पल्सर स्पोर्टस अवार्ड : पाराग्लाइडिङको ह्याट्रिक
काठमाडौँ — ‘पाराग्लाइडिङलाई सबैले व्यवसायको रूपमा चिनिरहेको अवस्थामा खेलमा स्थापित गर्न प्रयासरत हामीहरूका लागि यस खेल एसियाली खेलकुदमा समावेश हुनु नै गर्वको क्षण थियो । हामीले जापानसँग झिनो अन्तरमा पराजित हुँदै रजत पदक जित्यौं, अहिले यस अवार्डले यस खेलको प्रतिष्ठा र प्रचार दुवै बढेको छ ।’
नेपाल खेलकुद पत्रकार मञ्चले मंगलबार राजधानीमा आयोजना गरेको एनएसजेएफ पल्सर स्पोर्टस अवार्डमा उत्कृष्ट प्रशिक्षक चुनिएपछि प्रशिक्षक योगेश भट्टराईले दिएको अभिव्यक्तिजस्तै पाराग्लाइडिङ व्यवसायबाट खेलको दुनियाँमा प्रवेश गरेको एक वर्षमात्र भएको छ । २०७५ साल भदौमा इन्डोनेसियाको जाकार्तामा भएको १८ औं एसियाली खेलकुदमा समावेश गरिएपछि १५ वर्षअघिदेखि नै यसलाई खेलको रूपमा स्थापित गराउन प्रयासरत खेलाडीले आफूलाई प्रमाणित गर्ने उपयुक्त अवसरको रूपमा लिए ।
नभन्दै, एसियाली खेलकुदमा नेपाललाई पदकविहीन हुनबाट जोगाउँदै ५ खेलाडीसम्मिलित पाराग्लाइडिङ टिमले पुरुष क्रसकन्ट्रीमा नेपाललाई रजत पदक दिलायो । नेपाली खेलाडीले एसियाली खेलकुदमा रजत पदक जितेको इतिहासमै दोस्रोपल्ट थियो त्यो । त्यसअघि तेक्वान्दोकी सविता राजभण्डारीले सन् १९९८ बैंकक एसियाडमा रजत जितेकी थिइन् ।
नेपाललाई उच्च अन्तर्राष्ट्रिय सफलता दिलाएका तिनै पाराग्लाइडिङले पल्सर स्पोर्टस अवार्डमा तीन विधामा बाजी मार्यो । टिम अफ दी इयरसहित जाकार्तामा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेका १६ वर्षे खेलाडी युकेश गुरुङले वर्षका उत्कृष्ट पुरुष खेलाडी र योगेशले वर्ष प्रशिक्षकको अवार्ड हात पारे ।
‘एसियाली खेलकुदमा हामी स्वर्णको दाबेदार हुँदाहुँदै चुकेका थियौं । नेपाली खेलकुद क्षेत्रकै प्रतिष्ठित अवार्डले हामी उत्साहित छौं र आगामी अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा अझै राम्रो प्रदर्शन गर्न उत्साही छौं,’ टिम अफ द इयरको अवार्ड ग्रहण गरेपछि एसियाली खेलकुदमा नेपाली टिमका म्यानेजरसमेत रहेका शैलेन्द्र रावतले भने ।
योगेशले वर्ष प्रशिक्षकको प्रतिस्पर्धामा मनोनयनमा परेका क्रिकेटका जगत टमाटा, फुटबलका हरि खडा, एथलेटिक्सका धनीराम चौधरी र भलिबलका ज्ञानेन्द्र विष्टलाई पछि पारेका हुन् । वर्ष २०७५ भर अन्तर्राष्ट्रिय/राष्ट्रियस्तरमा भएको टिमको प्रदर्शनका आधारमा उत्कृष्ट छनोट गरिएको हो ।
युकेश गुरुङले क्रिकेटका राष्ट्रिय कप्तान पारस खडा र सोमपाल कामी, जुडोका इन्द्रबहादुर श्रेष्ठ र गल्फका शुक्रबहादुर राईलाई पछि पार्दै अवार्ड जिते । ‘नेपाली खेलकुदकै सबैभन्दा ठूलो अवार्डले सुशोभित हुन पाउँदा भविष्यमा अझै राम्रो प्रदर्शन गर्न हौसला मिलेको छ,’ अवार्ड थापेपछि युकेशले भने ।
सावित्रा उत्कृष्ट, रेश्मा चर्चित
नेपालको महिला फुटबलमा सुपरस्टार खेलाडीको रूपमा उदाएकी सावित्रा भण्डारी (साम्बा) पिपल्स च्वाइस अवार्डमा पनि मनोनीत थिइन् । त्यस अवार्डमा सर्वाधिक मत ल्याउन नसकेकी उनलाई उत्कृष्ट हुनबाट कसैले रोक्न सकेन । कारण उनको लोभलाग्दो प्रदर्शन थियो । गएको वर्षभर राष्ट्रिय महिला फुटबलको प्रदर्शन उनीवरपर घुमिरह्यो ।
नेपाललाई पहिलोपल्ट ओलम्पिक छनोटको दोस्रो चरणमा पुर्याउने, भारतमा भएको हिरो गोल्डकप र नेपालमै आयोजना भएको साफ च्याम्पियनसिपमा राष्ट्रिय टोलीलाई फाइनलमा पुर्याउन सावित्राले अग्रपंक्तिमा प्रमुख भूमिका निभाइन् । घरेलु फुटबलमा विभागीय टोली एपीएफकी सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण खेलाडी साम्बाले पछिल्लो चार वर्षमा सानदार प्रदर्शन गरिरहेकी छन् ।
वर्ष २०७५ मा एपीएफले महिला फुटबल लिगको उपाधि जित्दा उनले सर्वाधिक गोलसहित सर्वोत्कृष्ट खेलाडी बनेकी थिइन् । साफ च्याम्पियनसिपमा पनि उनी सर्वाधिक गोलकर्ता थिइन् । हिरो गोल्डकपमा नेपालले भारतविरुद्ध ऐतिहासिक जित निकाल्दा उनकै प्रदर्शन उच्च थियो ।
स्पोर्टस अवार्डमा सावित्राले वर्षको उत्कृष्ट महिला खेलाडीको पुरस्कार पाइन् । उनले भलिबलकी सरस्वती चौधरी, तेक्वान्दोकी नीमा गुरुङ, जुडोकी मनिता श्रेष्ठ प्रधान र क्रिकेटकी सीता रानामगरलाई पछि पार्दै यो अवार्ड जितेकी हुन् ।
‘म सावित्रा भण्डारीको रूपमा अहिले जति चिनिएको छु, त्यो मेरो विभाग एपीएफ र तपाई खेल पत्रकारकै कारणले हो, तपाईहरूले नै मलाई सर्वोत्कृष्ट बनाइदिनुभएकोमा थप जिम्मेवारीबोध गरेकी छु । नेपाललाई साफको उपाधि दिलाउने मेरो सपना पनि छिट्टै पूरा हुनेछ भन्ने कामना गर्छु,’ सर्वोत्कृष्ट सावित्राले भनिन् ।
वर्ष २०७५ मा महिला भलिबलको अन्तर्राष्ट्रिय सहभागिता रहेन । तर घरेलु प्रतियोगितामा भने विभागीय टोली एपीएफको दबदबा कसैले तोड्न सकेन । वर्षभर प्रदर्शन र चर्चाका आधारमा पिपल्स च्वाइसको मनोनयनमा परेकी रेश्मा भण्डारी अवार्ड जित्न सफल भइन् । एसएमएस, फेसबुक लाइक, राष्ट्रिय खेल संघका मुख्य प्रशिक्षक र आयोजक मञ्चका सदस्यको मतका आधारमा चयन गरिने यस अवार्डमा रेश्माले ब्याडमिन्टनका प्रिन्स दाहाल, फुटबलकी सावित्रा, शारीरिक सुगठनका महेश्वर महर्जन र क्रिकेटका सन्दीप लामिछानेलाई पछि पारेकी हुन् ।
घरेलु भलिबलमा उच्च लयमा रहेको एपीएफकी महत्त्वपूर्ण सदस्य ओपन स्पाइकर रेश्माले ३२ प्रतिशत मत पाइन् । सावित्राले २९, महेश्वरले १५, प्रिन्सले १३ र सन्दीपले ८ प्रतिशत मत पाए । न्यु डायमण्ड एकेडेमीकी उत्पादन रेश्माको भलिबल करिअर एपीएफमा अनुबन्ध भएपछि चम्किएको हो । उनले अवार्डले थप जिम्मेवारीबोध भएको प्रतिक्रिया दिइन् ।
यसपल्ट विदेशतर्फ व्यावसायिक प्रतियोगितामा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्नेमध्येबाट एकलाई स्पेसल अवार्ड प्रदान गरिएको थियो । त्यसमा फुटबलका रोहित चन्दलाई चयन गरियो । इन्डोनेसियाको पर्सिजा जाकार्ता टिमलाई लिग वान उपाधि दिलाएका रोहित उत्कृष्ट खेलाडी घोषित भएका थिए । त्यसबाहेक पर्सिजाले नटआउट प्रतियोगिता इन्डोनेसिया कपको उपाधि जित्दा र एएफसी कपको नकआउट चरणको यात्रा तय गर्दा मिडफिल्डबाट उनको प्रदर्शन सानदार थियो ।
हङकङमा भएको एसियन जुनियर एथलेटिक्स च्याम्पियनसिपमा ३ हजार मिटरमा कीर्तिमानी स्वर्ण जितेका अजितकुमार यादवले युवा वर्ष खेलाडीको अवार्ड जिते । उनले कराँतेका विजय श्रेष्ठ, फुटबलकी मन्जलीकुमारी योन्जन, क्रिकेटका ललितनारायण राजवंशी र ब्याडमिन्टनका प्रिन्स दाहाललाई पछि पारेका हुन् । पिनाकल कलेजमा अध्ययनरत अजितले २३ औं एसियाली एथलेटिक्स च्याम्पियनसिपमा राष्ट्रिय कीर्तिमान सुधार गरेका थिए ।
दृष्टिविहीन क्रिकेटकी मनकेसी चौधरीले पारा एथलिट अवार्ड जितिन् । पाकिस्तानमा भएको विश्वकै पहिलो नेत्रहीन क्रिकेट ट्वान्टी–२० शृंखलामा नेपाललाई जिताउन मनले उत्कृष्ट प्रदर्शन गरी दुई अर्धशतकसहित १ सय ८८ रन जोडेकी थिइन् । घरेलु क्रिकेटमा पनि आफू सहभागी भएका सबै प्रतियोगितामा उनको प्रदर्शन सानदार थियो ।
एथलेटिक्सका कीर्तिमानी खेलाडी हरिबहादुर रोकायले लाइफटाइम एचिभमेन्ट अवार्ड पाए । ५३ वर्षीय हरिले खेलाडी र प्रशिक्षकको भूमिकामा आफ्नो योगदानको सम्मान भएकोमा खुसी व्यक्त गरे ।
अन्तर्राष्ट्रिय एसियन खेलपत्रकार अवार्डबाट एआईपीएस एसियाका महासचिव तथा पाकिस्तान खेलकुद राइटर्स एसोसियसनका अध्यक्ष अम्जद अजिज मलिक सम्मानित भए ।
वर्षको उत्कृष्ट पुरुष, महिला र युवा खेलाडी, प्रशिक्षक र पिपल्स च्वाइस गरी चार अवार्ड विधाका विजेताले पल्सर मोटरसाइकलसहित विभिन्न गिफ्ट ह्याम्पर पुरस्कार पाएका छन् । अन्य विधाका विजेताले ५० हजार रुपैयाँसहित गिफ्ट ह्याम्पर तथा मनोनीतले गिफ्ट ह्याम्परहरू पाएका थिए ।
रोकायलाई लाइफटाइम
सानैदेखि चन्चले स्वभावका थिए । जुम्लाको भरेडाँडाको वनमा काम गरिरहेका बुवालाई सामल पुर्याउन उनी दौडेरै आउजाउ गर्थे । तर प्रतियोगितामै दौडने सोचेका थिएनन् । स्कुलमा भर्ना भए । राजाको जन्मोत्सवमा दौडिँदा पहिलो नै भए । वीरेन्द्र सिल्डमा दौडिए, यसमा पनि पहिलो भए ।
उनको पाइला झनै छिटो चल्न थाले । दाङमा ०४१ सालमा भएको राष्ट्रिय एथलेटिम्स च्याम्पियनसिपमा खाली खुट्टै दौडिएर दुई कांस्यपदक जिते, जुन कर्णाली अञ्चलका लागि ऐतिहासिक सफलता बन्यो । २०४३ सालमा वीरगन्जमा भएको तेस्रो बृहत् राष्ट्रिय खेलकुदमा कर्णालीका १७२ खेलाडी सहभागी थिए । त्यसमध्ये पदक जित्ने एक्लो खेलाडी उनै बने ।
दुईपल्ट ओलम्पिक (सोल १९८८ र बार्सिलोना १९९२) मा देशको प्रतिनित्धि गरे । ५ हजार मिटर दौडा डिप्लोमा प्रमाणपत्र हात पारे भने म्याराथनमा ११० धावकमध्ये ७० औं स्थानमा रहे । एसियन गेम्स (सोल १९८६ र बेइजिङ १९९०) र एसियन एथलेटिक्स च्याम्पियनसिप सिंगापुर र जकार्ता) मा दुईपल्टै दौडिए । ३ हजार, ५ हजार र १० हजार मिटरमा राष्ट्रिय कीर्तिमान बनाए । दक्षिण एसियाली महासंघीय खेलकुद (सार्क गेम्स १९८७ कोलकाता) मा ५ हजार मिटरमा कांस्य जितेका उनले राष्ट्रिय प्रतियोगितामा ११ स्वर्ण जिते । २०४४–४५ मा उत्कृष्ट खेलाडीको सुनको मेडल पनि थापे ।
जुम्ला बाहिर दौडन थालेदेखि निरन्तर कर्णालीको अघोषित दूत रहेका यी लामो दूरीका धावक करिअरको अन्त्यतिर उकाली–ओरालीको साहसिक दौडतिर लागे । समुद्री सतहबाट ५,३०० मिटरको उचाइबाट सुरु हुने एभरेस्ट म्याराथन तीनपल्ट जिते । गिनिज बुक अफ वर्ल्ड रेकर्डमा नाम लेखाए ।
सरकारबाट कीर्तिमय राष्ट्रदीप र प्रबल जनसेवाश्रीबाट सम्मानित उनले खेलाडी जीवनबाट संन्यास लिएपछि आफूजस्तै धावक उत्पादनका लागि जुम्लामै प्रशिक्षण दिन थाले । विश्वरुपा बुढा, दुर्गा बुढा, सुनमाया बुढा, रेजिना भण्डारी, पूर्णलक्ष्मी नेउपाने, विष्णु बुढाका गुरु उनै हुन् । हरि रोकाय स्पोर्ट्स एकेडेमीमा अहिले पनि नियमित प्रशिक्षण गर्ने २०–२५ खेलाडी छन् । भन्छन्, ‘उनीहरूको पाइला न हिउँले रोकिन्छ न पानीले । सातै दिन सिकाउँछु ।’ पैसाको अभावमा एकेडेमीलाई ट्रेनिङ सेन्टरभन्दा माथि उठाउन भने सकेका छैनन् ।
२०५२ सालदेखि राष्ट्रिय खेलकुद परिषदा प्रशिक्षक रहेका उनी जुम्लामै खेलाडीलाई प्रशिक्षण दिन्छन् । गत वर्ष असारमा उनी १९ दिन राजधानीको अस्पतालमा थिए तर जुम्लामा उनका चेलाहरूको पाइला रोकिएन । उनी मोबाइलबाटै निर्देशन दिन्थे, त्यसैअनुसार चेलाहरू दौडिन्थे ।
जुम्लादेखि रारा आउजाउ गर्न सामान्यत चार दिन लाग्छ । तर उनी एक दिनमै आउजाउ गर्थे । त्यसैले हुनसक्छ उनलाई कर्णालीको चरा उपनाम दिइएको छ । हिउँचितुवा त एभरेस्ट म्याराथनको सफलताले दिएको उपाधि नै हो । गत वर्षको लामो अस्पताल बसाइपछि उनको गोडाको गति सुस्त भएको छ । सामान्य हिँड्डुल मात्रै गर्छन्, आफैं दौडन छाडेका छन् । तर चेलाहरूलाई दौडाउने जोस भने घटेको छैन ।
जिन्दगी दौडमै बिताइरहेका उनले जुम्लामै रहेर पनि एक छोरालाई पाइलट बनाए, अर्कोलाई रेडियोलोजिस्ट । मनग्गे दाम कमाउन नसके पनि उनी दौडमा लागेर ख्याति कमाएकोमा दंग छन् । मोफसल, त्यो पनि दुर्गममा रहेर चार दशकयता खेलकुदमा निरन्तर सक्रिय रहेका उनको एउटै सपना छ, जुम्लामा हाइअल्टिच्युड ट्रेनिङ सेन्टर खोल्ने । भन्छन्, ‘यहाँ हाइअल्टिच्युड ट्रेनिङ गरेमा साफ गेम्समा सजिलै पदक जित्न सक्छौं ।’ यो सपना साकार पार्नको लागि उनले सरकारसँग आशा गरेका छन् ।
चराजस्तै उड्न नसके पनि दौडको पाइलैपिच्छे जमिन छाड्ने प्रयास गर्दै उनी सँधै सपनाको पछि लागिरहेका छन् । यिनै ५३ वर्षीय (खासमा ५८) कर्णालीका चरा हुन्, हरि बहादुर रोकाय ।
रोकाय यसअघि २०६४ सालमा स्पेसल अवार्डबाट सम्मानित भएका थिए । बिमारीबाट फर्किएर प्रशिक्षणमा व्यस्त हुन थालेका हरिले खेलाडी तथा प्रशिक्षकका लागि स्वास्थ्यको ग्यारेन्टी हुनुपर्ने महसुस आफू बिमारी हुँदा गरेको भन्दै कोष बनाएर खेलाडी प्रशिक्षकको संरक्षण गर्नुपर्ने धारणा राखे । ‘हामीले बाँचुन्जेल देशका लागि दिने हो, तर देशले पनि हाम्रो हेरचाह त्यहीअनुसार गर्नुपर्छ भनेको हुँ, सक्नेलाई समस्या हुँदैन, गरिब जनताका खेलाडी छोराछोरीका लागि खर्चको जोहो कसले गरिदिने ? सम्बन्धित निकायको ध्यान जाओस्,’ अवार्ड पाएपछि हरिबहादुरले भावुक हुँदै भने ।
