३२ सिँचाइ योजना अलपत्र

योजनामा प्रदेश सरकारबाट बजेट थपेको छैन । ५० प्रतिशत निर्माण सम्पन्न भइसकेको योजनाको नहरमा अगामी वर्ष पानी सञ्चालन हुने अवस्था थियो । बजेटको अभावमा योजना अलपत्र पर्ने देखिएको छ । ठेकेदार कम्पनीले २ करोड बराबरको काम सम्पन्न भइसकेकाले भुक्तानीका लागि ताकेता गरिरहेको छ । हालसम्म भुक्तानी ४८ लाख मात्रै भएको छ । यस्तो अवस्थामा ठेकेदार कम्पनीले पाउनुपर्ने रकम नपाउँदा निर्माण कार्य बीचमै अलपत्र छोडिदिने जोखिम बढेको डिभिजन कार्यालयका एक इन्जिनियरले बताए ।

पिरुवा सिँचाई योजना एउटा उदाहरण मात्र हो । कैलाली जिल्लामा साना ठूला गरी ३२ वटा सिँचाइ योजना क्रमागत रूपमा संचालनमा रहेका छन् । लक्ष्य अनुरूपको बजेट निकासा नह‘ँुदा जिल्लामा १ अर्बभन्दा बढी लगानीमा निर्माण भइरहेका सिँचाइ योजनाको अलपत्र पर्ने भएका छन् ।

सरकारले उक्त क्रमागत योजनामा अािर्थक वर्ष २०७५/०७६ मा ८ करोड मात्रै विनियोजन गरेको छ । २० करोड लागतमा निर्माण हुने भनिएको खुरखुरिया सिंँचाइ योजनामा ८ लाख ४८ हजार बजेट विनियोजित भएको छ । जुन अघिल्लो आर्थिक वर्षको तुलनामा ८ गुना कम हो । यही हाराहारीमा बजेट विनियोजित हुँदै गएमा ‘नातिको पाला’ सम्म पनि यो योजना सम्पन्न हुन हम्मे पर्ने प्राविधिक बताउँछन् ।

गत आर्थिक वर्षमा भने ७८ लाख ८३ हजार बजेट विनियोजित भएको थियो । यो योजनाको ‘कमाण्ड एरिया’ गौरीगंगा नगरपालिका–४ मा ६ सय हेक्टर पर्छ । यो पुन: निर्माण योजना हो । निर्माण सम्पन्न भएको तीन वर्षपछि ०६६ को बाढीले इन्टेक भत्काएपछि नहरमा पानी सञ्चालन हुन सकेको छैन ।

गौरीगंगा नगरपालिका प्रमुख भीमबहादुर देउवा उक्त सिँचाइ योजनामा परेको बजेटप्रति असन्तुष्ट छन् । ‘२० करोडको योजनामा ५/७ लाख बजेट दिने हो भने योजना कहिल्यै पूरा हुन सक्दैन’ उनले भने, ‘ यो भनेको पैसाको चुहावट मात्रै गरेको हो । सदुपयोग हँुदैन ।’

त्यस्तै सिँचाइ डिभिजन कार्यालयका अनुसार जिल्लाका महत्वपूर्ण जाइजाली, गुर्गी, बग्धौली, झाप्रेखोला, बन्देगडा, टेडिबाँध लगायतका सिँचाइ योजनामा समेत काम सुरु नै गर्न नसकिने गरी ७/८ लाख हाराहारीमा मात्रै बजेट विनियोजन भएको छ । त्यसैगरी नयाँ प्रविधिमा आधारित पातभारा, जानकी टोल, गोदावरी लिफ्ट, भक्तपुर सिँचाइ योजना, बहुलिया निमकोट ताल र बडीमालिका सिँचाइ योजनामा पनि पर्याप्त बजेट विनियोजन भएको छैन ।

बजेटको अभावमा यसै वर्ष सम्पन्न हुन सक्ने नयाँ प्रविधिमा आधारित सिँचाइ योजना सम्पन्न हुन मुस्किल छ । कैलाली जिल्लामा लागू भएका १३ वटा सेती महाकाली सिँचाइ विकास योजनामा पनि न्यून बजेटले कुनै काम गर्न सकिने अवस्था छैन । उक्त योजनामा ७५ हजारदेखि ५ लाख जति मात्रै बजेट विनियोजन भएको छ ।

जिल्ला डिभिजन कार्यालय प्रमुख अमरबहादुर पालले आफू भर्खरै सरुवा भई आएकोले जिल्लाको समग्र सिँचाइ योजनाको बजेट र प्रगतिबारे बुझ्न बाँकी रहेको बताए । ‘कुन योजनामा कति बजेट परेको छ ? र कति प्रगति भएको छ ? बुझ्न बाँकी छ’ उनले भने, ‘अनुमानित लागत बढी भएको योजनामा थोरथोरै बजेट विनियोजन हुनु भनेको काम ढिलोसुस्ती हुनु र राज्यको बजेटको चुहावट मात्रै हो ।’

उनले क्रमागत विकासका योजना चाँडो सम्पन्न गर्ने बजेट विनियोजन हुन आवश्यक रहेको बताए । कैलाली जिल्लाको कुल खेतीयोग्य जमिन ८९ हजार ९३५ हेक्टरमध्ये धान खेती ७२ हजार हेक्टरमा भइरहेको छ ।