एक घर, एक टनेल
पर्वत — गाउँमा मोटरबाटो पुगेपछि महाशिला ५ लुङ्खुको देउराली बजारमा हिमलाल अधिकारीले २०६३ सालदेखि किराना र तरकारी पसल शुरु गरेका थिए । उनले पसल शुरु गर्नेबेला गाउँमा खानेपानीको अभाव थियो ।
चैतबैशाखको खडेरीमा हरियो तरकारी आँखाले देख्न समेत मुस्किल । भर्खरभर्खर पोखराबाट लुङ्खुसम्म आउने यात्रुबाहक बसमा पोखराबाट हरियो तरकारी ल्याएर बेच्दा उनको पसलमा किन्नेको भिड लाग्थ्यो । प्रायः दैनिकजसो पोखराका मन्डी डुल्दै तरकारी छानेर ल्याएर बेच्ने उनको दैनिकी थियो । त्यो क्रम पसल शुरु गरेको १० वर्षसम्म चल्यो । गएको २ वर्षदेखि उनको दैनिकी बदलिएको छ ।
गाउँपालिकाको दोस्रो गाउँसभाले एक घर, एक टनेल कार्यक्रम शुरु गरेपछि उनले घरमै तरकारी फलाउन थाले । तरकारी खरिद गर्न पोखरा जानुपर्ने समय टनेलभित्रै खर्चन थाले । व्यवसायिक तरकारी उत्पादन गर्न थालेका उनले गतवर्ष देखि पोखराबाट तरकारी ल्याउन छोडेका छन् ।
गाउँपालिकाले निशुल्क दिएको टनेलमा अधिकारीले तरकारी फलाउँछन् । उनले गत वर्षदेखि आफुले वारीमा उत्पादन गरेको तरकारी अहिले बजार पठाउन थालेका छन् । तर, उनलाई अहिले तरकारी बेच्न भने समस्या छ । पहिला पसलमा तरकारी किन्न आउने ग्राहक अहिले उल्टै झोला र डोकोमा तरकारी लिएर उनको पसलमा बेच्न आउँछन् ।
महाशिला गाउँपालिकाको लुंखुमा आएको परिवर्तनले अधिकारीलाई केही नोक्सान भए पनि समग्र गाउँलेलाई भने धेरै राम्रो प्रभाव पारेको छ । गाउँपालिकाले घरघरै प्लास्टीकका टनेल बितरण गर्न थालेपछि गाउँपालिकाभरका करिव १२ सय परिवारले तरकारी खेती लगाउन थालेका छन् । महाशिला–४ पाखपानीकी अनिता पौडेलले गाउँपालिकाले दिएको टनेलभित्र तरकारी फलाएर घरखर्च चलाएकी छिन् । उनले बढि भएको उत्पादन बजार पठाउँछिन् । ‘पहिला हरियो तरकारी खान बजारकै भर पर्नुपर्थ्यो,’ अनिताले भनिन्, ‘अहिले किन्न परेको छैन । बढी भएको बेचेर घरखर्च चलेको छ ।’
गाउँपालिकाले दोस्रो गाउँसभाबाट पारित गरेको एक घर एक टनेल कार्यक्रम मार्फत यहाँका स्थानीयले घरघरै तरकारी फलाउन थालेका हुन् । यो कार्यक्रम अन्तर्गत किसानलाई आवश्यक टनेल निःशुल्क दिने गरिएको छ । किसानलाई तरकारी उत्पादन सम्वन्धि तालिम, रोगकिरा नियन्त्रणको निशुल्क परामर्श र ढुवानीका लागि अनुदान गाउँपालिकाले उपलब्ध गराउँदै आएको छ । किसानलाई आवश्यक पर्ने बिउ समेत कृषि प्राविधिकले सिफारिस गरि अनुदानमा उपलव्ध गराउँछन् । स्थानीय सरकारले कृषिमा सहयोग गरेपछि गाउँले तरकारी खेतीतर्फ हौसिएका हुन् ।