१७.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १६३

दृष्टिविहीन विद्यार्थीलाई समस्या

माधव अर्याल

पाल्पा — रिब्दीकोट गाउँपालिका–५ का सन्दीप थापा दृष्टिविहीन हुन् । उनी तानसेन नगरपालिका–९ मा रहेको दमकडा माविमा कक्षा ११ मा पढ्छन् ।

दृष्टिविहीन विद्यार्थीलाई समस्या

रामपुर नगरपालिका २ की सीता कुमाल पनि सोही विद्यालयमा कक्षा ९ मा पढछन् । यिनीहरूलाई गणित र विज्ञान विषयले समस्या निम्तिएको छ । ‘प्रविधिले शिक्षण गर्ने शैक्षिक सामग्री विकास गरेको छ,’ सीताले भनिन्, ‘तर, ती सामग्रीसम्म हाम्रो पहुँच छैन ।’


सन्दीप र सीता मात्र होइन, यहाँ अध्ययन गर्ने २७ जना दृष्टिविहीनका समस्या उस्तै छन् । पढाइमा अब्बल उनीहरूलाई कक्षा १० सम्म विज्ञान र गणित विषय निकै समस्या भयो । अहिले भने उनीहरूमा त्यस्तो समस्या छैन । ‘अन्य विषयभन्दा धेरै समस्या विज्ञान र गणित नै हो,’ सीताले भनिन्, ‘ज्यामिति तथा विज्ञानको चित्रात्मक विषयवस्तुमा समस्या हुन्छ ।’


दृष्टिविहीन विद्यार्थीलाई गणित पढाउन र बुझाउन मुस्किल हुने गरेको शिक्षक धनपति गैरेले बताए । गणित र अंग्रेजी बुझाउन सकियो भने अरू समस्या छैन । गणितमा ज्यामितिका चित्रहरू र बीजगणित बुझाउन कठिन पर्ने उनले बताए ।


एक विद्यार्थीलाई वार्षिक ५ हजारदेखि ४० हजार रुपैयाँसम्म सरकारले सुविधा दिने प्रधानाध्यापक मोहनप्रसाद सापकोटाले बताए । ‘सरकारले १० जना विद्यार्थीलाई मात्र त्यस्तो सुविधा दिन्छ,’ उनले भने, ‘सरकारी कोटा नै त्यत्ति हो । अन्य १७ जनालाई विद्यालय आफैंले सुविधा दिएर राखेको छ ।’


०५२ सालमा विद्यालयका पूर्वप्रधानाध्यापक राधाकृष्ण शर्माको सोचले विशेष शिक्षा सुरु भएको हो । सरकारले सोच लिनुअघि नै यहाँ दृष्टिविहीनलाई राखेर पढाउन थालिएको थियो । ‘हाम्रो सोचलाई विभिन्न क्षेत्रबाट सहयोग भएर नै पूरा गरेका हौं,’ पूर्वप्रधानाध्यापक शर्माले भने, ‘अहिले पनि एक छाक भोजन र अक्षयकोषका लागि सहयोग जुटदै छ ।’


यहाँ समुदायसँग एक छाक भोजन खुवाउने कार्यक्रमबाट दृष्टिविहीन कक्षा सुरु भएको हो । छात्रावासका लागि सरकारको कुनै कार्यक्रम नहुँदा समस्या झेल्नु परेको प्रधानाध्यापक सापकोटाले बताए । दुई–तीन तला माथि पुगेर दृष्टिविहीनहरूले बस्नुपर्छ । खाना खान र पढ्न तल झर्नुपर्छ । विद्यार्थीलाई पर्याप्त शैक्षिक सामग्री अभाव छ । यसमा सरकारको सहयोग छैन ।


विद्यालय आफैंले विभिन्न क्षेत्रबाट सहयोग जुटाएर कम्तीमा एक सेट त्यस्ता शैक्षिक सामग्री ल्याएको छ । शिक्षकले पढाएका बेला ध्यान दिएर सुनेकै भरमा परीक्षा दिनुपर्ने अवस्था रहेको विद्यार्थी सन्ध्या पराजुलीले बताइन् । ‘लेख्ने स्लेट नेपालमा नबन्ने भएकाले पनि समस्या छ,’ उनले भनिन्, ‘स्टाइलस हरायो भने पनि समस्या हुन्छ ।’


गणितको समस्या समाधान गर्न विकसित मुलुकमा कम्प्युटरबाट सिकाइ हुन्छ तर यहाँ भने त्यो प्रविधि आइसकेको छैन । दृष्टिविहीन विद्यार्थीले सुनेकै भरमा पाठ्यपुस्तकको पाठ आफूहरूले बुझ्न नसक्दा समस्या छ । ‘सँगै बसेका साथीहरूले किताब हेरेर पढ्छन्,’ उनले भनिन्, ‘हामीले पढ्ने पुस्तक छैनन् । भए पनि निकै कम छन् ।’ शिक्षकले पढाएका बेला ध्यान दिएर सुनेकै भरमा सिक्नुपर्ने हुन्छ । यहाँ ब्रेल लिपि सिक्दै गरेका ५ जना छन् । कक्षा ३ मा १, ६ मा १, ७ मा १, ९ मा २ र १० मा १ विद्यार्थी अध्ययन गर्छन् ।


कक्षा ११ मा ९ र १२ मा ६ जनाले अध्ययन गर्छन् । दृष्टिविहीन शिक्षक कृष्णप्रसाद पराजुलीका अनुसार विद्यार्थीलाई विज्ञान र गणित विषय पढाउन सहज छैन । तर पनि अहिलेसम्म दृष्टिविहीनले राम्रो नतिजा ल्याएको उनले बताए । ‘सरकारको सहयोग थोरै छ,’ उनले भने, ‘तर, समुदायको सहयोग धेरै भएकाले नै हामीले धेरैलाई शिक्षाको उज्यालो दिन सकेका छौं ।’


नेपाली माध्यमबाट छापिएको पुस्तक दृष्टिविहीनलाई काम लाग्दैन । नेपाल अपांग संघ र नेत्रहीन संघले पठाएका केही ब्रेललिपिका सामग्रीबाहेक सरकारले व्यवस्था गर्न सकेको छैन । केही सामग्री विद्यालय आफंैले पनि किनेको छ । जिल्लामा दृष्टिविहीन विद्यार्थीको पढाइ हुने एक मात्र विद्यालय हो यो । यस विद्यालयमा नि:शुल्क खाने र बस्ने सुविधासहित दृष्टिविहीनले अध्ययन गर्न पाउँछन् ।


‘अझै पनि कहींकतै छन् भने हामीले दु:ख–सुख गरेर पढाउने छौं,’ प्रधानाध्यापक सापकोटाले भने, ‘सरकारले छात्रावासका लागि सहयोग गरिदिए हुन्थ्यो ।’ २०६३ सालदेखि यस विद्यालयबाट दृष्टिविहीनले एसएलसी/एसईई परीक्षा दिन थालेका हुन् । ‘अहिलेसम्म सबैजना एसएलसी/एसईई पास भएका छन्,’ उनले भने ।


पाल्पाली सेवा समाजको सहयोग

दमकडा माविमा दृष्टिविहीन इकाइलाई पाल्पाली सेवा समाज दोहा–कतारले गत आइतबार अक्षयकोषका लागि सहयोग गरेको छ ।


समाजका यहाँस्थित प्रतिनिधि भरत खत्री, यमबहादुर विक, कृष्णबहादुर सारूलगायतले १ लाख ११ हजार १ सय ११ रुपैयाँ दृष्टिविहीन कक्षा सञ्चालनका लागि सहयोग गरेका हुन् । उनीहरूले विद्यालयका प्रधानाध्यापक मोहनप्रसाद सापकोटालाई रकम हस्तान्तरण गरे । कार्यक्रममै दृष्टिविहीनलाई सहयोगका लागि कृष्णबहादुर सारूले १ हजार नगद सहयोग गरे ।


जिल्लाबाट कतार पुगेका पाल्पालीको समूहले एक/एक रियल जम्मा गरेर निर्माण गरेको कोषबाट विद्यालयलाई सहयोग गरेको समाज दोहा–कतारका अध्यक्ष ईश्वर काफ्लेले बताए । ‘दृष्टिविहीन विद्यार्थीलाई केही सहयोग पुगोस् भनेर यसरी रकम पठाएका हौं,’ काफ्लेले भने, ‘सानो सहयोगबाट विद्यालयलाई केही सहयोग पुग्छ भन्ने लागेको छ ।’

प्रकाशित : पुस ६, २०७५ ०९:५७
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?