चैतेधानका लागि जहिल्यै सिँचाइ अभाव

कतिपय ठाउँमा रोपेको धान पनि सुक्न थालेको छ । 'बेर्ना राखेको डेढ महिना नाघिसक्यो, पानी नभएर रोपाइ गर्न सकिएको छैन,' भीमदत्त नगरपालिका १६ का पदम थापाले भने, 'चैते धान रोपाइका बखत जहिल्यै सिंँचाइको समस्या हुन्छ ।' उनका अनुसार धानको बेर्ना २०/२५ दिनमा रोपिसक्नुपर्छ । त्यसपछि ढिलो गरि रोपेकेा धानको उत्पादन राम्रो हुदैन ।

थापाले ५ कठ्ठामा चैते धान लगाउने योजनासहित बेर्ना तयार गरेका हुन् । बेर्ना राखेदेखि नै नहरमा पानी नआएको उनले बताए । 'बेर्ना त जेनतेन जोगाएँ, रोपाइ सुरु गर्न सकिएन,' उनले भने, 'अब पनि १/२ दिनमा नहरमा पानी नआए बेर्ना काटेर गाइ भैंसीलाई खुवाउनु बाहेक अरु काम छैन ।'

शारदा ब्यारेजको बनबसा पुलमा मर्मतको काम चलिरहेकाले लामो समयदेखि नेपाल तर्फको महाकाली सिँंचाइ आयोजनाको नहरमा पानी बन्द गरिएको छ । अहिले पनि मर्मतको काम चलिरहेका छ । नहरमा पानी नआउने भएपछि कतिपय कृषकले बोरिंगबाट समेत सिंँचाइको व्यवस्था मिलाएका छन् । एक साताअघि एकदिनका लागि नहरमा पानी आएको थियो । तर दोस्रो दिनदेखि फेरी बन्द भयो ।

'चैते धानको रोपाइका बेला जहिल्यै नहरमा पानी बन्द हुने भएपछि बोरिंग नै जडान गरें,' भीमदत्त नगरपालिका १९ का कृषक दामोदर पाण्डेयले भने, 'विगतको भन्दा चैते धानको खेती पनि घटाएको छु ।' उनले वैशाख-जेठमा बोरिङको पानीबाट खेत सिंँचाइ गर्न धेरै समय र खर्चिलो हुने भएकाले सानो तिनो मात्रामा मात्रै बोरिंग प्रयोग गर्ने गरेकेा बताए ।

कृषि ज्ञान केन्द्र कैलाली कञ्चनपुरका अनुसार केही वर्षयता कञ्चनपुरमा चैते धान खेती हुने क्षेत्रफल घटदै गएको छ । जसको प्रमुख कारण सिँंचाईकै अभाव हो । 'कुनै समय कञ्चनपुरका विभिन्न ठाउँमा २ सय हेक्टरसम्म चैते धान खेती गरिन्थ्यो,' ज्ञान केन्द्रका प्रमुख गोकुल बोहोराले भने, 'तर अहिले ४०/५० हेक्टरमा मात्रै सिमित भएको छ, यो पनि कृषकहरूले विभिन्न स्रोतबाट सिंँचाइको व्यवस्था गरेका छन् ।

सुदूरपश्चिम प्रदेशको कृषि मन्त्रालयले यस वर्ष सय हेक्टरमा चैते धान खेती बढाउने योजना बनाएको थियो । तर कञ्चनपुरमा विगतमा भईरहेको खेती समेत घटेर ५० हेक्टरमा झरेको छ । खासगरि सिंँचाई सुविधाको अभाव र वाली भित्र्याउने बेला प्रविधिको अभावका कारण कृषकहरूको चैते धानखेती तर्फ आकर्षण कम हँुदै गएको हो । चैते धान असारमा पाक्छ । तर त्यतिबेला वषर्ाले वाली भित्र्याउन निकै समस्या हुन्छ ।