारा
लामो समयसम्म निर्माण सम्पन्न नहुने समस्या हटाउन र स्थानीयको लगानी पनि थप गर्न डिभिजनले चालु आर्थिक वर्षदेखि एक घर एक धाराको काम थालेको छ । त्यसका लागि उपभोक्ताले पनि लगानी गर्नुपर्छ । ‘रिर्जभ ट्यांकी निर्माण गर्ने र व्यक्तिगत धारा बनाएर घरघरमा वितरण गर्ने योजना अनुसार काम थालिसक्यौं,’ डिभिजन प्रमुख उपाध्यायले भने, ‘अहिलेसम्म झन्डै ६ हजार निजी धारा निर्माण भइसकेका छन् ।’ बागलुङ बजारमा ४ हजार निजी धारा छन् भने बलेवाको नारायणस्थान र पैयुँपाटामा १ हजार, गलकोट, मालिका लगायतमा थप १ हजार धारा बनिसकेका छन् ।
सार्वजनिक धारा भएकै स्थानमा पनि घरघरमै पाइप जोडेर लैजाने गरेकाले निजीको विकल्प नभएको उपाध्याय बताउँछन् । निजीमा जाँदा राजस्व संकलन हुने, चुहावट रोकिने र नियमित मर्मत गर्न सकिन्छ । चालु वर्ष जिल्लामा ७२ वटा खानेपानी आयोजना निर्माणाधीन छन् । ती सबैलाई निजी धाराकै प्रक्रियामा लैजान लागिएको हो । निजी धारामा जाँदा उपभोक्ताले मिटर जडानलगायत ३ हजारदेखि ५ हजार रुपैयाँसम्म शुल्क तिर्नुपर्छ । धारा जोडे पनि मासिक तोकिएको शुल्क नियमित तिर्नुपर्छ ।
प्रकाशित : फाल्गुन २, २०७४ ११:१८
