क्रसर उद्योग मापदण्डविपरीत

नगरपालिका क्षेत्रमा रोडा, ढुंगा उद्योग स्थापना गर्न नपाइने भए पनि अधिकांशले मापदण्डविपरीत काम गरिरहेको विवरणमा छ ।

पृथ्वी राजमार्ग छेउमा शुक्लागण्डकी २ को खनाल गिटी बालुवा उद्योग, यसो शान्ति कंक्रिट स्टोन, सिद्धेश्वर एग्रिगेट एन्ड कंक्रिट ब्लक उद्योग, हारती एग्रिगेट इन्ड्रस्ट्रिज मापदण्डविपरीत सञ्चालनमा रहेको जिल्ला घरेलु तथा साना उद्योग तनहुँले जनाएको छ । त्यसैगरी क्वालिटी ग्रिट एन्ड क्रसर उद्योग क्रसर, महालक्ष्मी एग्रिगेट इन्ड्रस्ट्रिज, शुक्लागण्डकी ७ को शिवशक्ति ढुंगा, बालुवा क्रसर उद्योग र वडा ६ को थापा एग्रिगेट उद्योग पनि मापदण्डविपरीत सञ्चालनमा छन् ।

म्याग्दे गाउँपालिका ४ को सेतीदोभान ब्लक एण्ड एग्रिगेट उद्योग र ५ को ढोरवाराही एग्रिगेट इन्ड्रस्ट्रिज पनि मापदण्ड विपरीत छन् । आबुखैरेनी गाउँपालिका २ को छिम्केश्वरी रोडाढुंगा उद्योग र ३ को एसजी रोडाढुंगा उद्योग पनि मापदण्डविपरीत सञ्चालनमा रहेको जिल्ला घरेलु तथा उद्योगका प्रमुख रामबहादुर रानाले बताए । ‘घरेलु तथा उद्योगमा दर्ता गरिए पनि परिमार्जित सर्त तथा मापदण्डअनुसारका छैनन््,’ उनले भने, ‘क्रसर उद्योगको विवरण प्रशासन कार्यालयमा पठाइएका छौं ।’ शुक्लागण्डकीकै अरू दुई क्रसर दर्ता नै नभई सञ्चालनमा रहेको उनले बताए ।

जिल्लामा सञ्चालित रोडा, ढुंगा तथा क्रसर उद्योगको विवरण प्रशासन कार्यालयमा झिकाइएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी भरतकुमार शर्माले बताए । ‘विवरणलाई सूक्ष्म ढंगले अध्ययन गर्छौं,’ उनले भने, ‘मापदण्डविपरीत भेटिएकालाई प्रचलित कानुनअनुसार कारबाही हुन्छ ।’ स्थलगत अनुगमनको तयारी भइरहेको उनले बताए ।

सर्वोच्च अदालतको २०६७ साउन २१ को आदेश तथा वातावरण मन्त्रालयको ०६७ भदौ २३ को निर्णय र मन्त्रिपरिषदको ०७० भदौ १७ को निर्णय बमोजिमको मापदण्ड तथा शर्तको कार्यान्वयनअनुसार तनहुँमा सञ्चालित सबै क्रसर उद्योग मापदण्डविपरीत देखिएका हुन् । मापदण्डमा क्रसर उद्योग सञ्चालन गर्दा प्रारम्भिक वातावरण परीक्षण (आईईई) प्रतिवेदनमा उल्लेखित सबै बुँदा अनिवार्य पालना गर्नुपर्ने, क्रसर मेसिनका लागि सेड राख्नुपर्ने, बफर जोनमा वृक्षरोपण गर्नुपर्ने र घनाबस्तीबाट कम्तीमा २ किलोमिटर पर उद्योग स्थापना गर्नुपर्ने हुन्छ । तर, उद्योगहरूले वातावरणीय मापदण्डको पालना गरेका छैनन् ।

यसैगरी क्रसर मेसिन राखिएको स्थानबाट कम्तीमा सय फिटको रेडियसको जग्गा उद्योगले प्रयोग गर्ने व्यवस्था गर्नुपर्ने र यसका लागि नापी कार्यालयबाट प्रमाणित नक्सामा २ सय फिट लम्बाइ र २ सय फिट चौडाइका एउटै चक्लाको जग्गा हुनुपर्ने उल्लेख छ । नियमन गर्ने निकायको निष्क्रियताको फाइदा क्रसर उद्योगले लिएका हुन् । क्रसर उद्योगहरू लामो समयदेखि सञ्चालनमा रहे पनि सरकारी अधिकारीले स्थलगत अनुगमनसमेत गरेका छैनन् । रोडा, ढुंगा उद्योग सडक, खोलाको किनाराबाट ५ सय मिटर पर, शिक्षण संस्था, स्वास्थ्य संस्था, सांस्कृतिक र पुरातात्त्विक महत्त्वका स्थान, सुरक्षा निकाय, निकुञ्ज र आरक्षण, घनाबस्तीबाट २ किमिभन्दा पर हुनपर्ने प्रावधान छ । अधिकांश खोला किनारमै छन् । नजिकै घनाबस्ती छन् ।

पक्की पुलबाट ५ सय मिटर, हाइटेन्सन लाइनबाट सय मिटर र अन्तर्राष्ट्रिय सीमाबाट एक किलोमिटर टाढा हुनुपर्ने मापदण्डमा उल्लेख छ । छरछिमेकलाई बाधा नपुर्‍याई उद्योग सञ्चालन गर्नुपर्ने, सञ्चालन गर्दा उद्योगमा भइरहेको काम कारबाहीलाई मुख्य सडकबाट नदेखिने हुनुपर्ने, धूलोलाई बाहिर निस्कन नदिन उद्योग चल्दा पानी छर्की नियन्त्रण गर्ने प्रविधि जडान हुनुपर्ने र वायु एवं ध्वनि प्रदूषणको सम्बन्धमा राष्ट्रिय गुणस्तर तयार भएपछि उक्त गुणस्तरअनुसार प्रदूषण नियन्त्रण गर्नुपर्ने उल्लेख भए पनि यहाँ सञ्चालित उद्योगले कार्यान्वयन गरेको अवस्था छैन ।