थलिए रोकाया

अहिले उपचारपछि सामान्य हिंड्न सक्ने अवस्थामा पुगेका रोकाया सकेसम्म चाँडो निको भएर जुम्ला फर्कने सोचमा छन्, आफ्ना खेलाडीलाई प्रशिक्षण दिन ।

असार महिनाको पहिलो दिन रोकाया नियमित प्रशिक्षणका लागि मैदान पुगेका थिए । अघिल्लो दिन लामो दूरी कुदेकाले मैदानमा पुगेपछि उनको मांसपेशी दुख्न थाल्यो । आफू कुद्न नसक्ने भएपछि खेलाडीलाई कुदाएर घर फर्केका रोकायालाई आइतबार काठमाडौं ल्याउनुपर्‍यो । ‘शुक्रबार केही दुखाइ भएपछि अस्पताल पुगेर परीक्षण पनि गराए तर डाक्टरले कमजोरीका कारण देखाएर विश्राम गर्न भने । शनिबार झनै कमजोरी बढेजस्तो भयो र घरमै बसें, तर केही सुधार आएन । आइतबार त हातखुट्टा चल्न छाड्यो र तुरुन्तै छोराहरूले काठमाडौं बोलाए । त्यही दिन न्युरो अस्पतालमा भर्ना भएँ,’ रोकायाले सुनाए ।

केही दिन आईसीयूमा राखेर परीक्षण गरेपछि कमजोरीकै कारण उनको स्वास्थ्यमा समस्या आएको निष्कर्ष आयो । उनलाई गिल्लेन–बार सिन्ड्रोम भएको उपचारमा संलग्न प्राकृतिक चिकित्सक मनोज ढकालले बताए । समयमै उपचारका लागि आएकाले रोगको असर धेरै नभएको र छिट्टै ठीक हुने अस्पतालको भनाइ छ । समयमै उपचार नभए पूरै प्यारालाइसिस हुनेसम्मको खतरा बढ्ने यो रोग जोकोहीलाई जतिबेला पनि हुन सक्ने चिकित्सक ढकालले बताए । हाल स्वास्थ्यमा धेरै सुधार आइसकेका रोकाया फिजियोथेरापी गराइरहेका छन् । उनलाई पूर्णरूपमा ठीक हुन अझै केही साता लाग्नेछ ।

हरिबहादुरले जन्मथलो जुम्लामै रहेर प्रशिक्षण दिन थालेको दुई दशक बितिसकेको छ । यसक्रममा उनले उत्पादन गरेका थुप्रै खेलाडी राष्ट्रिय टोली तथा विभागीय टोलीमा आबद्ध भइसकेका छन् । हाल २६ खेलाडीलाई नियमित प्रशिक्षण दिइरहेका छन् । रोकायाकै प्रशिक्षणमा रहेकी सुनमाया बुढाले अन्तर्राष्ट्रिय अल्ट्रा दौडमा छाप बसाइसकेकी छन् । दुर्गा बुढाले पनि भारतमा राम्रो प्रदर्शन गरिरहेका छन् । स्कुल पढ्ने खेलाडीले पनि राष्ट्रपति रनिङ सिल्डमा केही साताअघि रेकर्ड नै कायम गरे । यसबाहेक विश्वरूपा बुढा, सीता न्यौपाने जस्ता खेलाडी घरेलु प्रतियोगितामा सफल रहँदै आएका छन् ।

जुम्लामा जन्मिएका ५७ वर्षीय रोकाया आफ्नो जमानाका उत्कृष्ट खेलाडी थिए । एभरेस्ट म्याराथनमा ह्याट्रिक गर्दै विश्व कीर्तिमान नै कायम गरेका रोकाया वैकुण्ठ मानन्धरलाई खेलजीवन सुरु गर्ने प्रेरणाका स्रोत मान्छन् । सन् १९८८ र १९९२ को ओलम्पिकमा नेपालको प्रतिनिधित्व गरेका उनले दक्षिण एसियाली खेलकुदमा कांस्यपदक पनि जितेका छन् । अन्य अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा पनि उनले सफलता हात पारेका छन् ।

हरिका दुई छोरामध्ये एक डाक्टर र एक पाइलट छन् । उनले उपचारका लागि छोराहरूले जोहो गर्ने हुनाले प्राप्त सहयोग कोष खडा गर्ने योजना बनाएका छन् । ‘सबै उपचार खर्च छोराले नै गरेको छ । मलाई के कति खर्च लाग्छ, त्यसबारे केही जानकारी छैन । राखेपका सदस्य सचिवले १ लाख रुपैयाँ, ६ नम्बर प्रदेशले १ लाख, नगरपालिकाले ५० हजार तथा एक हितैषी मित्रले ३० हजार सहयोग गरेका छन् । मेरो उपचार खर्चमा मैले यो रकम प्रयोग गरेको छैन । सहयोगस्वरूप प्राप्त रकम म एउटा कोष स्थापना गरेर उपचार आवश्यक परेका खेलाडीलाई दिने योजनामा छु,’ उनले भने ।

बिमारी परेको अवस्थामा खेलाडीलाई हुने बेवास्ता देखेर भने उनी दु:खी छन् । ‘म अहिले यस्तो अवस्थामा छु । मेरो उपचार गर्न मेरो परिवार नभएको भए निकै कठिन हुने थियो । भविष्यमा मैले उत्पादन गरेका खेलाडी घाइते भए भने उपचार गर्ने कोही हुँदैन । मैले राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय पदक जित्दा त सरकारबाट उचित सहयोग पाउन सकिनँ भने मेडल जित्न नसकेका कोही घाइते भयो भने अवस्था कठिन हुन्छ,’ उनले सुनाए ।

देशका लागि पूरै जीवन व्यतीत गरेका रोकाया सरकारले खेलाडीलाई नहेर्दा दुखित छन् । पार्टीसम्बद्ध व्यक्तिहरूले सरकारबाट स्वास्थ्य अवस्था देखाउँदै मोटो रकम सहयोग प्राप्त गर्दा खेलाडी भने उपचार पाउन आर्थिक सहयोग उठाउनुपर्ने तथ्यले उनलाई पिरोलेको छ । ‘खेलाडीले आफ्नो जीवनको ऊर्जाशील समय देशका लागि खर्चन्छ । नाम चलेका खेलाडीलाई त सरकारले केही हेरेको छैन भने उदाउँदै गरेका खेलाडीलाई सरकारले हेर्ला भन्ने विश्वास छैन । कुनै पार्टीको झन्डा बोकेर हिँडे अथवा पहुँच पुगेको भएमात्र उचित सुविधा पाउने गरेको तथ्य हामीमाझ छ । खेलकुद क्षेत्रलाई सरकारले वास्ता गरेको छैन,’ उनले भने ।

जुम्लामा सुविधासम्पन्न प्रशिक्षण केन्द्र स्थापना गर्न सके आउने साफ गेम्समा पदक जित्ने खेलाडी उत्पादन गर्न सक्ने उनी बताउँछन् । ‘उचाइमा रहेर प्रशिक्षण गर्ने खेलाडीले अन्यत्र गएर खेल्दा सहज हुने कारण यसमा निरन्तर जोड दिएको हो । तर खेलाडी उत्पादन गर्ने क्रममा खेलाडी घाइते हुँदा उचित उपचार पाउनुपर्छ । कम्तीमा एउटा रनिङ ट्रयाकसहितको रंगशाला र एकेडेमी स्थापना गर्ने हो भने अन्तर्राष्ट्रियस्तरको खेलाडी उत्पादन गर्न सकिन्छ,’ उनले भने ।

सरकारले खेल र खेलाडीबारे गम्भीर रूपमा नसोच्ने हो भने भविष्यमा खेलप्रति नयाँ पिंढीको लगाव घट्नेमा उनी त्रसित छन् । ‘आफ्ना लागि भन्दा देशको मानसम्मानका लागि हरप्रहर ज्यान दिने खेलाडीलाई बेवास्ता गर्दा आउने पिंढी निरुत्साहित हुन्छन् । वर्तमान अवस्थामा हामी नेताहरूको सेवा सुविधा बढेको मात्र सुन्छौं । देशका लागि खेल्ने खेलाडीलाई सामान्य सुविधा नदिएको अवस्थामा नेताहरू आफ्नो सुविधा बढाउन व्यस्त छन् । मैले विरोध गरेको हैन । राम्रा खेलाडीलाई खेलमा लागिरहन कम्तीमा जिन्दगीभर दुई छाक खाने र स्वास्थ्य सुरक्षाको ग्यारेन्टी हुनुपर्छ,’ रोकायाले टुंग्याए ।