बढ्यो च्याङ्ग्राको भाउ

‘पोहोरपरार मुस्ताङ र म्याग्दीको सिमानामा मात्रै तिर्दा हुन्थ्यो,’ उनले भने, ‘अहिले पाइलैपिच्छे कर तिर्नुपर्छ । मुस्ताङबाट ९ सय किलोमा ल्याएको च्याङ्ग्रा यहाँ आइपुग्दा हजार नाघ्छ ।’ प्रतिगोटाको उनले कर मात्रै पाँच सयभन्दा धेरै तिर्नुपरेको गुनासो गरे । ‘फाइदाकै लागि यत्रो दु:ख गर्ने हो,’ अर्का व्यापारी सन्दीप श्रेष्ठले भने, ‘हामीले घाटा खाएर भएन । तिरेको कर ग्राहकलाई नै जोड्ने हो ।’

मुस्ताङबाट पर्वतसम्म च्याङ्ग्रा ल्याउँदा मुस्ताङकै तीन स्थानमा कर तिर्नुपरेको व्यवसायीले गुनासो गरे । त्यसबाहेक म्याग्दीको तातोपानी, दाना, अन्नपूर्ण गाउँपालिका र पर्वतको सिमानामा समेत कर तिर्नुपरेको व्यवसायी रामु श्रेष्ठले बताए । ‘प्रहरीले समेत परीक्षण नगरेको भन्दै दु:ख दिन्छ,’ उनले भने, ‘यसपालि अलि सस्तो हुन्थ्यो । करैकरले महँगो भयो ।’ यो सिजनमा ज्युँदो च्याङ्ग्राकै प्रतिकिलो ९ सय रुपैयाँसम्म पर्ने व्यवसायीहरूले बताएका छन् ।

कतिपय व्यवसायीले च्याङ्ग्रा महँगिएकै कारण यो वर्ष कारोबारै नगरेको बताएका छन् । विगतमा सात वर्षसम्म लगातार मुस्ताङबाट च्याङ्ग्रा ल्याएर कुश्मामा बेच्दै आएका शंकर केसीले योपटक भाउ बढेको बुझेर कारोबार नगरेको बताए । ‘लोकल बोका खरिदेर बेच्दा एउटाकै पाँच/सात हजार फाइदा हुन्छ,’ उनले भने, ‘च्याङ्ग्रामा रहर मात्रै होला जस्तो भएर कारोबारै नगरेको ।’ स्थानीय खसीबोका ज्यँुदो प्रतिकिलो ४ सयदेखि ४ सय ५० मा पाइन्छ । व्यापारीले मासु प्रतिकिलो ८ सय ५० देखि हजार रुपैयाँमा बिक्री गर्छन् । तर, च्याङ्ग्रा ज्युँदोमै ९ सयसम्म पर्ने भएपछि व्यवसायी त्यसतर्फ आकर्षित छैनन् ।

उपभोक्ताहरूले पनि च्याङ्ग्राको भाउ चुलिएपछि खरिदमा खासै चासो देखाएका छैनन् । ‘च्याङ्ग्राको भाउ अचाक्ली बढेछ,’ कुश्माका ऋषिबहादुर थापाले भने, ‘पोहोर १५/१७ हजारका च्याङ्ग्रा अहिले २८/३० हजार घटी छैनन् ।’ व्यवसायीले १२ देखि १५ किलोका च्याङ्ग्रालाई २२ देखि २८ हजार भनेको उनले बताए । स्थानीय खसीबोकाको मासु एक हजारमा खाइरहेका उपभोक्तालाई च्याङ्ग्राको मासुको मूल्य दोब्बर पर्ने भएपछि तर्सिएका छन् ।

विशेषगरी दसैंका लागि मुस्ताङी भेडा–च्याङ्ग्राको माग बढी हुने गर्छ । मुस्ताङीहरूले वर्षभरि पालेका च्याङ्ग्रा दसैंमा बेचेर वर्षभरिका लागि आम्दानी गर्छन् । चिसो हावापानीमा हुर्किएर हिमाली जडीबुटी खाएको हुनाले च्याङ्ग्राको मासु स्वादिलो, स्वस्थकर र शक्तिवद्र्धक हुने उपभोक्ताहरूको विश्वास छ । वर्षाको खेतीपातीबाट फुर्सदिला बनेका सर्वसाधारण दसैंमा च्याङ्ग्राको मासु खानाले शक्ति बढ्ने र स्वास्थ्यलाई फाइदा पुग्ने विश्वास गर्छन् ।