आइपुगे चिनियाँ जहाज

फागुन पहिलो साता चीनको हार्बिनबाट ल्याइएका ६ मध्येका अन्तिम दुईवटा साना विमान वाई १२ ई लाई मंगलबार चिनियाँ सरकारी एजेन्सी एभिक इन्टरनेसनल र काठमाडौंस्थित दूतावासले एक समारोहबीच नेपाल वायुसेवा निगमलाई हस्तान्तरण गर्‍यो । तर, चिनियाँ विमान उडाउने निगमले यी सबै जहाजलाई नियमित व्यावसायिक उडानमा ल्याउन सकेको छैन ।

निगमका अनुसार, प्रशिक्षक पाइलट, क्याप्टेन, स्पेरपार्टस्, महँगो बिमा, निगमकै कमजोर व्यवस्थापन चिनियाँ विमानले बेहोर्दै आएका प्रमुख समस्या हुन् । सडक सञ्जालसँग नजोडिएका दुर्गम र हिमाली भेगका नागरिकलाई सेवा पुर्‍याउने उद्देश्यले नेपाल सरकारले २०७० मंसिरमा ६ वटा विमानका लागि चीन सरकारसँग सम्झौता गरेको थियो ।

जहाज हस्तान्तरण समारोहमा बोल्दै निगमका महाप्रबन्धक सुगतरत्न कंसाकारले आगामी दिनमा चीन सरकारको सहयोगबिना यी छवटै विमान राम्रोसँग सञ्चालन सम्भव नहुने बताए । ‘नेपाल सरकारले सम्झौताअनुसार, सबै जहाज हामीले प्राप्त गरेका छौं तर चिनियाँ विमान सञ्चालनमा केही समस्या देखिएका छन् । यिनमा केही हाम्रोतर्फबाट छन् भने केही एभिक (चिनियाँ जहाज विक्रेता कम्पनी) का तर्फका रहेका छन्,’ त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा आयोजित कार्यक्रममा महाप्रबन्धक कंसाकारले औंल्याए ।

उनका अनुसार यी विमानमा मर्मतसम्भार र सञ्चालनमा समस्या छन् । मर्मततर्फ एकाएक बिग्रेको विमान बनाउन आवश्यक पर्ने स्पेयरपार्टस् चीनबाट ल्याउँदा धेरै समय लाग्ने गरेको छ । ‘एभिकले हवाईमार्गबाट होइन, पानीजहाजको बाटो हुँदै सडकमार्गबाट स्पेयरपार्टस पठाउँछ । यस्ले गर्दा जहाज धेरै दिन ग्राउन्डेड हुन्छन्,’ निगमका एक इन्जिनियरले भने । त्यसैगरी सञ्चालनतर्फ यी विमानसँग दख्खल राख्ने पाइलटको अभाव हो । यो समस्या १७ सिट क्षमताको वाई १२ ई विमानले बेहोर्दै आएका छन् । अहिले पनि यी वर्गका विमान उडाउने पाइलट अभाव छ । यी चार विमान तीन जना क्याप्टेनसहित १० पाइलट छन् । तर, यी पर्याप्त होइनन् ।

पाइलटको समस्या सुगम रुटमा उड्ने ५६ सिट क्षमताको एमए ६० मा भने छैन । दुईटा एमए ६० विमानका लागि चार जना क्याप्टेन र दुई जना कोपाइलट छन् । तर एमए ६० बिग्रिहाले स्पेयर पार्टसै समस्या हुन्छ । ‘चीनबाट ल्याउनुपर्छ,’ एमए ६० का एक पाइलटले भने, ‘उताबाट ल्याउँदा कम्तीमा एक हप्ता लागिहाल्छ । त्यसैले निगमका इन्जिनियरहरूले एउटा विमान बिग्रेपछि अर्को विमानको सामान झिकेर उडानयोग्य बनाउँछन् ।’

निगमका इन्जिनियरहरूले यसो गर्न थालेको वर्षौं भयो । त्यसैले चीनबाट ल्याइएका सबै विमान सँगसँगै उडेको रेकर्ड बिरलै छ । यो ममलामा निजी क्षेत्र धेरै अघि रहेको छ । जस्तो नयाँ विमान नेपाल भित्र्याइएको चार दिनमै निजी क्षेत्रले उडान भरेको रकेर्ड छ । निगमले दुई महिनाअघि ल्याएका साना दुइटा विमान अझै व्यावसायिक उडानमा आइसकेका छैनन् । ‘जहाजको बिमा र उडानयोग्य रहेको प्रमाणको कागजात अझै निगमले पेस गर्न नसकेकाले उडान अनुमति पाइसकेको छैन,’ नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका एक अधिकारीले भने ।

पर्यटनमन्त्री रवीन्द्र अधिकारीले अबको तीन महिनाभित्र सबै चिनियाँ विमान व्यावसायिक उडानमा ल्याउन निर्देशन दिएका छन् । ‘मैले निगमका महाप्रबन्धकलाई अबको सय दिनभित्र सबै चिनियाँ विमान सञ्चालनमा ल्याउन भनिसकेको छु,’ मन्त्री अधिकारीले भने । उनले नेपाल र चीनबीचको सम्बन्ध जहाज उडेजस्तै हुनुपर्ने बताए । ‘जहाज नउडे दुवै देशको सम्बन्ध चलेको मानिने नै छैन । त्यसैले जहाज नचल्ने अवस्था नहोस्,’ समारोहमा पुगेका मन्त्रीले भने ।

विश्वभर बढै गएको पाइलट अभाव नेपालमा पनि हुँदै गएको उल्लेख गर्दै मन्त्री अधिकारीले नयाँ पुस्तालाई पाइलटमा आकर्षण गराउन पनि निगमलाई निर्देशन दिए ।

पर्यटन मन्त्रालयका अनुसार चीनबाट ल्याइएका ६ विमानमध्ये एउटा एमए–६० र एउटा वाई १२–ई विमान चीन सरकारले अनुदानमा दिएको हो भने बाँकी चार सहुलियतपूर्ण ऋणमा खरिद गरिएका हुन् । कुल रकममध्ये २ अर्ब ९४ करोड ३० लाख अनुदान सहयोग थियो भने ३ अर्ब ७२ करोड वार्षिक १ दशमलव ५ प्रतिशत दरको ऋण थियो ।

अनुदानअन्तर्गत ०७१ वैशाखमा चीनले नेपाललाई ५६ सिट क्षमताको एमए ६० र त्यसै वर्षको कात्तिकमा दुर्गम उडानका लागि १७ सिट क्षमताको वाई १२–ई विमान उपलब्ध गराएको थियो । बाँकी सहुलियत ऋणका विमान पछि फरकफरक समयमा ल्याइएका थिए । चिनियाँ जहाज बारम्बार ग्राउन्डेड हुने, मर्मत तथा बिमा शुल्क अत्यधिक चर्को तथा आम्दानी न्यून देखिँदै गएपछि निगमले पर्यटन मन्त्रालयलाई बाँकी विमान नलिने भन्दै लिखित असहमति पनि पठाएको थियो । निगमले दुवै जहाजको परफर्मेन्स चार्ट (प्राविधिक क्षमतासूची) मा उल्लेख गरिएअनुसार नभएको भन्दै आएको छ ।